Ըստ բառարանի մը, գիտութիւնը «բնութեան եւ հասարակութեան զարգացման օրէնքները եւ մեզ շրջապատող աշխարհի վրայ ներգործելու միջոցները յայտնող գիտելիքներու ամբողջութիւն»ն է։ Այդ գիտելիքները ձեռք ձգելու աշխատանքը յաճախ դժուար ու ճնշիչ է։ Գիտնականները շաբաթներով, ամիսներով նոյնիսկ տարիներով փորձեր ու հետազօտութիւններ կ’ընեն։ Ճիշդ է որ անոնց ջանքերը երբեմն որեւէ արդիւնք չեն տար, սակայն շատ մը պարագաներու ատոնք մարդկութեան օգուտներ կը բերեն։ Նկատի առ քանի մը օրինակներ։

Եւրոպական ընկերութիւն մը տոկուն կերպընկալէ զտիչներ շինած է՝ որոնց շնորհիւ կարելի դարձած է որ մարդը ա՛լ ապականած ջուր չխմէ եւ հետեւաբար չհիւանդանայ։ Այս զտիչները գործածուած են բնական աղէտներու ընթացքին, ինչպէս՝ 2010–ին Հայիթիի մէջ պատահած երկրաշարժին ատեն։

Անջրպետին մէջ, արբանեակներու ցանցեր կը կազմեն ինչ որ կը կոչուի GPS (Global Positioning System)։ Ճիշդ է որ GPS–ը սկիզբը ծրագրուած էր զինուորական նպատակներու համար, սակայն անիկա կ’օգնէ վարորդներուն, օդաչուներուն, նաւավարներուն եւ նոյնիսկ որսորդներուն ու ճեմողներուն որ գիտնան թէ ո՛ր ճամբով ուղղուին։ Գիտնականներուն շնորհիւ, GPS–ը ուղղութիւնդ գտնելը կը դիւրացնէ։

Հեռախօսիկ, համակարգիչ կամ համացանց կը գործածե՞ս։ Յառաջացած բժշկութեան շնորհիւ առողջութիւնդ բարելաւուա՞ծ է կամ հիւանդութենէ մը ապաքինա՞ծ ես։ Օդանաւով կը ճամբորդե՞ս։ Եթէ այո՛, կ’օգտուիս այն կարգ մը կերպերէն, որոնցմով գիտութիւնը մարդկութեան օգուտ բերած է։ Գիտութիւնը կեանքիդ ազդած է շատ մը դրական կերպերով։

ԱՐԴԻ ԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՈՒՄՆԵՐԸ

Իրենց գիտելիքները շատցնելու նպատակով, գիտնականներ բնութիւնը կը հետազօտեն։ Հիւլէական ուժանիւթի բնագէտները հիւլէին կազմուածքը կ’ուսումնասիրեն, իսկ աստղաբնագէտները կը ջանան տիեզերքին ծագումը գիտնալ։ Մինչ անոնք անտեսանելի հիւլէներ եւ անվերջ տիեզերքը կը քննեն, անոնցմէ ոմանք կը խորհին թէ Աստուածաշունչին Աստուածը գոյութիւն չունի, ապա թէ ոչ կարող պիտի ըլլան զինք գտնել։

Կարգ մը գիտնականներ ու փիլիսոփաներ աւելի անդին կ’երթան։ Անոնք անընդհատ կը պաշտպանեն գրագէտ Էմիր Տ. Ագզելին կոչած «Աստուծոյ գոյութիւնը հերքող գիտական ապացոյցը»։ Օրինակ, աշխարհահռչակ բնագէտ մը դաւանեցաւ, թէ «քանի որ ապացոյց չկայ թէ գոյութիւն ունի Աստուած մը, որ տիեզերքի գոյութեան մէջ կարեւոր դեր կը խաղայ, ասիկա ինքնին փաստ մըն է թէ այսպիսի աստուած մը գոյութիւն չունի»։ Ուրիշներ կ’ըսեն թէ Աստուածաշունչի Աստուծոյն գործունէութիւնները «կախարդութիւն» եւ «գերբնական խարդախութիւն» ենa։

Սակայն հարցում մը կը ծագի. արդեօք գիտութիւնը բաւարար գիտելիքներ ունի՞ որ այսպիսի վճռական եզրակացութիւններու հասնի։ Ո՛չ։ Ճիշդ է որ գիտութիւնը մեծապէս յառաջդիմած է, սակայն շատ մը գիտնականներ կ’ընդունին թէ տակաւին շատ բաներ չեն գիտեր, ոչ ալ պիտի գիտնան։ Բնագէտ եւ Նոպէլեան մրցանակակիր՝ Սթիվըն Ուէնպերկ կ’ըսէ, թէ բնութեան ուսումնասիրութիւնը «անսահման մարզ մըն է»։ Աստղագիտութեան հանրածանօթ բրիտանացի փրոֆէսոր Մարթին Ռիս գրեց. «Բաներ կան որոնք մարդիկ բնա՛ւ պիտի չկարենան հասկնալ»։ Իրողութիւնն այն է, թէ գիտութիւնը տակաւին կարող չէ ըմբռնելու բնութեան մեծ մասը,– մանր բջիջէն մինչեւ ընդարձակ տիեզերքը։ Հետեւեալ օրինակները նկատի առ.

• 

  Կենսաբաններ լիովին չեն հասկնար թէ ապրող բջիջներուն մէջ ի՛նչ տեղի կ’ունենայ։ Գիտութիւնը տակաւին չէ կրցած լիովին պատասխանել սա հարցումներուն. բջիջները ինչպէ՛ս ուժանիւթ կ’օգտագործեն, ինչպէ՛ս փրոթէին կ’արտադրեն եւ ինչպէ՛ս կը բաժնուին։

• 

  Թէեւ ձգողական ուժը մեր կեանքի բոլոր երեսակներուն կ’ազդէ, սակայն անիկա բնագէտներուն համար խորհուրդ մըն է։ Անոնք լիովին չեն գիտեր, թէ երբ կը ցատկենք ձգողական ուժը ճիշդ ինչպէ՛ս մեզի վար կը քաշէ կամ թէ անիկա ինչպէ՛ս լուսինը իր ուղեծիրին մէջ կը պահէ։

• 

  Տիեզերաբաններ կ’ենթադրեն թէ տիեզերքը կազմող նիւթերուն 95 տոկոսը կարելի չէ գիտական միջոցներով տեսնել եւ երեւան հանել։ Անոնք զայն երկու մասի կը բաժնեն՝ մութ նիւթ եւ մութ ուժանիւթ։ Եւ ասոնց բնոյթը տակաւին անորոշ է։

Ասոնցմէ զատ շա՛տ բաներ կան որոնք գիտնականները չեն հասկնար։ Հանրածանօթ գրող մը կ’ըսէ. «Մեր չգիտցած բաները շա՛տ աւելի են, քան՝ մեր գիտցած բաները։ Եւ ըստ ինծի, երբ գիտութեան մէջ կը խորանանք՝ զարմանքով կը լեցուինք եւ կ’ուզենք աւելին գիտնալ»։

Ուստի եթէ հարց կու տաս, թէ արդեօք գիտութիւնը պիտի կարենա՛յ փոխարինել Աստուածաշունչը եւ Աստուծոյ հանդէպ հաւատքը, նկատի առ այս կէտը. եթէ հմուտ գիտնականներ իրենց յառաջացած գործիքներով կրցած են բնութեան մասին միայն սահմանափակ հասկացողութիւն ձեռք ձգել, տրամաբանական պիտի ըլլա՞ր շուտով մերժել այն ինչ որ գիտութեան հասկացողութենէն վեր է։ Այս առնչութեամբ, աստղաբաշխութեան պատմութեան եւ յառաջդիմութեան մասին երկար յօդուածի մը վերջաւորութեան, համայնագիտարան մը կ’եզրափակէ. «Հիմա որ աստղաբաշխութեան վրայ գրեթէ 4000 տարի անցած է, տիեզերքը տակաւին նոյնքան անըմբռնելի է որքան բաբելոնացիներու օրերուն» (Encyclopedia Britannica)։

Եհովայի վկաները կը յարգեն այս հարցին շուրջ որոշում կայացնելու իւրաքանչիւր անհատի իրաւունքը։ Սակայն մենք կը ջանանք հետեւիլ Աստուածաշունչի ուղղութեան. «Ձեր քաղցրութիւնը [«բանաւորութիւնը», ՆԱ ] ամէն մարդու թող յայտնի ըլլայ» (Փիլիպպեցիս 4։5)։ Ուստի քեզ կը քաջալերենք, որ քննես թէ ինչպէ՛ս գիտութիւնը եւ Աստուածաշունչը իրարու համապատասխան են եւ զիրար կ’ամբողջացնեն։

Վերջերս, այժմու անաստուածներուն գաղափարները բացատրող շատ մը գիրքեր հրատարակուեցան։ Այս հրատարակութիւնները շատերու ուշադրութիւնը գրաւած են եւ շատ մը բանավէճերու դուռ բացած են։ Ասոր առնչութեամբ, ջղագէտ Տէյվիտ Իկըլմէն գրեց. «Ընթերցողներէն ոմանք այն տպաւորութիւնը ունին թէ գիտնականները ամէն բան գիտեն»։ Ապա աւելցուց. «Բայց լաւ գիտնականները միշտ լայնամիտ կ’ըլլան, եւ անոնց գործը անակնկալներով լեցուն է»։

Դարերու ընթացքին, հմուտ գիտնականներ բնութեան առնչուող շփոթեցուցիչ հարցումներու պատասխանները գտնելու նկատմամբ հոյակապ իրագործումներ ըրած են։ Սակայն ուրիշներ՝ մեծ սխալներ ըրած են։ Իսահակ Նեւտոն պատմութեան մէջ ամէնէն անուանի գիտնականներէն մէկը եղած է։ Ան ցոյց տուաւ թէ ձգողական ուժը ինչպէ՛ս մոլորակները, աստղերը եւ աստղախումբերը կը համախմբէ։ Ան հնարեց համարողութիւնը (calculus),– ուսողութեան մէջ մարզ մը, որ կը գործածուի համակարգիչ շինելու, անջրպետ երթալու եւ հիւլէական բնագիտութեան մէջ։ Սակայն Նեւտոն նաեւ հետապնդեց ալքիմիա,– կեղծ գիտութիւն մը, որ աստղաբաշխութիւն ու կախարդական ձեւանիշներ կը գործածէ կապարը եւ այլ մետաղներ ոսկիի վերածելու համար։

Նեւտոնէն աւելի քան 1500 տարի առաջ, յոյն աստղաբաշխ Պտղոմէոս երկինքին մասին փորձեց գիտնալ միայն զայն դիտելով։ Ան գիշերները մոլորակներուն ընթացքը կը դիտէր եւ հմուտ քարտէս շինող էր։ Բայց ան կը հաւատար թէ երկրագունդը ամէն բանի կեդրոնն է։ Աստղաբնագէտ Քարլ Սէյկըն Պտղոմէոսի մասին գրեց. «Անոր այն սխալ գաղափարը թէ երկրագունդը ամէն բանի կեդրոնն է, 1500 տարի ընդունուած էր, եւ ասիկա կը փաստէ թէ նոյնիսկ երբ անհատ մը խելացի է, ան կրնայ մեծապէս սխալած ըլլալ»։

Այժմ գիտնականներ իրենց հետապնդումներուն մէջ համանման մարտահրաւէրներ կը դիմագրաւեն։ Արդեօք օր մը օրանց անոնք պիտի կարենա՞ն տիեզերքին մասին լիովին բացատրութիւն տալ։ Ճիշդ է որ գիտութիւնը յառաջդիմած է եւ մեզի օգուտներ բերած է, բայց միեւնոյն ատեն պէտք չէ մոռնանք որ անիկա սահմանափակումներ ունի։ Բնագէտ Փոլ Տէյվիզ դիտել տուաւ. «Անկարելի է տիեզերքին մասին տրամաբանական եւ ներդաշնակ բացատրութիւն տալ»։ Այս խօսքերը կը յայտնեն անժխտելի իրողութիւն մը. մարդիկ չեն կրնար բնութիւնը լիովին հասկնալ։ Ուստի երբ գիտութիւնը կը հաստատէ թէ կարող է բանի մը մասին բացատրութիւն տալ, լաւ կ’ըլլայ որ վերապահ ըլլանք նախքան որ զայն ընդունինք։

Աստուածաշունչը բնութեան հրաշալիքներուն մասին կ’ըսէ. «Ահա ասոնք են [Աստուծոյ] ճամբաներուն ծայրերը, բայց անոր վրայով լսածնիս որչա՜փ քիչ է» (Յոբ 26։14)։ Տակաւին շա՜տ գիտելիքներ կան, որոնք մարդը չի կրնար ըմբռնել ու հասկնալ։ Շուրջ 2000 տարի առաջ գրուած Պօղոս առաքեալի խօսքերը որքա՛ն ճիշդ են, երբ ըսաւ. «Ո՜վ Աստուծոյ մեծութեան ու իմաստութեան եւ գիտութեան խորունկութիւնը. ի՜նչպէս անքննելի են իր դատաստանները ու անզննելի են իր ճամբաները» (Հռովմայեցիս 11։33)։