Բարին կ’ընդդիմանայ չարին—Երկարատեւ պայքար մը

ՎԱՂԵՄԻ շարժապատկերներուն մէջ, «բարի»ն միշտ պարտութեան կը մատնէր չարի ուժերը։ Բայց իրականութիւնը այդքան ալ դիւրին չէ եղած։ Շատ յաճախ, իրական կեանքին մէջ, այնպէս կը թուի որ չարը կը տիրապետէ։

Ամէն երեկոյ լուրերուն մէջ մեծ տեղ կը գրաւէ չարի ուրուականը։ Միացեալ Նահանգներուն հիւսիսը, Միլուոքիի մէջ, մարդ մը 11 հոգի կը սպաննէ եւ անոնց խեղանդամուած մարմիններուն մնացորդը կը մթերէ իր սառնապահեստին մէջ։ Երկրին միւս ծայրը, Թէքսասի մէջ, օտարական մը սրճարան մը կը խուժէ եւ կուրօրէն կը կրակէ տասը վայրկեան, սպաննելով 23 հոգի, ինքն ալ մէջը։ Գորիայի մէջ, զայրացած հակառակորդ մը Եհովայի Վկաներու Թագաւորութեան Սրահի մը կրակ կը դնէ, սպաննելով 14 հաւատացեալներ։

Այս պատահական պոռթկումներէն զատ, աշխարհը ցնցող ուրիշ ահաւոր չարիք մըն ալ կայ. ջարդը։ Միայն այս դարու ընթացքին, հաշիւ եղած է որ մէկ միլիոն Հայեր, վեց միլիոն Հրեաներ եւ աւելի քան մէկ միլիոն Գամպոտիացիներ սպաննուած են ցեղային եւ քաղաքական մաքրագործումներու ընթացքին։ Այդպէս կոչուած ցեղային մաքրագործութեամբ՝ շատեր սպաննուած են նախկին Եուկոսլաւիոյ մէջ։ Ոչ ոք գիտէ թէ քանի միլիոն անմեղ անհատներ բրտօրէն տանջուած են համայն աշխարհի մէջ։

Այսպիսի ողբերգութիւններ մեզ կը մղեն որ հարց տանք թէ ի՛նչու մարդիկ այսպէս կը վարուին։ Չենք կրնար այս գազանային արարքները վերագրել միայն քանի մը խանգարուած ուղեղներու։ Մեր դարուն կատարուած չարութեան տարողութիւնը չարդարացներ այսպիսի բացատրութիւն մը։

Չար արարք մը կը սահմանուի որպէս բարոյապէս սխալ արարք մը։ Անիկա արարք մըն է, կատարուած՝ մէկու մը կողմէ, որ կրնայ բարին կամ չարը ընելու միջեւ ընտրել։ Կերպով մը, իր բարոյական դատողութիւնը կ’աղաւաղուի եւ իր մէջ չարը կը յաղթէ։ Բայց ասիկա ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս կը պատահի։

Չարի մասին տրուած կրօնական բացատրութիւնները յաճախ գոհացուցիչ չեն։ Կաթողիկէ իմաստասէր Թովմաս Ագինա կը դաւանի որ «եթէ Աստուած չարը չթոյլատրէր, շատ մը բարի բաներ իրենց արժէքը պիտի կորսնցնէին»։ Բողոքական շատ մը իմաստասէրներ ալ նոյնանման տեսակէտներ կը պաշտպանեն։ Օրինակի համար, Պրիթանիքա Համայնագիտարանը (Անգլ.) կը նշէ թէ, ըստ Կոթֆրիտ Լայպնիցին, չարիքը «աշխարհի մէջ բարին աւելի ցայտուն կը դարձնէ եւ անոր հակադրելով զայն կ’աւելցնէ»։ Ուրիշ խօսքով, ըստ իրեն, մենք չարին պէտք ունինք, որպէսզի կարենանք բարին գնահատել։ Այսպիսի պատճառաբանութիւն մը կը նմանի գաղցկեղէ տառապողի մը ըսել որ իր հիւանդութիւնը շատ հարկաւոր է, որպէսզի ուրիշ մը ինքզինք ողջ եւ առողջ զգայ։

Չար միտումները տեղէ մը պէտք է գան։ Կրնա՞նք անուղղակիօրէն Աստուած այպանել։ Աստուածաշունչը կը պատասխանէ. «Չըլլայ թէ մէկը, որ փորձութեան մէջ է, ըսէ. ‘Աստուծմէ կը փորձուիմ’. վասնզի Աստուած չար բաներով չի փորձուիր, ո՛չ ալ ինք մէկը կը փորձէ»։ Եթէ Աստուած չէ պատասխանատուն, ուրեմն՝ ո՞վ է։ Յաջորդ համարը կու տայ պատասխանը. «Ամէն մէկը կը փորձուի՝ իր ցանկութիւններէն հրապուրուած ու խաբուած. անկէ յետոյ ցանկութիւնը յղանալով՝ մեղք կը ծնանի եւ մեղքը որ կատարուի՝ մահ կը ծնանի»։ (Յակոբու 1։13–15) Հետեւաբար չար արարք մը կը ծնի, երբ չար ցանկութիւն մը սնուցանուի, փոխանակ մերժուելու։ Բայց ասիկա ամբողջ պատկերը չէ։

Սուրբ Գրութիւնները կը բացատրեն որ չար ցանկութիւններ կը ծագին, քանի որ մարդկութիւնը հիմնական թերութիւն մը ունի. բնածին անկատարութիւնը։ Պօղոս առաքեալ գրեց. «Վասնզի ինչպէս մարդէ մը մեղքը աշխարհ մտաւ եւ այն մեղքէն՝ մահը, այնպէս բոլոր մարդոց վրայ տարածուեցաւ մահը, քանզի ամէնքն ալ մեղանչեցին»։ (Հռովմայեցիս 5։12) Ժառանգական մեղքին պատճառով, մեր մտքին մէջ անձնասիրութիւնը կրնայ բարութեան տիրապետել, իսկ անգթութիւնը՝ կարեկցութեան։

Անշուշտ, շատեր ինքնաբերաբար գիտեն որ կարգ մը ընթացքներ սխալ են։ Անոնց խիղճը, կամ ինչպէս Պօղոս կը կոչէ ‘անոնց սրտին մէջ գրուած օրէնքը’՝ զանոնք կը տարհամոզէ չար արարք մը ընելէ։ (Հռովմայեցիս 2։15) Բիրտ միջավայր մը, սակայն, կրնայ խեղդել այսպիսի զգացումներ եւ խիղճը կրնայ մեռնիլ, եթէ միշտ անտեսուի։a—Բաղդատել Ա. Տիմոթէոս 4։2։

Կրնա՞նք միմիայն մարդկային անկատարութեան վերագրել ներկայ կազմակերպուած չարութիւնը։ Պատմաբան Ճէֆրի Պըրթըն Ռասըլ դիտել տուաւ. «Ճիշդ է որ ամէն մէկուս մէջ չարը կը բնակի, բայց կարելի չէ Աուսվից մը բացատրել, նոյնիսկ բազմաթիւ անհատներու ոճիրները իրարու վրայ կուտակելով։ ... Այս տարողութեամբ կատարուած չարութիւնները թէ՛ որակով եւ թէ քանակով տարբեր կը թուին»։ Յիսուս Քրիստոս անձամբ մատնանշեց տարբեր որակ ունեցող չարութեան աղբիւրը։

Իր մահուընէ քիչ առաջ, Յիսուս բացատրեց որ այն մարդիկը, որոնք կը ծրագրէին զինք սպաննել, միմիայն իրենց սեփական ցանկութեամբ չէին վարուեր։ Անտեսանելի ոյժ մը կ’առաջնորդէր զանոնք։ Յիսուս անոնց ըսաւ. «Դուք ձեր հօրմէն Սատանայէն էք ու ձեր հօրը բաղձանքը կ’ուզէք ընել։ Անիկա սկիզբէն մարդասպան էր եւ ճշմարտութեան մէջ չկեցաւ»։ (Յովհաննու 8։44) Որոշ է որ Բանսարկուն, որուն Յիսուս կոչեց «այս աշխարհին իշխանը», ականաւոր դեր մը ունի չարիք հրահրելու մէջ։—Յովհաննու 16։11. Ա. Յովհաննու 5։19

Հազարաւոր տարիներ է վեր, մարդկային անկատարութիւնն ու սատանայական ազդեցութիւնը իրենց ծանր հարկերը պահանջած են։ Նշոյլ մը իսկ չկայ որ մարդկութեան վրայ իրենց բանեցուցած ազդեցութիւնը կը մեղմանայ։ Չարը պիտի գոյատեւէ՞, թէ ոչ բարիի ուժերը վերջապէս արմատախիլ պիտի ընեն չարը։

[Ստորանիշ էջ 4]