Այն չես կարող ամբարել, ուստի օգտագործիր իմաստնորեն
ԺԱՄԱՆԱԿԸ ոսկի է։ Որքա՜ն հաճախ են մարդիկ կրկնում այս խոսքերը։ Իրականում, սակայն, ոչ մի ընդհանուր բան չկա ժամանակի և ոսկու կամ այլ նյութական իրերի միջև։ Ի տարբերություն դրամի, սննդի, վառելանյութի կամ մի շարք այլ բաների՝ ժամանակը հնարավոր չէ կուտակել այն հետագայում օգտագործելու նպատակով։ Ոչ ոք չի կարող տնտեսել ժամանակը այն չօգտագործելու շնորհիվ։ Ի՞նչ կլինի, եթե ութ ժամ քնելուց հետո փորձես «ամբարել» ժամանակը՝ ամբողջ օրը ոչինչ չանելով։ Չօգտագործված ժամերը օրվա վերջում կկորչեն անվերադարձ։
Ժամանակը կարելի է համեմատել արագահոս գետի հետ։ Այն միշտ առաջ է ընթանում։ Հնարավոր չէ կանգնեցնել գետը կամ օգտագործել նրա ջրերի ամեն մի կաթիլը։ Դարեր առաջ մարդիկ գետերի ափերին կառուցել են ջրանիվներ, որոնց միջոցով հոսող ջրից էներգիա են ստացել, որպեսզի աշխատեցնեն իրենց սղոցամեքենաները, աղացաքարերը, պոմպերը և մուրճերը։ Այդպես էլ ժամանակը։ Դու չես կարող ամբարել այն, բայց կարող ես օգտագործել լավ գործեր անելու նպատակով։ Սակայն դրա համար հարկավոր է պայքարել ժամանակի երկու գլխավոր «գողերի»՝ հետաձգելու սովորության և թափթփվածության դեմ։ Եկեք նախ խոսենք հետաձգելու սովորության մասին։
Խուսափիր հետաձգելու սովորությունից
«Այսօրվա գործը վաղվան մի՛ թող»։ Այս ասացվածքը շատերին է հայտնի։ Բայց որոշ մարդիկ ձևափոխում են այն՝ ասելով. «Վաղվան մի՛ թող այն, ինչ հաջորդ շաբաթ էլ կարող ես անել»։ Երբ հարկավոր է ինչ–որ դժվար գործ կատարել, նրանք հեշտ ելք են գտնում. պարզապես հետաձգում են այն։ Այդ մարդիկ դա անում են միտումնավոր կերպով, և հետաձգելը նրանց սովորությունն է դառնում։ Երբ մոտենում է գործն անելու ժամանակը, և դրա պատճառով աճում է սթրեսը, նրանք թեթևացում են գտնում՝ հետաձգելով գործը, և վայելում են նոր գտած «ազատ ժամանակը»։ Բայց դա երկար չի տևում։ Գործն անելու ժամանակը նորից մոտենում է, և անհանգստության զգացումը կրկին գլուխ է բարձրացնում։
Ինչ խոսք, երբեմն մեր ֆիզիկական և էմոցիոնալ վիճակի պատճառով ստիպված ենք լինում հետաձգել որոշ կամ նույնիսկ բոլոր գործերը։ Բացի այդ, ժամանակ առ ժամանակ բոլորս էլ կարիք ենք ունենում հանգստանալու մեր ամենօրյա գործերից։ Բացառություն չէր նույնիսկ Աստծու Որդին։ Թեև Հիսուսը շատ էր ծառայում, այդուհանդերձ թե՛ նա և թե՛ իր աշակերտները ժամանակ էին հատկացնում հանգստի համար (Մարկոս 6։31, 32)։ Այսպիսի հանգիստը օգտակար է։ Սակայն այլ բան է հետաձգելու սովորություն ունենալը. սովորաբար, այն վնասակար է։ Քննենք մի օրինակ։
Մի աշակերտուհի մաթեմատիկայի քննությանը պատրաստվելու համար ունի երեք շաբաթ ժամանակ։ Այդ ընթացքում նա պետք է կրկնի անցած նյութը՝ օգտվելով բազմաթիվ գրառումներից և գրքերից։ Աղջկան պարուրում է անհանգստության զգացումը։ Նրա մեջ պարապմունքը հետաձգելու գայթակղություն է առաջանում, և նա տեղի է տալիս։ Պարապելու փոխարեն՝ աղջիկը հեռուստացույց է դիտում։ Օրեցօր նա հետաձգում է քննության պատրաստվելը։ Եվ ահա մոտենում է քննությանը նախորդող գիշերը, ու աշակերտուհին կանգնում է փաստի առաջ. նա ստիպված է կրկնել ամբողջ նյութը։ Նստելով իր գրասեղանի մոտ՝ աղջիկը սկսում է արագորեն աչքի անցկացնել իր գրառումներն ու գրքերը։
Անցնում են ժամեր։ Ընտանիքի անդամները վաղուց քնել են, իսկ նա ստիպում է իրեն անգիր անել հավասարումները, կոսինուսներն ու քառակուսի արմատները։ Հաջորդ օրը դպրոցում աղջիկը մեծ ճիգեր է գործադրում պատասխանելու հարցերին, սակայն իր ուղեղը հոգնած է, և նա ի վիճակի չէ դա անել։ Նա շատ ցածր գնահատական է ստանում և կտրվում քննությունից։ Աշակերտուհին ստիպված է վերաքննություն հանձնել, և գուցե նրան չթույլատրեն փոխադրվել հաջորդ դասարան։
Հետաձգելու սովորությունը թանկ նստեց այդ աշակերտուհու վրա։ Սակայն Աստվածաշնչում կա մի սկզբունք, որը կարող է օգնել մարդկանց խուսափել նման իրավիճակի մեջ հայտնվելուց։ Պողոս առաքյալը գրեց. «Նայեցէք թէ ինչպէս զգուշութեամբ վարուիք. ոչ թէ ինչպէս անխելքներ, այլ ինչպէս իմաստուններ. գնեցէք ժամանակը» (Եփեսացիս 5։15, 16)։ Պողոսը քաջալերում էր քրիստոնյաներին իմաստնորեն օգտագործել իրենց ժամանակը՝ այն տրամադրելով հոգևոր գործերին, սակայն այդ սկզբունքը կարելի է կիրառել կյանքի շատ այլ բնագավառներում։ Քանի որ սովորաբար մենք ենք որոշում, թե երբ ենք կատարելու հանձնարարված առաջադրանքը, ուստի կընտրենք այնպիսի ժամանակ, որը հնարավորություն կտա մեզ լավ արդյունքների հասնել և գործն ավելի արագ կատարել։ Աստվածաշունչն ասում է, որ այդպես են վարվում ‘իմաստունները’։
Ո՞րն էր աշակերտուհու համար մաթեմատիկայի քննությանը պատրաստվելու ‘հարմար ժամանակը’։ Հավանաբար, եթե նա ամեն երեկո պարապելուն հատկացներ մոտ 15 րոպե, ապա կկարողանար աստիճանաբար կրկնել նյութը։ Այդպես վարվելով՝ աղջիկը ստիպված չէր լինի քնելու և հանգստանալու փոխարեն ամբողջ գիշեր անգիր անել քննության հարցերի պատասխանները։ Իսկ քննության օրը լավ հանգստացած ու լիովին պատրաստ կլիներ և բարձր գնահատականն ապահովված կլիներ։
Հետևաբար, երբ հանձնարարություն ես ստանում, որոշիր այն կատարելու ‘հարմար ժամանակը’ և գործի անցիր։ Այդպես վարվելով՝ կխուսափես հետաձգելու ծուղակն ընկնելուց և այդ սովորության վատ հետևանքներից։ Նաև գործը լավ կատարելու արդյունքում բավարարվածության զգացում կունենաս։ Դա հատկապես կարևոր է, երբ առաջադրանքից պետք է օգուտներ քաղեն նաև ուրիշները, ինչը, օրինակ, լինում է քրիստոնեական ժողովում հանձնարարություն կատարելիս։
Վերացրու թափթփվածությունը
Ինչպես արդեն նշվեց, մեր թանկարժեք ժամանակը իմաստնորեն օգտագործելու երկրորդ գործոնը թափթփվածությունից խուսափելն է։ Գաղտնիք չէ, որ իրերը հավաքելու, դասավորելու, օգտագործելու, մաքրելու, պահպանելու և դրանց հետևելու համար ժամանակ է պահանջվում։ Որքան շատ են իրերը, այնքան ավելի շատ ժամանակ է պետք ծախսել դրանց վրա։ Աշխատելը այն սենյակում կամ տանը, որը լեցուն է առարկաներով, հոգնեցուցիչ է, որովհետև ավելի շատ ջանք և ժամանակ է պահանջվում, քան այնտեղ, որտեղ իրերը քիչ են և լավ դասավորված։ Բացի այդ, որքան շատ բաներ են կուտակվում, այնքան շատ ժամանակ է պահանջվում անհրաժեշտ իրը գտնելու համար։
Մասնագետներն ասում են, որ մաքրության համար հատկացված ժամանակի կեսը մարդիկ ծախսում են իրերը «դասավորելու, տեղափոխելու և թափթփված առարկաները ոտքի տակից հավաքելու վրա»։ Իրավիճակը համարյա նույնն է մեր կյանքի այլ բնագավառներում։ Ուստի եթե ցանկանում ես ժամանակդ իմաստնորեն օգտագործել, փորձիր հայացք նետել քո շուրջբոլորը։ Եթե իրերդ շատ տեղ են զբաղեցնում ու խանգարում են քեզ ազատորեն շարժվել և, որ ավելի վատ է, խլում են ժամանակդ, ապա վերացրու թափթփվածությունը։
Թափթփվածությունից ազատվելը միգուցե դժվար լինի։ Սիրելի, սակայն ոչ պետքական իրերը դեն նետելը գուցե ցավալի լինի, ոմանց համար դա նույնիսկ լավ ընկեր կորցնելու պես կարող է լինել։ Ինչպե՞ս որոշել, թե որ իրը արժե պահել, իսկ որը՝ ոչ։ Ոմանք կիրառում են այսպես կոչված մեկ տարվա կանոնը. եթե իրը չես օգտագործել մեկ տարվա ընթացքում, ապա դեն նետիր այն։ Իսկ ի՞նչ, եթե մեկ տարուց հետո էլ չես ուզում հրաժարվել այդ իրից։ Պահիր այն պահարանի մեջ ևս վեց ամիս։ Երբ այդ իրը կրկին աչքովդ ընկնի և տեսնես, որ մեկուկես տարվա ընթացքում չես օգտագործել այն, ապա դրանից հրաժարվելն ավելի հեշտ կլինի։ Ամեն դեպքում, քո նպատակը թափթփվածությունը վերացնելն է, որպեսզի կարողանաս ժամանակն ավելի արդյունավետորեն օգտագործել։
Անշուշտ, ժամանակ են խլում ոչ միայն մեր տան կամ աշխատանքի վայրում եղող շատ իրերը։ Հիսուսը խոսեց ‘այս աշխարհի հոգսերի և հարստության խաբեբայության’ մասին։ Դրանք կարող են ‘խեղդել Աստծու խոսքը’՝ բարի լուրի քարոզչության գործում անհատին դարձնելով «անպտուղ» (Մատթէոս 13։22)։ Շատ զբաղմունքների և գործերի պատճառով քրիստոնյան գուցե չկարողանա ժամանակ գտնել հոգևոր գործերի համար, որոնք առաջնային կարևորություն ունեն, և պահել իր հավասարակշռությունը։ Արդյունքում՝ նա կարող է թուլանալ հոգևորապես և ի վերջո ամբողջությամբ կորցնել հնարավորությունը մտնելու Աստծու խոստացած նոր աշխարհ, որտեղ մարդիկ անսահման ժամանակ կունենան զբաղվելու այն ամենով, ինչը իսկական բավարարվածություն և հաճույք կպատճառի նրանց (Եսայիա 65։17–24; Բ Պետրոս 3։13)։
Արդյո՞ք անընդհատ փորձում ես հասցնել կարևոր թվացող բոլոր գործերը, որոնք կապված են քո աշխատանքի, տան, մեքենայի, սիրած զբաղմունքների, ճանապարհորդությունների, սպորտով զբաղվելու, հասարակական միջոցառումների կամ մի շարք այլ հետաքրքրությունների հետ։ Եթե այո, ապա գուցե ժամանակն է մտածել, թե ինչ կարող ես անել վերացնելու համար այն ամենը, ինչը խոչընդոտում է հոգևոր գործերին ավելի շատ ժամանակ տրամադրելուն։
Մի հայտնի ասացվածք էլ կա. «Ժամանակը չի սպասում»։ Եվ իրոք, ժամանակը գետի պես անընդհատ հոսում է դեպի առաջ։ Այն հնարավոր չէ ետ դարձնել կամ կանգնեցնել. ժամանակն անցնում է անվերադարձ։ Աստվածաշնչյան պարզ սկզբունքներին հետևելով և մի քանի գործնական քայլեր կատարելով՝ մենք կարող ենք իմաստնորեն օգտագործել մեր ժամանակը, որպեսզի «ավելի կարևոր բաներն» անենք, որոնք հավիտենական օգուտներ կբերեն և «Աստուծոյ փառքի եւ գովասանքի համար» կլինեն (Փիլիպպեցիս 1։10, ՆԱ 11)։
[նկար 8-րդ և 9-րդ էջերի վրա]
Ինչպես որ գետի հոսանքը կարելի է իմաստուն կերպով օգտագործել, այնպես էլ ժամանակը
[նկար 9-րդ էջի վրա]
Ո՞րն է նրա համար քննությանը պատրաստվելու հարմար ժամանակը
[նկար 10-րդ էջի վրա]
Թափթփված իրերով լեցուն տեղում աշխատելը ժամանակատար է և հոգնեցուցիչ