Деҳы-деҳин гынис тӓ Еговин астадзы?
«АР̄ТАРНИН арюдзи бес қаджин» (Притчи 28:1). Ар̄тар машты һаватк уни, һамозвадзӓ, һынор Астыдзун Хоскы шидагӓ, һыну чашадз зорутиннун, қадж гинӓ дзар̄аӓгу Еговин.
Израилтяннин Египет дзар̄аейны, ама м. ҭ. а. XVI дарун Аствадз ынец халысец. Епор ынер Синайски анапатинейны, эргу дыҳамашт эревҵуцин, һынор арюдзи бес қаджин. Ынер һавадаримейны Еговин зор жаманагнунӓл. Ынецмын мегы Исус Навиннер. Ын Ефремин цеҳынер һыну Маисейин яр̄думджинер. Маисейин мер̄адзын еткы ын ар̄ач дарав Астыдзун миллӓты (Исход 33:11; Числа 13:8, 16; Второзаконие 34:9; Иисус Навин 1:1, 2). Мигӓл қадж машты Халевнер, Иефониин мончы, Иудин цеҳын (Числа 13:6; 32:12).
Халевы охчуг сыйдов гынер Еговин астадзы. Ын эргын гянк онныцав. Халевы һавадаример Еговин ымын сыра, ынди гайнӓр асил: «Ес деҳы-деҳин гыней Егова Астыдзус астадзы» (Иисус Навин 14:8). Аствадзашынчин уриш ҭаркманутиннун нес гастыви, һынор ын һоков-сыйдов һыну һавадарим гинӓ дзар̄аергу Астыдзун. Ама инч гарелиӓ асуш қу масид? Тунӓл деҳы-деҳин гынис тӓ Еговин астадзы?
Гештон ашуш хоск дыввывадз хеҳы
Баткераҵу, һынор тунӓл ын израилтяннун һеднис, вум Еговын халысец Египтын. Тун деснуску Маисейин, вейнор деҳы-деҳин гынӓ Астыдзун астадзы, һымӓл деснуску Халевин, вейнор һамозвадзӓ, һынор Еговын ур миллӓтин һеднӓ.
Израилтяннин Египтын эладзнун еткы онцадзер дариын авел. Ынер модгыҵадзейны Астыдзун хоск дывадз хоҳун, һасадзейны Кадес-Вар̄ни, Фар̄ан анапатин. Аствадз астав Маисейин, һынор ҳыргӓ 12 р̄азветчиг, Ханаан хеҳы ашин дей. Маисейы астав ынец: «Кынцек Негев. Һедо элек қӓһеры һыну ашецек, инч хеҳӓ ӓд һыну инч маштик һун габр̄ин: ужеҳин тӓ ынер чӓна ҭул, шадин тӓ қич, лавӓ тӓ хеҳы чӓна ԥисӓ, баштпанвадзин тӓ ынец қаҳакнин чӓна бад чунин. Һымӓл имыцек, бӓрӓкӓтлиӓ ӓд хеҳы тӓ чӓ һыну һун дзар̄ пуснигу тӓ. Қадж ыҳек һыну ҵир һед перек ӓд хоҳун дывадз беркы» (Числа 13:17—20).
12 р̄азветчигнин кынцин ашуш ӓд хеҳы. 40 ор еткы ынер ед эгон. Хевр̄он қаҳакин ынер десон шад зор̄ли ыллоҳ машт. Һымӓл ынер десон-ор Эшкол ялин хеҳы бӓрӓкӓтлиӓ һыну ед калейнин перин қонимы десаг мейва. Һавеҳин джуты ынкан дзондр̄ер-ор ын ԥӓдимы выра гах цикадз перейныгу эргу машт (Числа 13:21—25).
Епор р̄азветчигнин ед эгон израилтяннун мод, бадмецин аллай, инч-ор десадзунейны. Ынер астин: «Менк кынцак ын хеҳы, нер-ор тун мези ҳыргецир. Ындех саи меҳр у гат лыхагу, ыһын иса мейвынин менк һунын перак. Ама һун габр̄ин ужеҳ маштик, һыну ынец қаҳакнин шад медзин һыну баштпанвадзин. Һымӓл менк һун десак анакимнун. Негев габр̄ин амаликитяннин, қӓһерун — хетнин, иевусейнин һыну амарейнин. Дзовун һыну Иар̄дан кедин моднӓл габр̄ин хананейнин» (Числа 13:26—29). Дасы р̄азветчигнин вахушнун чузецин ынуш Астыдзун астадзы һыну мыднуш Хоск дыввывадз хеҳы.
«Еговын мир һеднӓ»
Халевы қаджутин һыну ужеҳ һаватк эревҵуц. Ын астав: «Һайдцек һимиӓл эштонк һыну ар̄нунк ӓд хеҳы. Менк гайнонк ӓд ынил!» Ама дасы р̄азветчигнин ырази ыҳон һеч, аселов, һынор Ханаан абр̄оҳнин израилтяннун ужеҳин. Һаваткнин ҭул ыллушин һыну вахушнун һомар ынер астин: «Менк ынец мод чӓкур̄тки бесинк» (Числа 13:30—33).
Халевы һыну Исус Навины сид гудон миллӓтин аселов: «Мир һеды Еговынӓ. Мик вахил ынецмын». Ама израилтяннин чин лысил һыну қаров кузин споннуш ынец. Ӓд жаманаг хар̄ывигу Еговын һыну урины чылысоҳнун гасӓ: «Иефониин мончун, Халевын, һыну Исус Навинын ҳаир, ҵезмын һич мегы мыднул чи ын хеҳы, вейнор ес хоск дывадзуней ҵези дывуш абр̄уши һомар. Ес перимгу һун ҵир дыҳоцы... һыну ынер деснунгу хеҳы, вейнор тунк чузецик ар̄нуш... Ҵир дыҳӓкы 40 дари анапатин чобон ыллоҳын... минчев-ор ҵезмын вер̄чины мер̄ни һеч анапатин. Тунк 40 ор гашейкы ӓд хеҳы, һыну ӓд орерун һамемад 40 дари бадасхан дывоҳек ҵир мехкерун һомар — орвон деҳы даримы» (Числа 14:9, 30—34).
Шад дари еткы ынер ӓлиӓл һавадаримин
Госни 40 дари һыну Астыдзун чылысоҳ маштикы мер̄нингу. Ама Халевы һыну Исус Навины ар̄ачвон бес һавадаримин Астыдзун. Маавин ԥес деҳы Маисейы һыну медз дера Элиазары һашвингу 20 даригонын вир ыллоҳ аллай дыҳамашткацы, верекнор гайнон гыр̄ив эштал. Израилин ымын мег цеҳын Аствадз гурушӓ меймег дыҳамашт, верекнор яр̄дум ыноҳын гыстуш у ԥай ынуш хоск дыввывадз хеҳы. Халевы, Исус Навины һыну Элиазары ынец неснин (Числа 34:17—29). Чашадз-ор Халевы 79 даригонӓ, ын ӓлиӓл ужеҳӓ, қаджӓ һыну һавадаримӓ Астыдзун.
Маисейы һыну Аар̄оны һашвецин 603 550 һоки, верекнор гайнӓйны эштал гыр̄ив. Ама израилтяннин вахецин мыднуш Ханаан хеҳы. 40 дари онцадзын еткы, ынер вев-ор гайнӓйны гыр̄ив эштал, қичыцадзейны, ыҳадзейны 601 730 һоки (Числа 1:44—46; 26:51). Ама Исус Навинин һыну Халевин яр̄думов израилтяннин гайцин мыднул Хоск дыввывадз хеҳы. Исус Навины һыну Халевы һавадаримейны Еговин һыну һамозвадзейны, һынор гыр̄ив доноҳы Еговынӓ.
Чашадз-ор Исус Навины һыну Халевы дариковин, ынерӓл израилтяннун һед госнин Иар̄дан кеды, һынор яр̄дум ынин израилтяннун гыр̄ив донуш. Вец дари гыр̄ив дарадзнун еткы, ӓли мынцадзейны шад хоҳер, верекнор бидуер ар̄нуш. Еговын ымунӓл ымун ҭыр̄ҵыноҳӓ ындехи азгеры, ама һими ын гасӓ, һынор ӓд хеҳы гыстин һыну ԥай ынин Израил азгин нес (Иисус Навин 13:1—7).
Ын деҳы-деҳин гынер Еговин узадзы
Халевы, вейнор шад гыр̄ивни дарадзунер, гойнадзӓ Исус Навинин ар̄ач һыну гасӓ: «Ес 40 даригоней, епор Еговин дзар̄аёҳ Маисейы ҳыргец индзи Кадеш-Бар̄неацын ашуш хеҳы, һыну, епор ес ед эга, бадмеци ыну аллай, инчпес-ор га. Чашадз-ор им һедыс кынцадз ахпыйдацы һомар миллӓты гойсуц уринц қаджутины, ес деҳы-деҳин гыней Егова Астыдзус астадзы» (Иисус Навин 14:6—8). Шидагов Халевы һавадаример Еговин һыну деҳы-деҳин гынер Еговин астадзы.
Халевы шарунагӓгу: «Ӓд оры Маисейы ер̄тум дывав: „Ын хеҳы, войдех-ор тун қӓлейдгу, һавер̄ж дыввывоҳӓ қези һыну қу дыҳоцыд, қони-ор тун охчуг сыйдов лысейдгу Еговин, им Астыдзус“. Еговын, инчпес-ор хоск дывадзунер, ӓс 45 дарин баштпанергу им гянкыс (нӓйрадз ын сырвонын, епор Еговын хоск дывадзунер Маисейин һыну аллай ын сырын, епор израилтяннин нӓс-нын гештӓйны анапатин). Һими ес 85 даригоним, ама ӓлиӓл ужеҳим, инчпес ын оры, епор Маисейы ҳыргец индзи ашуш хеҳы. Инчкан-ор уж уней ын сырын, ынканӓл һими уним: гайном һым гыр̄вил, һымӓл машткацы ар̄ач донил. Дур индзи ын қӓһеры, верекнун масин гасер Еговын. Тун инкыд ын оры лысецир, һынор һун габр̄ин анакимнин һыну ынер унин медз һыну баштпанвадз қаҳакни. Еговын ымунӓл ымун һедыс гылли, һыну ес һетты гыним ынец, инчпес-ор хоск дывав Еговын». Ӓдмун, Халевин ԥай кыйни Хевр̄оны (Иисус Навин 14:9—15).
Халевин ԥай ынгав ын хеҳы, войдех габр̄ейны шад зор̄ли маштикы. Гайнӓр ҭывал тӓ зор гылли ар̄нуш хеҳы ынец ҵер̄кын. Ама гыр̄ви ԥор̄ц онноҳ 85 даригоннец Халевин һомар ӓд зор чер. Ын һахтец Хевр̄он абр̄оҳ машткацы. Халевин биджиг ахпоры мончы Гафаниилы, вейнор Израилин судия дзар̄аергу, ар̄ав Девир̄ қаҳакы. Соҳы ӓд эргу қаҳакнунӓл габр̄ейны левитнин. Хевр̄оннӓл ыҳав баштпанвуши қаҳак, нер-ор бӓйфуши һомар ԥахчейныгу мегимы чузелын спонноҳ маштикы (Иисус Навин 15:13—19; 21:3, 11—16; Судей 1:9—15, 20).
Деҳы-деҳин ӓрӓ Еговин астадзы
Исус Навины һыну Халевы һасараг, мехк онноҳ маштейны. Чашадз ӓду, ынер һавадаримейны Еговин һыну мишт ыну узадзы гынейны. Ынец һаваткы ҭулгыцав һеч, чашадз-ор ынер 40 дари анапатин зорутинни онныҵон, қони-ор израилтяннин лысил чейны Еговин. Ӓкынсӓл, чашадз зорутиннун, Еговин дзар̄аёҳнин вӓйцкил чин уринц дзар̄аютины. Һаскынналов, һынор Аствадз гыр̄ив донӓгу Садонин һед, ынер ужеҳ гинонгу һыну ӓмӓҳ гынин лысуш уринц Һоры, Еговин.
Оринаг, Еговин дзар̄аёҳнун шадеры, чашадз-ор ынец һед гайнӓйны ԥис верапервил гам споннил, нышейныгу Исусин мер̄нушы һишуши иригуны (1 Коринфянам 11:23—26). Мег қурмы, вейнор егр̄орт һамашхараин гыр̄вин сырын концлагеринер, бадмӓгу: «Мези аллайнацыс астин кишеры жамы 11-ин эштуш һалав лывынуши деҳы. Жамы 11-ин аллайкыс жоҳвывецак. Менк 105 һокиайкы. Один ор̄та деҳы тырвадзер биджиг атор̄мы джермаг ԥыр̄ецков, верин вырын һацы һыну кининер. Менк аллайкыс ирар модиг гинӓ гойнадзайкы атор̄ин эдр̄афы. Лусы колайкына, мези гайнӓйны деснул, ынди менк муммы коладзунайкы. Менк лымонайкыгу һин жаманагин абр̄оҳ христианнун, верекнор бӓһфейныгу маҳарынун. Ӓд иригуны мир һомар шад гареворер. Менк мемынӓл хоск дывак мир Һоры, охчуг мир ужеров баштпануш ыну сурп онуны һыну һавадарим мынуш ыну газмагерпутинин».
Чашадз-ор мир эдвонцы кыйнин, гам уриш ԥор̄цутин унинк, менк мишт гайнонк Еговацын яр̄дум узил, һынор қадж гинӓ дзар̄аинк һыну ԥар̄к перинк ыну (Филиппийцам 4:13). Халевы мир һомар лав оринагӓ. Ынди лав гылли митк ынуш ыну оринагин масин. Ын-ор Халевы деҳы-деҳин гынер Еговин астадзы, лав аздец мег ҷаһел ахпормы вырын, вейнор 1921 ҭывин нӓйрец дзар̄аюш ыр̄ынчпӓр. Ын кырадзуни: «Ес понейгу Кавентри қаҳакин (Англия) типагр̄афиин. Епор нӓйреци ыр̄ынчпӓр дзар̄аюш, индзи бидвыцав ҭоҳуш ашхаданкыс. Ама ԥишмонеца һеч. Ес пашхадзуней гянкыс Еговин һыну кузей ыну дзар̄аюш. Ес һишейгу Халевин бадмутины, вейнор Исус Навинин һед мыдав Хоск дыввывадз хеҳы. Аствадзашынчин гастыви, һынор ын деҳы-деҳин гынер Егова Астыдзун астадзы (Иисус Навин 14:8). Ес узеци ыну лымоннуш. Митк ӓри, һынор „деҳы-деҳин“ ынимна Астыдзун астадзы, им дзар̄аютиныс ыну ӓл шад дур кука һыну ес гайном авели шад ынил Еговин дей, қони-ор искаган христианнин ӓдов дарпервингу мигӓлнацмын».
Һӓлбӓт, Халевы ор̄тнутин ар̄ав, қони-ор һавадаример һыну мишт ӓмӓҳ гынер деҳы-деҳин ынуш Еговин астадзы. Еговин мигӓл дзар̄аёҳнинӓл медз ор̄тнутин һыну урахутин гар̄нун уринц дзар̄аютинын. Тунӓл гоннас ӓд ор̄тнутиннин, ете деҳы-деҳин ынис Еговин астадзы.
[Ныгары]
Халевы һыну Исус Навины ԥор̄цутини сыра һавадаримейны Еговин. Тунӓл һавадаримис тӓ?