Իմաստութիւն ձեռք ձգեցէք եւ կրթութիւնը ընդունեցէք
ԵՀՈՎԱ ԱՍՏՈՒԱԾ իր ժողովուրդին Մեծ Ուսուցիչն է։ Ան ոչ միայն իր մասին կը սորվեցնէ անոնց, այլ նաեւ՝ կեանքի մասին։ (Եսայեայ 30։20, ՆԱ. 54։13. Սաղմոս 27։11) Եհովա Իսրայէլ ազգին, զոր օրինակ, տուաւ մարգարէներ, Ղեւտացիներ՝ յատկապէս քահանաներ՝ ինչպէս նաեւ ուրիշ իմաստուն մարդիկ, որպէս ուսուցիչներ ծառայելու համար։ (Բ. Մնացորդաց 35։3. Երեմեայ 18։18) Մարգարէները ժողովուրդին սորվեցուցին Աստուծոյ նպատակներուն եւ յատկութիւններուն մասին եւ հետեւելիք շիտակ ընթացքը ուրուագծեցին։ Քահանաները եւ Ղեւտացիները Եհովայի Օրէնքը սորվեցնելու պատասխանատուութիւնը ունէին։ Իսկ իմաստունները, կամ երէցները, առօրեայ կենցաղի շուրջ շիտակ խրատ հայթայթեցին։
Դաւիթի որդին՝ Սողոմոն, Իսրայէլի իմաստուն մարդոց մէջ աչքառու էր։ (Գ. Թագաւորաց 4։30, 31) Անոր ամենէն կարկառուն այցելուներէն մէկը՝ Սաբայի թագուհին, երբ Սողոմոնի փառքը ու հարստութիւնը տեսաւ, խոստովանեցաւ. «Ինծի ասոր կէսը պատմած չէին։ Քու իմաստութիւնդ ու երջանկութիւնդ իմ լսած համբաւէս աւելի է»։ (Գ. Թագաւորաց 10։7) Սողոմոնի իմաստութեան գաղտնիքը ի՞նչ էր։ Երբ ան Իսրայէլի թագաւոր եղաւ Հ.Դ.Ա. 1037–ին, Սողոմոն ‘իմաստութեան ու գիտութեան’ համար աղօթեց։ Եհովա անոր խնդրանքին հաճելով, իրեն գիտութիւն, իմաստութիւն եւ հանճարեղ սիրտ մը տուաւ։ (Բ. Մնացորդաց 1։10-12. Գ. Թագաւորաց 3։12) Զարմանալի չէ որ Սողոմոն կրցաւ «երեք հազար առակ» գրել։ (Գ. Թագաւորաց 4։32) Ատոնցմէ ոմանք, ի ներառեալ «Ագուրին խօսքերը» եւ «Լեմուէլ թագաւորին խօսքերը», արձանագրուեցան Աստուածաշունչի Առակաց գրքին մէջ։ (Առակաց 30։1. 31։1) Այս առակներուն մէջ արտայայտուած ճշմարտութիւնները Աստուծոյ իմաստութիւնը կը ցոլացնեն եւ յաւերժական են։ (Գ. Թագաւորաց 10։23, 24) Երջանիկ եւ յաջող կեանք փափաքող ոեւէ անհատի համար, անոնք այսօր նոյնքան պիտանի են, որքան որ էին՝ երբ գրուեցան։
Յաջողութիւն եւ Բարոյական Մաքրութիւն. Ի՞նչպէս
Առակաց գրքի հետապնդած նպատակը բացատրուած է անոր բացման խօսքերուն մէջ. «Իսրայէլի թագաւորին Դաւիթին որդիին Սողոմոնին առակները. Իմաստութիւնն ու խրատը գիտնալու համար, հանճարին խօսքերը հասկնալու համար, իմաստութեան կրկնութիւնը ընդունելու համար, այսինքն՝ արդարութիւնը, դատաստանը եւ ուղղութիւնը՝ միամիտներուն [«անփորձներուն», ՆԱ] սրամտութիւն տալու համար ու երիտասարդներուն՝ գիտութիւն եւ հանճար»։—Առակաց 1։1-4
«Սողոմոնին առակները» ի՜նչ վեհ նպատակի պիտի ծառայէին։ Անոնք «իմաստութիւնն ու խրատը գիտնալու համար» էին։ Իմաստութիւն կը նշանակէ իրերը ըմբռնել ճիշդ ինչպէս որ են, եւ այդ գիտութիւնը գործածել խնդիրներ լուծելու, նպատակակէտերու հասնելու համար, կամ՝ ուրիշներուն օգնելու, որ վերոյիշեալը ընեն։ Աշխատասիրութիւն մը կ’ըսէ. «Առակաց Գիրքին մէջ ‘իմաստութիւն’ կը նշանակէ հմուտ ապրելակերպ. իմաստուն ընտրութիւններ ընելու եւ յաջող կեանք մը վարելու կարողութիւն»։ Իմաստութիւն ձեռք ձգելը որքա՜ն կարեւոր է։—Առակաց 4։7
Սողոմոնի առակները նաեւ կրթութիւն կը հայթայթեն։ Այս մարզումին կարիքը ունի՞նք։ Աստուածաշունչին մէջ, կրթութիւնը՝ սրբագրութեան, յանդիմանութեան, կամ պատիժի իմաստը կը հաղորդէ։ Աստուածաշունչի ուսումնականի մը համաձայն, անիկա «կը նշէ բարոյական բնոյթ ունեցող մարզում, մէջը ըլլալով յիմար արարքներու կամ գաղափարներու առաջնորդող հակումներու սրբագրութիւն»։ Ինքնակրթութիւնը, կամ ուրիշներու կողմէ մատակարարուած կրթութիւնը, ոչ միայն մեզ ետ կը պահէ յանցագործութենէ, այլ նաեւ մեզ կը մղէ որ բարեփոխուինք։ Այո, եթէ կ’ուզենք բարոյապէս մաքուր մնալ, կրթութեան կարիքը ունինք։
Հետեւաբար, առակները երկու նպատակի կը ծառայեն. անոնք իմաստութիւն կու տան եւ կրթութիւն կը հայթայթեն։ Բարոյական կրթութիւնը եւ մտային կարողութիւնը բազմաթիւ երեսակներ ունին։ Արդարութիւնը եւ իրաւունքը, զոր օրինակ, բարոյական յատկութիւններ են, եւ մեզի կ’օգնեն որ Եհովայի բարձր չափանիշներուն կառչինք։
Իմաստութիւնը բազմաթիւ ազդակներու խառնուրդ մըն է, պարփակելով հասկացողութիւն, ներատեսութիւն, խոհեմութիւն եւ հանճար։ Հասկացողութիւնը, հարցին խորը տեսնելու եւ անոր բաղադրութիւնը ըմբռնելու կարողութիւնն է, անոր զանազան մասերուն եւ ամբողջութեան միջեւ եղած կապակցութիւնները ըմբռնելով, անոր իմաստը հասկնալով։ Ներատեսութիւնը կը պահանջէ պատճառները գիտնալ եւ հասկնալ թէ որոշ ընթացք մը ինչո՛ւ շիտակ կամ սխալ է։ Զոր օրինակ, հասկացող մարդ մը կրնայ ըմբռնել երբ մէկը սխալ ուղղութեամբ կ’ընթանայ, եւ կրնայ զինք անմիջապէս վտանգէն զգուշացնել։ Սակայն, իր կողմէ ներատեսութիւն կը պահանջուի, որպէսզի հասկնայ թէ անհատը ինչո՛ւ այդ ուղղութեամբ կ’երթայ եւ ամենէն ազդու կերպով անոր օգնութեան հասնի։
Խոհեմ անհատներ խորամանկ կ’ըլլան եւ ոչ թէ՝ դիւրախաբ։ (Առակաց 14։15) Անոնք կրնան չարը նախատեսել եւ անոր համար պատրաստուիլ։ Իսկ իմաստութիւնը մեզ կարող կը դարձնէ որ օգտակար միտքեր եւ գաղափարներ բանաձեւենք, որոնք կեանքի մէջ իմաստալից ուղղութիւն կու տան։ Սուրբ գրային առակներուն ուսումնասիրութիւնը արդարեւ վարձահատոյց է, քանի որ անոնք արձանագրուած են որպէսզի կարենանք իմաստութիւնը եւ կրթութիւնը գիտնալ։ Նոյնիսկ «անփորձներ», եթէ առակներուն ուշադրութիւն ընծայեն, խոհեմութիւն պիտի ստանան, իսկ «երիտասարդներ»ը՝ գիտութիւն ու հանճար։
Առակներ՝ Իմաստուններուն Համար
Սակայն, Աստուածաշունչի առակները միայն անփորձներուն եւ երիտասարդներուն համար չեն։ Անոնք լսելու բաւարար իմաստութիւն ունեցող անհատի համար են։ Սողոմոն Թագաւոր կ’ըսէ. «Իմաստունը թող լսէ ու իր իմաստութիւնը աւելցնէ ու հանճարեղ մարդը խոհեմութիւն ստանայ։ Առակն ու նմանութիւնը հասկնալու համար, նաեւ իմաստուններուն խօսքերը ու անոնց խրթնաբանութիւնները»։ (Առակաց 1։5, 6) Արդէն իմաստութիւն ձեռք ձգած անհատ մը իր սորվածին վրայ պիտի աւելցնէ, առակներուն ուշադրութիւն ընծայելով, իսկ հասկացողութեան տէր անհատ մը, իր կեանքը յաջողութեամբ վարելու իր կարողութիւնը պիտի սրէ։
Առակ մը, յաճախ քանի մը բառով խորունկ ճշմարտութիւն կ’արտայայտէ։ Սուրբ գրային առակ մը կրնայ առեղծուածային թուիլ։ (Առակաց 1։17-19) Առակներէն ոմանք հանելուկներ են. խրթին եւ կնճռոտ խօսքեր՝ որոնք լուծումի կը կարօտին։ Առակ մը նաեւ կրնայ նմանաբանութիւններ, փոխաբերութիւններ եւ ուրիշ այլաբանութիւններ բովանդակել։ Ասոնք հասկնալը ժամանակ եւ խորհրդածութիւն կը պահանջէ։ Մեծ թիւով առակներ գրող Սողոմոնը, վստահաբար ըմբռնեց առակ մը հասկնալու նրբերանգները։ Առակաց գրքին մէջ, ան այդ կարողութիւնը իր ընթերցողներուն փոխանցելու աշխատանքին կը ձեռնարկէ, բան մը, որու իմաստուն անհատ մը պիտի ուզէ ուշադրութիւն ընծայել։
Նպատակակէտին Առաջնորդող Սկիզբը
Իմաստութիւն եւ կրթութիւն հետապնդելու համար անհատ մը ուրկէ՞ կը սկսի։ Սողոմոն կը պատասխանէ. «Իմաստութեան սկիզբը Տէրոջը վախն է, բայց յիմարները իմաստութիւնն ու կրթութիւնը կ’անարգեն»։ (Առակաց 1։7) Գիտութիւնը կը սկսի Եհովայի վախով։ Առանց գիտութեան՝ իմաստութիւն կամ կրթութիւն չի կրնար ըլլալ։ Ուստի, Եհովայի վախը իմաստութեան եւ կրթութեան սկիզբն է։—Առակաց 9։10. 15։33
Աստուծոյ վախը վատառողջ սարսափ մը չէ։ Ընդհակառակը, անիկա խոր յարգանք եւ ակնածանք է։ Առանց այս վախին, ճշգրիտ գիտութիւն չի կրնար ըլլալ։ Կեանքը Եհովա Աստուծմէ ծագում կ’առնէ, եւ անշուշտ, կեանքը կենսական է եթէ կ’ուզենք որեւէ գիտութիւն ունենալ։ (Սաղմոս 36։9. Գործք 17։25, 28) Ասկէ զատ, բոլոր բաները Աստուած ստեղծեց. ուստի մարդկային ամբողջ գիտութիւնը հիմնուած է իր ձեռքի գործերուն ուսումնասիրութեան վրայ։ (Սաղմոս 19։1, 2. Յայտնութիւն 4։10բ) Աստուած նաեւ իր գրաւոր Խօսքը ներշնչած է, որ «օգտակար է սորվեցնելու, յանդիմանելու, շտկելու եւ արդարութեան մէջ խրատելու համար»։ (Բ. Տիմոթէոս 3։16, 17) Հետեւաբար, Եհովան է ամբողջ ճշգրիտ գիտութեան կորիզը եւ զայն փնտռող անհատը անոր հանդէպ յարգալից վախ պէտք է ունենայ։
Առանց Աստուծոյ վախին, մարդկային գիտութիւնը եւ աշխարհային իմաստութիւնը ի՞նչ արժէք ունին։ Պօղոս առաքեալ գրեց. «Ո՞ւր է իմաստունը, ո՞ւր է դպիրը, ո՞ւր է այս աշխարհին քննողը. չէ՞ որ Աստուած յիմարացուց այս աշխարհին իմաստութիւնը»։ (Ա. Կորնթացիս 1։20) Աշխարհային առումով իմաստուն անհատ մը, որ աստուածավախութիւն չունի, ընդունուած իրողութիւններէն սխալ եզրակացութիւններու կը յանգի եւ «յիմար» կը համարուի։
«Պարանոցիդ Մանեակ» մը
Իմաստուն թագաւորը ապա երիտասարդներուն կ’ուղղէ իր խօսքերը. «Որդեա՛կ իմ, քու հօրդ խրատին մտի՛կ ըրէ ու քու մօրդ օրէնքը մի՛ մերժեր. քանզի անոնք քու գլխուդ՝ շնորհաց պսակ եւ քու պարանոցիդ մանեակներ պիտի ըլլան»։—Առակաց 1։8, 9
Վաղեմի Իսրայէլի մէջ, ծնողներ իրենց զաւակներուն սորվեցնելու աստուածատուր պատասխանատուութիւնը ունէին։ Մովսէս հայրերը յորդորեց. «Այս խօսքերը որոնք ես այսօր քեզի պատուիրեցի, քու սրտիդ մէջ թող ըլլան ու զանոնք քու որդիներուդ կրկին անգամ սորվեցուր։ Թէ՛ տանդ մէջ նստած ատենդ, թէ՛ ճամբայ քալած ատենդ եւ թէ՛ պառկելու ու ելլելու ատենդ՝ անոնց վրայ խօսիր»։ (Բ. Օրինաց 6։6, 7) Մայրեր ալ մեծ ազդեցութիւն ունէին։ Իր ամուսնոյն հեղինակութեան ներքեւ, Եբրայեցի կին մը կրնար ընտանիքին մէջ օրէնքներ պարտադրել։
Ամբողջ Աստուածաշունչին մէջ, ընտանիքը արդարեւ ուսուցում մատակարարելու հիմնական միաւորն է։ (Եփեսացիս 6։1-3) Իրենց հաւատացեալ ծնողներուն հանդէպ զաւակներուն հնազանդութիւնը, այլաբանօրէն նմանցուած է զաւակը զարդարող շնորհաց պսակի մը եւ պատուական մանեակի մը։
«Իրեն Անձնատուր Եղողները կը Մեռցնէ»
Ասիացի հայր մը, իր 16 տարեկան որդին բարձր ուսում ստանալու համար Միացեալ Նահանգներ ղրկելէ առաջ, զինք խրատեց որ չար մարդոց հետ չընկերակցի։ Այս խրատը Սողոմոնի տուած ազդարարութիւնը կ’արձագանգէ. «Որդեա՛կ իմ, եթէ մեղաւորները քեզ գլխէ հանել ուզեն, դուն անոնց հաւանութիւն մի՛ տար»։ (Առակաց 1։10) Սողոմոն սակայն, կը բնորոշէ անոնց գործածած խայծը. «Եթէ ըսեն. ‘Մեզի հետ եկո՛ւր, արեան համար դարանամուտ ըլլա՛նք, անմեղ մարդուն համար առանց պատճառի ծածուկ տեղ սպասենք, գերեզմանի պէս զանոնք ողջ ողջ գուբը իջնողներուն նման կլլենք. ամէն տեսակ պատուական ստացուածք գտնենք ու մեր տուները աւարով լեցնենք, քու վիճակդ մեր մէջ ձգէ ամէնքս մէկ քսակ ունենանք’»։—Առակաց 1։11-14
Բացայայտօրէն՝ գործածուած խայծը հարստութիւնն է։ Արագ շահ ձեռք ձգելու նպատակաւ, «մեղաւորներ» կը հրապուրեն ուրիշները որ իրենց վայրագ կամ անիրաւ ծրագիրներուն մասնակցին։ Նիւթական շահերու սիրոյն, այս ամբարիշտները չեն վարանիր արիւն թափելու։ Անոնք ‘գերեզմանի պէս իրենց զոհը ողջ ողջ կը կլլեն’, իր ամբողջ ունեցածը կողոպտելով, ճիշդ ինչպէս որ գերեզմանը ամբողջ մարմինը կ’ընդունի։ Անոնք անհատը կը հրաւիրեն որ ոճիրի ասպարէզին մէջ նետուի. անոնք կ’ուզեն ‘իրենց տուները աւարով լեցնել’, եւ՝ որ անփորձը ‘իր վիճակը իրենց մէջ ձգէ’։ Ասիկա մեր բոլորին համար ի՜նչ այժմէական ազդարարութիւն մըն է։ Երիտասարդական աւազակախումբեր եւ թմրեցուցիչ վաճառողներ, նոր անդամներ ձեռք ձգելու համար նման կերպեր չե՞ն գործածեր։ Առեւտրական կասկածելի բազմաթիւ առաջարկներու փորձութեան ետին եղողը, արագօրէն հարստանալու խոստումը չէ՞։
Իմաստուն թագաւորը կը խրատէ. «Որդեա՛կ իմ, անոնց հետ ճամբայ մի՛ երթար, անոնց շաւիղէն քու ոտքերդ հեռո՛ւ պահէ. քանզի անոնց ոտքերը դէպի չարութիւն կը վազեն եւ արիւն թափելու կ’արտորան»։ Անոնց աղիտալի վախճանը նախագուշակելով, ան կ’աւելցնէ. «Արդարեւ ոեւէ թռչունի աչքերուն առջեւ պարապ տեղ վարմեր կը լարուին. բայց անոնք իրենց արեանը համար դարան կը մտնեն ու իրենց կեանքին համար ծածուկ տեղ կը սպասեն։ Ամէն ագահի ճամբաները այսպէս են։ Ագահութիւնը իրեն անձնատուր եղողները կը մեռցնէ»։—Առակաց 1։15-19
«Ամէն ագահ» իր բռնած ընթացքին մէջ պիտի բնաջնջուի։ Ամբարիշտները ուրիշներուն համար իրենց լարած ծուղակին մէջ իրենք պիտի իյնան։ Կամակոր ամբարիշտները իրենց ընթացքը պիտի փոխե՞ն։ Ո՛չ։ Վարմ մը կրնայ լիովին տեսանելի ըլլալ, բայց «թռչուն»ները ուղղակի դէպի հոն կ’արտորան։ Նմանապէս ամբարիշտները, իրենց ագահութենէն կուրցած, կը շարունակեն իրենց ոճրային արարքները, թէեւ ուշ կամ կանուխ պիտի բռնուին։
Ո՞վ Իմաստութեան Ձայնին Մտիկ Պիտի Ընէ
Մեղաւորները իրապէս տեղեա՞կ են որ իրենց ընթացքը աղիտաբեր է։ Անոնք իրենց ճամբաներուն հետեւանքներուն մասին ազդարարուա՞ծ են։ Անտեղեակ ըլլալը որպէս չքմեղանք չի կրնար գործածուիլ, քանի որ հանրային վայրերու մէջ բացայայտ պատգամ մը կը ծանուցանուի։
Սողոմոն կ’ըսէ. «Իմաստութիւնը դուրսը բարձրաձայն կ’աղաղակէ ու հրապարակներու մէջ իր ձայնը կու տայ։ Անիկա բազմութիւն եղած տեղերուն գլուխը եւ դռներուն մուտքերուն մէջ կ’աղաղակէ ու քաղաքին մէջ իր խօսքերը կ’ըսէ»։ (Առակաց 1։20, 21) Բարձր եւ յստակ ձայնով, իմաստութիւնը կ’աղաղակէ հանրային վայրերու մէջ, որպէսզի ամէնքն ալ լսեն։ Վաղեմի Իսրայէլի մէջ, երէցները իմաստուն խրատներ կու տային եւ դատական վճիռներ կ’արձակէին քաղաքին դռներուն առջեւ։ Եհովա մեզի համար ճշմարիտ իմաստութիւնը արձանագրել տուած է իր Խօսքին՝ Աստուածաշունչին՝ մէջ, որ լայնօրէն մատչելի է։ Իսկ ներկայիս, իր ծառաները անոր պատգամը ամէնուրեք հանրապէս ծանուցանելով զբաղած են։ Արդարեւ, Աստուած իմաստութիւնը բոլորին առջեւ յայտարարել տուած է։
Ճշմարիտ իմաստութիւնը ի՞նչ կ’ըսէ։ Հետեւեալը. «Ո՛վ անմիտներ, մինչեւ ե՞րբ անմտութիւնը պիտի սիրէք, մինչեւ ե՞րբ ծաղր ընողները ծաղր ընելով պիտի զուարճանան . . . ես կանչեցի ու դուք չուզեցիք լսել. ձեռքս երկնցուցի ու մտիկ ընող չեղաւ»։ Անմիտները իմաստութեան ձայնին ականջ չեն կախեր։ Հետեւաբար, «անոնք իրենց ճամբուն պտուղէն պիտի ուտեն»։ Անոնց ‘խոտորիլը եւ անհոգութիւնը զիրենք պիտի կորսնցնէ’։—Առակաց 1։22-32
Սակայն ի՞նչ կրնանք ըսել այն անհատին մասին որ ժամանակ տրամադրելով իմաստութեան ձայնին մտիկ կ’ընէ։ «Ինծի մտիկ ընողը ապահովութեամբ պիտի բնակի ու չարիքներու վախէն հանդարտ պիտի ըլլայ»։ (Առակաց 1։33) Կը մաղթենք որ դուք ալ ըլլաք անոնց մէջ, որոնք իմաստութիւն ձեռք կը ձգեն եւ կրթութիւնը կ’ընդունին՝ Աստուածաշունչի առակներուն ուշադրութիւն ընծայելով։
[Նկար՝ էջ 15]
Ճշմարիտ իմաստութիւնը լայնօրէն մատչելի է