Ɔya Aflɛyi

Utimoti kpɔtuce Ujehofa ohigbu ka ó jé ka aɛlā nɛ ó nwu ŋma Ubáyíbu a wɛ ɔkwɛyi, ɛnyā kē ya kóō dɔka ō kwu piya oklobiya ku Ujehofa. Awɔ a kē cika ō klɔcɛ ku Ubáyíbu lɔɔlɔhi klla wa i miyɛ cɛ kli, ka aɛlā nōó gē nwu lɛyikwu Ujehofa a wɛ ɔkwɛyi. Ó lɛ aɔdā ō cɛgbá kpɔcii ɛta nɛ a cika ō jé, ó ya ɛɛ ku a jé ɛnyā. Aflɛyi, a cika ō kpɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujehofa ya ɛjɛɛji odee a. (Oyɛb. 3:14, 15; Uhíb. 3:4; Mafú 4:11) Ɔmpa, a cika ō jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ a kpɔtuce ka Ubáyíbu wɛ ɛlā ku Ɔwɔico nɛ ó je lɛ alɛɛcɛ. (2 Utím. 3:16, 17) Ɔmɛta, a cika ō cɛ kpɔcii ka Ujehofa lɛ ígwu ku ācɛ nōo yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā icɛ. Ígwu ɔɔma kē wɛ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa a. Ukraist kē i ma ɔwɛ fu lɛ uwa a. (Ayis. 43:10-12; Ujɔ́n. 14:6; Ācot. 15:14) Ɛnyā i wɛ ku a géē jé ɛjɛɛji odee lɛyikwu Ubáyíbu nóó. Ɔdā nɛ a cika ō ya a, wɛ ō ceyitikwu ya ku “ɔtu [amāŋ ɔfu ku ɛlá ō gbo]” ku uwɔ kóō lɔfu nɛɛnɛhi, o ya ɛɛ ku a wa i miyɛ cɛ kli ku ɛlā nɛ a nwu a, anu wɛ ɛlā ɔkwɛyi a.—Uróm 12:1. w20.07 10 ¶8-9

Akacɛ ɔɔma kɛla lɛyikwu aefuma nɛ eyī ku uwa lɛbɛɛka aku ɔlɛɛcɛ a, nɛ “ɔdā nōo lɛbɛ̄ɛka ukata kú ugóolu ā” klla kwu ɛyi ku uwa a. (Mafú 9:7) Aefuma nyā ya “ācɛ [aolɛla ku Ɔwɔico] nēe fukɔ̄ lɛ Ɔwɔicō udɔ̄bū ŋ́ mā” owe olɔnɔ nɛhi ɔya ɛhɔ. Ɔya ɛhɔ nɛ aefuma kē lɔfu lā oyeeyi ku uwa gáā kwu gla a. (Mafú 9:4, 5) Ɛnyā yɔ i kɛla peee lɛyikwu ācɛ nɛ Ujehofa lɛ anɔ tu uwa ɛyi a. É gē tɔɔna lɛyikwu ɛpɔ nɛ Ɔwɔico gáā ka tu ɛcɛ obɔbi nyā mla ɔtu ō lɛ. Ohigbu ɛnyā a, ācɛ nōo lɛ abɔ ipu ɛlā ɛcɛ nyā i lɛ ɛbɔ ŋ. Ɛyɛɛyɛyi nōo yɔ ipu akacɛ ɛpa nyā, ta alɔ abɔ ku alɔ wa i jé peee ka é tɛɛma kwu iyi uwa ŋ. Gbeyi ɛ o, ɔɔma le ka alɔ yɔ i ka ku efuma nɛ Ujowɛlu kɛla lɛyikwu ɔ a wɛ ɛyɛɛyi gwu efuma nōo yɔ ipu Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni a ta a? Ii. Ekoohi ipu Ubáyíbu, odee ekponu lɔfu lɛ ɛyi ɛyɛɛyɛyi, ɔdaŋ ka é bi ɔ le yuklɔ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi. Ocabɔ mafu, ipu Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 5:5, é hi Ujisɔsi ka “Ágábá nōo ŋmá ipɔ́ɔma kú Ujúda,” amáŋ ipu ɔkpá ku 1 Upíta 5:8 a, abɔɔ kɛla lɛyikwu Ebilii ka ó yɔ i “tōoji bɛ̄ɛka ágábá” a. w20.04 3 ¶8; 5 ¶10

Uhaga nōo wɛ ɔfiyɛ nɔnya ku Usarayi a, ya ɛlā ɔwɛ ku olila eko nɛ ó je piya ɔnyā ku Ebram a. Abɔ Uhaga gáā lɛ ipu yɔ a, ó cɛ ō lɛ ojilima ce Usarayi nōó lɛ ɔyi ku abɔyi nu a gɛ ŋ. Usarayi gbɔɔ ō ya Uhaga owe nɛhi, nōo ya Uhaga kwu kwu. (Ohút. 16:4-6) Abɔ alɔ i jila iyē ŋ ma a, alɔ lɔfu yɔ i gbɛla ka Uhaga wɛ ɔnyā nōo bɔbiipu klla gē ya ɔbɔɔcɛ, ka ɔdā nɛ Usarayi kē ya ɔ a lɔhi lɛ ɔ a. Amáŋ, Ujehofa i má Uhaga lɛ a nóó. Ó ta alelekwu otɛhɔ ku nu ɛhɔ kóō nyɔ i ta ɔ. Eko nɛ alelekwu otɛhɔ a lɛ Uhaga má a, ó ta ɔ abɔ kóō lɛ ɛlá ō gbo ku nu piyabɔ, ó klla hɔha ce ɔ. Uhaga gáā le má ka Ujehofa humayi má ɔ klla jé ɛjɛɛji ɔdā nɛ ó humayi má a. Ɛnyā kē lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu kóō hi ɔ Ɔwɔico ka “Ɔwɔicō nōo gē mɛ́ɛbɛ ā.” (Ohút. 16:7-13) Ɔdi nɛ Ujehofa má ipu Uhaga a? Ó jé ɛjɛɛji ɔdā nɛ Uhaga má gbɔbu a, mla aɔdā nōó lɔtu nu a. Ujehofa jé ka ó wɛ ɔdobɔbi abɔ Uhaga i gē lɛ ojilima ce Usarayi ŋ ma. Amáŋ Ujehofa klla bi ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya Uhaga lɛ mla āhɔ̄ ku nu ipu ɔtu kpɔ, ɔɔma kē ya kóō ma ogbonɛnɛ fu lɛ ɔ. w20.04 16 ¶8-9

Ɔcocɛhɔ Upɔlu, ka ku ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɛyi a yɔ i kwinya. (Uhíb. 12:1) Ɔdaŋ ku alɔ kóō wɛ ɛdrɔ, okpliici, alɔ lɔfu iyē o, alɔ i lɔfu iyē nóó, ɛjɛɛji alɔ cika ō lɔtu jaa gā ajaajɛ ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō miyɛ ule nɛ Ujehofa géē je a. (Umát. 24:13) Upɔlu lɔfu tu alɔ ukɔ́ nyā ohigbu ka anu a “lɛ inya ā kwu gaajɛ.” (2 Utím. 4:7, 8) Amáŋ ɔdi piii wɛ inya nɛ Upɔlu yɔ i kɛla lɛyikwu ɔ a? Ekoohi, Upɔlu ta ɔkpá lɛyikwu aɔdā néē gē ya ipu ije néē gē he ipu Ugriisi eko igble a, o ya ɛɛ kóō bi ɔ le nwu aɛlā ō cɛgbá nɛhi. (1 Ukɔ́r. 9:25-27; 2 Utím. 2:5) Igbalɛwa, ó lɛ ɛgɛ nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist gē lā oyeeyi ku uwa a gbla inya ō kwu. (1 Ukɔ́r. 9:24; Ugal. 2:2; Ufíl. 2:16) Ɔcɛ gē gbɔɔ ō kwu “inya” nyā, ŋma eko nɛ ó lɛ oyeeyi ku nu gwɛɛya lɛ Ujehofa klla lɛ ubatisim ya. (1 Upít. 3:21) Ó géē fa ɛga oŋmɛyi a eko nɛ Ujehofa kwu ule ku oyeeyi ogboogbo ɛcɛ u lɛ ɔ.—Umát. 25:31-34, 46; 2 Utím. 4:8. w20.04 26 ¶1-3

“Óndú ā tōō kpɔ́tūce, ó kē géē lɔfú tū aá iyē, í klla gáā cɛ lɛ ɔ̄cɛ oyá ɔdōōbɔbí ā yá aá odée ŋ́.” (2 Utes. 3:3) Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē gbo alɔ a? Ujehofa lɛ aiyɛɛfu je lɛ alɔ, nōo lɔfu gbo alɔ ŋma ɛfú nɛ Ebilii yɔ i kpo tu alɔ a. (Āfi 6:13-17.) Iyɛɛfu nōo ŋma ɛgiyi Ɔwɔico a lɔfu nɛhi, klla gē yuklɔ lɔɔlɔhi! Amáŋ, alɔ géē gɔbu yɔ i yuklɔ mla aya doodu ku aiyɛɛfu a, ɔdaŋ ku alɔ dɔka kóō gbo alɔ. Ocbɔ mafu, ɔkpá okwɛnyɔ ku ɔkwɛyi a, kwɛyi ku ɛlā ɔkwɛyi nōo yɔ ipu Ɛlā ku Ɔwɔico nōo wɛ Ubáyíbu a. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō lɛ ɔ kwɛnyɔ a? Ohigbu ku Ebilii “wɛ ɔ̄cokɛ̄mgbɛ̄ mɛ́mla ádā kú ɛ̄kɛ̄mgbɛ̄.” (Ujɔ́n. 8:44) Ó humayi kɛmgbɛ klla plla “odúúdú ācɛ kú ipú ɛcɛ” a ŋmiifi ihayi alɛwa ɛ! (Mafú 12:9) Amáŋ ɔkwɛyi nōo yɔ ipu Ubáyíbu a gē gbo alɔ, o ya ɛɛ ku aɛlā ɛkɛmgbɛ a kóō hii plla alɔ ŋ. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɛ ɔkpá okwɛnyɔ ku ɔkwɛyi nyā kwɛnyɔ a? Alɔ lɔfu ya ɛnyā ŋma lɛ ō nwu ɛlā lɛyikwu Ujehofa, ō gba ɔ ɛ̄gbā “ipú alelékwū mɛ́mla ɔkwɛ̄yi,” mla ō yɔ i ya ɔdā nōo lɔhi eko doodu.—Ujɔ́n. 4:24; Āfi. 4:25; Uhíb. 13:18. w21.03 26-27 ¶3-5

Ɔdā nōo cɛ lɛ ajɛ a lɔhi fiyɛ duu a, wɛ ka abɔɔ nɛ ācɛ gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a. Ŋmiifi Upɛntikɔsi ipu ihayi ku 33 eko ku Ukraist a, “ajɛ” ɔɔma i gáā lɛ ō ya mla ɛga éyi piii ipu ɛcɛ nyā gɛ ŋ. Ó kē lɛyi lɛ a, ohigbu ka ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā yɔ ɛbɛɛbɛ ipu oduudu ɛcɛ a. Icɛ a, “ajɛ ō heyifuu” a, lɛ ō ya mla uklɔ nɛ ācɛ ɔlɛ Ujehofa gē ya a, bɛɛka ɛ̄gbā néē gē gba Ujehofa ŋma lɛ ō gā ōjila ku ujɔ mla ō nyɔ i tɔɔna a. Ɛpleeko amoomɛ nyā, ɔcɛ́ ku ɛhico a humayi gā ipu “ajɛ ō heyifuu” a igbalɛwa ɛ. Ocabɔ, eko néē kpo ɛfú ɔmpa ku oduudu ɛcɛ nɛ Unazi Ugermany wɛ ɔcɛ́ ku ɛhico a, ó gā ipu “ajɛ ō heyifuu,” ŋma lɛ ō ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico owe klla kpo uwa ŋmo. Igbihi ku ɛfú ɔmpa a, Soviet Union gáā kwu piya ɔcɛ́ ku ɛhico, ó gā ipu “ajɛ ō heyifuu” a ŋma lɛ o ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico owe klla lɛ uwa nu ŋma ɔlɛ uwa. w20.05 13 ¶7-8

Leyi yɛ acɛnyilɔ ōhī nōo lā oyeeyi gbɔbu ɛɛ ku Ujisɔsi kóō wa ipu ɛcɛ a, nōo je piya aoklobiya ku Ɔwɔico a. Ebraham wɛ ɔcɛ éyi nōo lɛ ɔtu okpoce olɔfu nɛɛnɛhi. Ihayi ula ɛpa ce ofu igwo (1,000) igbihi nɛ Ebraham gekwu a, Ujehofa hi ɔ ka “oklóbīya um” kpɔ. (Ayis. 41:8) Ɛnyā mafu peee ka ɔdaŋ ku ɔcɛ kóō gekwu naana, Ujehofa gē má ɔcɛ ɔɔma ka ó wɛ ɛnɛɛnɛ oklobiya ku nu kpɔ. Ebraham yeeyi tu Ujehofa kpɔ ɛ. (Ulúk. 20:37, 38) Ocabɔ ɔhá wɛ aku Ujobu. Eko nɛ aalelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico jila ipu ɔkpanco a, Ujehofa kɛla mla ɔtooce lɛyikwu Ujobu. Ujehofa kɛla lɛyikwu ɔ kahinii: “Ó gē gbā um ɛ̄gbā kpaakpa, í klla gē yá ɔdōbɔ̄bí dóódu ŋ́.” (Ujób. 1:6-8) Ɛgɛnyá nɛ ɔtu kē ya Ujehofa lɛ lɛyikwu Udaniyɛlu a? Udaniyɛlu gba Ɔwɔico ɛ̄gbā kpaakpa ihayi ofu ɛnɛ (80) ipu ajɛ nɛ ācɛ ku abɔɔ i gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ. Igbɛta alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico ta Udaniyɛlu nōo kwu hila ɛ ma ɔtu kwu ɔtu kahinii: “Ɔwɔicō yíhɔtū tá uwɔ.” (Udán. 9:23; 10:11, 19) Alɔ jé kpɔcii ka ó yɔ i ŋmu Ujehofa unwu ō je aoklobiya mla ancɛnya nu nōo gekwu ɛ ma heyi ŋma ɔlekwu.—Ujób. 14:15. w20.05 26-27 ¶3-4

Ɔcɛ oklɔcɛ ku Ubáyíbu olɔhi géē nwu aíne ku Ɔwɔico, klla géē dɔka uwa. Amáŋ ɔcɛ ɔɔma géē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ohigbu kóō yihɔtu ku nu? Bla ka Iifu jé íne ku Ɔwɔico, amáŋ ó yihɔtu Ɔwɔico ɔkwɔɔkwɛyi ŋ. Ɛgɔɔma nōó kē lɛ mla Adam duu a. (Ohút. 3:1-6) Ohigbu ɛnyā a, alɔ cika ō ya fiyɛ ō nwu ācɛ lɛyikwu uce okpaakpa nɛ Ɔwɔico dɔka a, mla ɔdā nōo he ɔ ɔtu a. Aíne ku Ujehofa lɔhi lɛ alɔ eko doodu. (Aíjē 119:97, 111, 112) Amáŋ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a i lɔfu má ɔ lɛ a ŋ, ɔdaŋ ka é jé ku Ujehofa je aíne a ohigbu kóō yihɔtu uwa ŋ. Ó lɛ a, alɔ lɔfu da uwa ɔka kahinii: “Ɔdiya nɛ a gbɛla ku Ɔwɔico da ācɛ ɔlɛ nu kéē ya odee amāŋ kéē hii ya ɔ ŋ ma? Ɔdi nɛ ɛnyā da alɔ lɛyikwu Ɔcɛ nɛ ó wɛ a?” Ɔdaŋ ku alɔ ta ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a abɔ kéē gbɛla lɛyikwu Ujehofa klla gbɔɔ ō lɛ ihɔtu ɔkwɔɔkwɛyi lɛ iye ku nu, ó géē ya ku ɛlā ā kóō lɛ abɔ kwu uwa ɔtu fiyɛ. Ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a géē gbɔɔ ō yihɔtu ku íne a mla ɔcɛ nōo je íne a. Ɔtu okpoce ku uwa géē lɔfu nɛhi. Ó klla géē ta uwa abɔ kéē lɔtu ipu ojama olɔnɔ duuma nōo gáā wa a.—1 Ukɔ́r. 3:12-15. w20.06 10 ¶10-11

Alɔ cika ō lɛ ɔtule lɛ uwa, ohigbu ka ó gē je eko gbɔbu ɛɛ ku ɔcɛ kóō cigbihi wa ɛgiyi Ujehofa. Ācɛ alɛwa ku uwa ka anyakwɔcɛ ku ujɔ mla ācɛ ɔhá ipu ujɔ wa ɔlɛ uwa igbalɛwa, gbɔbu ɛɛ néē gáā cigbihi wa ɛgiyi Ujehofa a. Unancy ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi ŋma Asia kahinii: “Ɛnɛɛnɛ ɔya ku um éyi ipu ujɔ ta um abɔ nɛɛnɛhi. Ó yihɔtu um ɛgɛ nɛ ɔcɛ gē yihɔtu ɔyinɛ nu nyakwɔcɛ a. Ó gē da um lɛyikwu eko olɔhi nɛ alɔ jɔɔnyɛ tɔha eko tɛtɛ a. Ɔdaŋ ku um gbɔɔ ō da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya um a, ó gē lɛ ɔtule gē jahɔ gā um cii, ó kē i kpo eko bonu ō tu um ukɔ́ ŋ. Ó mafu gā um ka ó wɛ ɛnɛɛnɛ ɔya, nōo le tutu ō je otabɔ eko duuma.” Icɔnu gē lɛbɛɛka agbe nōo gē lɔnɔ tu ɔcɛ nɛhi a. Amáŋ enyinyi lɛbɛɛka ɛcí olɔfu, nōo lɔfu tabɔ ku ɔnɔ a kóō dee tu waajɛ. Ōhī ku ācɛ nōo habɔ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ta a, ya lɛ a ohigbu ka ɔcɛ éyi ipu ujɔ ya uwa cɔnu ihayi alɛwa nōo gáā yɛ a, ɛlā a kē yɔ i kwu uwa iyē nɛhi kpɔ ɛ. Ohigbu ɔɔma a, ó ŋmo uwa unwu ō cigbihi wa ɛgiyi Ujehofa ŋ. É lɔfu yɔ i gbɛla ka é ya uwa ɔdā nōó kpaakpa ŋ. É géē cɛgbá ɔcɛ nōo géē jahɔ tu uwa lɔɔlɔhi klla je ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwa lɛ a. w20.06 26 ¶10-11

Eko duuma nɛ a ta ō ya ɔdobɔbi, ó géē tɔɔtɛ gā uwɔ fiyɛ o ya ɔdā ō kpaakpa a. Bla, ka ɔwɛ obɔbi nɛ ācɛ ku ɛcɛ gē má ikpɔnya ō ce a, wa ŋma ɛgiyi Usetan. Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ku a ta ō gbɛla bɛɛka ācɛ ku ɛcɛ a, ayika a ‘lɛ ɔcɛ obɔbi a yale ɛɛ.’ Alɔ cɛ ka Ujehofa foofunu lɛ íkwu ō da alɔ ɔdā nōo wɛ íne ō biya a. Alɔ kē i ceyitikwu ku alɔ hii biya íne duuma ŋ. Amāŋ ɔdaŋ ku alɔ lɛ íne biya, alɔ gē ka ɔ tɛɛcɛ lɛ Ujehofa ipu ɔkɔ ō gba. (1 Ujɔ́n. 1:9) Ɔdaŋ ku alɔ kē lɛ íne biya nɛɛnɛhi, alɔ cika ō gā ɛgiyi anyakwɔcɛ ku ujɔ nɛ Ujehofa fu, kéē teyi tu alɔ a kéē ta alɔ abɔ. (Ujɛ́m. 5:14-16) Ohigbu ɛnyā, ɔtu ku alɔ i cika ō ŋmo alɔ ɛpɔbi ohigbu ɔdobɔbi nɛ alɔ ya gā yɛ a gɛ ŋ. Ɔdiya a? Ohigbu ku Adā alɔ nōo yihɔtu alɔ a, kwu Ɔyinɔnyilɔ ku nu i gwɛɛya, o ya ɛɛ kéē kwu íne nɛ alɔ biya a i ya alɔ ɛhi. Ujehofa géē je ya alɔ ɛhi, ɔdaŋ ku ɔdā nɛ alɔ ya a kwu alɔ iye nɛɛnɛhi nɛ alɔ kwu piyabɔ. Oŋma lɛ ɛnyā, Ujehofa lɛ ɔ ya tɔɔtɛ ku alɔ gba ɔ ɛ̄gbā ŋma ɔtu ō yeŋee.—1 Ujɔ́n. 2:1, 2, 12; 3:19, 20. w20.07 22-23 ¶9-10

Ó lɛ eko éyi nɛ Ujehofa foofunu yɔ a. Amáŋ ɛnyā i ya ku ɔtu kóō biya lɛ ɔ ŋ. Ujehofa i cɛgbá ku ɔcɛ kóō yɔ piya ɔ gbɔbu ɛɛ kóō gweeye ŋ. Amáŋ Ujehofa dɔka ku ācɛ ɔhá kéē yeeyi klla lɛ eeye duu. Ihɔtu nɛ Ujehofa lɛ a gáā lɛ abɔ kwu ɔ ɔtu, anu ó gbɔɔ ō ya ɛjɛɛji odee a. (1 Ujɔ́n. 4:19) Aflɛyi, Ujehofa lɛ Ujisɔsi Ɔyinɔnyilɔ ku nu ya. Ó bu ipu Ɔyinɔnyilɔ aflɛyi ku nu nyā a, Ujehofa “yá ɛjɛ̄ɛ̄jī aɔdā dóódu,” kwu alɛwa ku Aalelekwu otɛhɔ ku nu. (Ukól. 1:16) Ujisɔsi gweeye nɛhi ō yuklɔ tɔha mla Adā nu. (Aíit. 8:30) Aalelekwu otɛhɔ a kē gweeye nɛhi duu. É yɔ eko nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi nōo wɛ ɔcɛ ō yuklɔ mla ɔ a, ya ɔkpanco mɛmla ɛcɛ a. Ɔdi nɛ Aalelekwu otɛhɔ a ya? É “bá ī tɔ́ɔga ohígbū éeyē” eko nɛ ó ya ɛcɛ a, é klla ba i je owoofu lɛ ɔ eko néē má ɛjɛɛji aɔdā ɔhá nɛ ó ya a, ofiyɛ duu a alɛɛcɛ. (Ujób. 38:7; Aíit. 8:31) Eyeeye ku aɔdā nɛ Ujehofa ya a, mafu ɛgɛ nɛ ó lɛ ihɔtu klla jijeeyi nɛhi a.—Aíjē 104:24; Uróm 1:20. w20.08 14 ¶1-2

Ujehofa ya alɔ ku alɔ mafu ihɔtu lɛ ācɛ ɔhá, klla dɔka kéē yihɔtu alɔ duu. Ohigbu ɛnyā eko duuma nɛ ɔcɛ gē wɔtu alɔ, ó gē kwu alɔ iyē nɛhi klla i ya ka alɔ yuufi. Ocabɔ mafu, ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi kahinii: “Eko nɛ aicɔɔja fiyɛ um odee, ca um ɛca klla da um kéē géē ya um ɔdobɔbi, ohigbu ku um wɛ ɔcɛ Ocijáli Ku Ujehofa a, ufi mla uweyi lɛ um kwu.” Ɛdɔ iwɔtu ɛgɛnyā gē kwiiye nɛhi, amáŋ ó hɛ alɔ idaago ŋ. Ujisɔsi le ka gbɔbu ka ācɛ géē wɔtu alɔ. Ɔdiya a? Bɛɛka Ujisɔsi a, alɔ i “wɛ ákú ɛcɛ ā gɛ ŋ́.” (Ujɔ́n. 15:17-19) Ohigbu ɛnyā, naana nɛ alɔ gē lɛ ojilima ce aigɔmɛnti ku ɛcɛ nyā a, alɔ i gē gba uwa amāŋ ɔdā duuma nōo kwɛyi uwa ɛ̄gbā ŋ. Ujehofa foofunu nɛ alɔ gē gba ɔ ɛ̄gbā a. Alɔ cɛ ka Ɔwɔico ofoofunu lɛ íkwu ō cɔcɛ́ ipu ɛcɛ nyā a, amáŋ Usetan mla ‘ayí’ nu ka Ɔwɔico i lɛ íkwu ɔɔma ŋ. (Ohút. 3:1-5, 15) Alɔ gē tɔɔna ka Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico foofunu gáā ya unwalu ku alɛɛcɛ gla a, ó kē gáā gboji gɛ ŋ, Ajɔɔcɛ a géē ca oduudu ācɛ nōo gē ya ikpɛyi olɔfu ta ɔ a taajɛ. (Udán. 2:44; Mafú 19:19-21) Olɛhɔ nyā wɛ ɔkoolɔhi lɛ ācɛ nōo gē ta iyi uwa waajɛ a, amáŋ ó wɛ ɔka obɔbi lɛ ācɛ ō bɔbiipu a. w21.03 20 ¶1-2

Ujehofa mafu ojilima lɛ ayinɛ alɔ nɔnya duu, ŋma lɛ ō je ɛnɛɛnɛ uklɔ lɛ uwa ipu ujɔ. É wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ijeeyi, ɔtu okpoce, ɔtu caca, ɔtu ō lɛ, ācɛ ō nwula abɔ, mla uklɔ lɔhi ō ya. (Ulúk. 8:2, 3; Ācot. 16:14, 15; Uróm 16:3, 6; Ufíl. 4:3; Uhíb. 11:11, 31, 35) Alɔ klla gweeye nɛhi ku ācɛ alɛwa nōo le hila okpliici ɛ ma yɔ ipu ujɔ. Alɛwa ku uwa kē lɛ unwalu ku ōcē ɛyɛɛyɛyi nōo gē wa ohigbu ō hila ɛ. Naana a, é kē yɔ i ya ɔdā néē ya gla ipu uklɔ ku ɔna ō ta, klla bi ɛjɛɛji ɔfu ku uwa le ta ācɛ ɔhá ɔtu kwu ɔtu mla ō nwu uwa ɛlā! Alɔ kē i lɛ itene ŋma ɔdā néē jé ɛ ma. E heyifuu nɛhi ɛgiyi Ujehofa mla ɛgiyi alɔ. (Aíit. 16:31) Gbɛla lɛyikwu aɛdrɔ ku alɔ duu. É gē má unwalu ɛyɛɛyɛyi, ohigbu kē yɔ i jɛ ipu ɛcɛ nōo yɔ ipu abɔ ku Ebilii, nōo klla le mu mla aɛlā obɔbi a. Naana a, ó gē ta ɛjɛɛji alɔ ɔtu kwu ɔtu eko duuma nɛ alɔ má aɛdrɔ ku alɔ yɔ i je ohi ipu ōjila, gē yuklɔ ku ɔna ō ta, amāŋ eko duu nɛ alɔ po kē cɛpɔ ɔtu kpoce ku uwa mla ɔtu ō lɛ a. Ó lɛ aafu ŋ, aɛdrɔ lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ipu ujɔ ku Ujehofa!—Aíjē 8:2. w20.08 21-22 ¶9-11

Eko nɛ alɔ gbɔɔ ō tɔɔna klla ya ku ācɛ kéē jé ku alɔ wɛ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa, “owu” ku unwalu ɛyɛɛyɛyi géē lɔfu gbɔɔ ō ta kla alɔ. Apɔlɛ ku alɔ lɔfu gbɔɔ ō ya alɔ ŋmo, aoklobiya mla ancɛnya alɔ lɔfu gbɔɔ ō ŋmo alɔ okonu, ācɛ ōhī klla géē lɔfu ta ku aa jahɔ ta alɔ ŋ. Ɛgɛnyá nɛ a gáā ya ku ɔtu ō lɛ ku uwɔ kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a? Aflɛyi, a cɛgbá ō cɛ ka Ujisɔsi yɔ i leyi kwu uklɔ ku ɔna ō ta a ŋma ɔkpanco. (Ujɔ́n. 16:33; Mafú 14:14-16) Ɔhá ku nu, ya ku ɔtu okpoce ku uwɔ kóō lɔfu, lɛyikwu okonu nɛ Ujehofa ce ō teyi ta uwɔ a. (Umát. 6:32-34) Abɔ ɔtu okpoce ku uwɔ yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a, ɛgɔɔma nɛ a gáā yɔ i lɛ ɔtu tōōtɔ̄ɔ̄ a. A mafu ɔtu okpoce nɛhi eko nɛ a da aoklobiya mla ancɛnya uwɔ mla ācɛ apɔlɛ ku uwɔ, ku a gbɔɔ ō klɔcɛ mla Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa klla gbɔɔ ō nyɔ ōjila tɔha mla uwa ɛ! Ó lɛ aafu ŋ, a lɛ opiyabɔ alɛwa ya ipu oyeeyi ku uwɔ ɛ, ɛgɛ nɛ a gē lā oyeeyi mla ɔwɛ nɛ a gē ya uce lɛ a, o ya ɛɛ ku a lā oyeeyi okpaakpa ɛgɛ nɛ Ujehofa dɔka a. Ɛnyā cɛgbá ɔtu okpoce mla ɔtu ō lɛ. Abɔ a yɔ i ceyitikwu ya ku ɔtu ō lɛ ku uwɔ kóō lɔfu a, a cika ō jé kpɔcii ku “Óndú ā, Ɔwɔicō kú uwɔ ā yɔ̄ mla uwɔ ɛga dóódu nāa géē nyɔ̄ ā.”—Ujós. 1:7-9. w20.09 5 ¶11-12

Asa nōo wɛ ɔcɛ́ a wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ mafu ku ɔcɛ nōo ya ɛlā ipu ijeeyi, ŋma lɛ ō gbolo ce Ujehofa duudu. Ó gba Ujehofa ɛ̄gbā eko nɛ ó yɔ i má unwalu a foofunu ŋ, amáŋ eko nɛ ɛbɔ yɔ duu a. Ŋma eko ɔyipɛnɛŋcɛ ku nu, ó “lɛyítáajɛ lɛ Óndú ā klla ī yá ucē nōo ī he Óndú ā ɔtū ā kpaakpa odúúdú oyēeyī kú nū.” (1 Aɔ́cɛ́. 15:14) Asa mafu ka ó lɛyitaajɛ lɛ Ɔwɔico ɛjɛɛji oyeeyi ku nu, eko nɛ ó lɛ ɛjɛɛji ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ɛkɛmgbɛ nōo yɔ Ujuda a cataajɛ a. Ubáyíbu kahinii: “Ó le ede kú ɛcí kú éwɔhá mɛ́mla íkpɛ́cí mɛ́mla aɔ́kpa nēé bu tāajɛ ā kpó ca bónū. Ó klla kwú ojibó kú Ássɛ̄ra, ɛcí nēé ma ā ú ca dúú.” (2 Úklɔ́ 14:3, 5) Ó kóō lɛ Umaaka ɛ́nɛ́ ɔnyakwɔcɛ ku nu fu, ŋma ɛnɛɛnɛ ɛga nɛ ó yɔ a. Ɔdiya? Ohigbu ku anu yɔ i ta ācɛ a ɔtu kwu ɔtu kéē gba aɔwɔ ɔhá ɛ̄gbā a. (1 Aɔ́cɛ́ 15:11-13) Asa i ca ikpɛci a taajɛ foofunu ŋ. Ó klla ta ācɛ ku Ujuda abɔ kéē gáā gbɔɔ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ okpaakpa kpɔ. Ujehofa lɛ ɔ̄hā hɛ ce Asa mla ācɛ ku Ujuda oŋma lɛ ō ya kéē lɛ eko ku ɛbɔ. Ihayi igwo ɛpleeko nɛ Asa wɛ ɔcɛ́ a, “ó kpɛ́fú mla ɔcɛ́ ɔhá dúúmā ŋ́.”—2 Úklɔ́ 14:1, 4, 6. w20.09 14 ¶2-3

Igbalɛwa alɔ gē kpo aɔdā nōo ce alɔ ɛgbá nɛɛnɛhi a tayinu ɛgiyi ācɛ ɔhá. Ocabɔ mafu, alɔ gē lɛ ije ku alɔ tayinu ipu ubank. Eko duuma nɛ alɔ ya lɛ a, alɔ gē leyice ku ije ku alɔ i gáā bi ŋ, ka é klla gáā je ɔ uwi ŋ duu. Upɔlu nōo wɛ ɔcocɛhɔ a ta Utimoti ɛlá kwu ɛhi ō cɛgbá fiyɛ duu nɛ ó miyɛ a. Ɛhi ɔɔma kē wɛ ɔkwɛyi lɛyikwu ɔdā nɛ Ɔwɔico bi ɔtu ō ya lɛ alɛɛcɛ a. Ujehofa klla je ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ Utimoti kóō “bī olɛhɔ̄ ā tɔ́ɔna” mla ō “yúklɔ́ kú ɔ̄cɛ nōo gē bī ɔ̄kōolɔhi ā tɔ́ɔna.” (2 Utím. 4:2, 5) Upɔlu da Utimoti kóō leyi kwu ɔdā néē kpo tu ɔ abɔ a. Bɛɛka Utimoti a, é kpo aɔdā o cɛgbá lɛ alɔ ku alɔ leyi kwu uwa duu. Ujehofa lɛ ɛhi ku ɛlā ɔkwɛyi ku nu, nōo cɛgbá fiyɛ duu nōo yɔ ipu Ubáyíbu a je lɛ alɔ ɛ. Aɛlā ɔkwɛyi nyā cɛgbá, ohigbu ka ó gē nwu alɔ ɛgɛ nɛ alɔ géē lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa, mla ɔdā nōo gē cɛ lɛ alɔ lɛ eyee ɔkwɛyi a. Eko duuma nɛ alɔ kpɔtuce ɛlā ɔkwɛyi ɔɔma ācɛ i gáā bi ɛlā ɛkɛmgbɛ le plla alɔ gla ŋ, alɔ klla géē bēē lā oyeeyi okpaakpa.—1 Ukɔ́r. 6:9-11. w20.09 26 ¶1-3

Ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a cika ō má, ku a cɛla nɛ Ubáyíbu gē nwu a, ka ó klla he uwɔ ɔtu. Ɛnyā géē ya ku ɔdā nɛ ó yɔ i nwu a kóō he ɔ ɔtu tōōtɔ̄ɔ̄. A lɔfu da ɔ ɛgɛ nɛ Ubáyíbu ta uwɔ abɔ ipu oyeeyi ku uwɔ ɛ ma. Cɛɛ ō géē wa gáā má ku Ubáyíbu lɔfu ta ɔ abɔ ɛgɔɔma duu. Eko duuma nɛ aa yɔ i ya oklɔcɛ, da ɔ lɛyikwu ayinɛ alɔ ɔhá nōo má ɛdɔ unwalu nɛ ó yɔ i má, néē klla lɛ uwa yale a. Eko nɛ a gáā nyɔ i ya oklɔcɛ a, a lɔfu bi ɔcɛ éyi ŋma ujɔ ku uwɔ mla iyi uwɔ, nɛ ocabɔ mafu ku nu lɔfu ta ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a abɔ. Ta ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a abɔ, kóō má ijeeyi nōo yɔ ipu ō bi aukɔ́ ku Ubáyíbu le yuklɔ ipu oyeeyi ku nu a. Ɔdaŋ ku ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a wɛ ɔcɛ ō lɛ ɔba amāŋ ɔnyā, ɔba amāŋ ɔnyā nu gē klɔcɛ? Ɔdaŋ ka ó lɛ a ŋ, hi obiye ku nu a igwu kóō gáā ba aa iyē ipu oklɔcɛ a. Ta ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a ɔtu kwu ɔtu, kóō da ācɛ apɔlɛ ku nu mla aɔya ku nu lɛyikwu ɛlā nɛ ó yɔ i nwu a.—Ujɔ́n. 1:40-45 w20.10 16 ¶7-9

Ujosɛfu mla Umeri ta Ujisɔsi abɔ ka ó lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa. É yɛce ɔdā nɛ Ujehofa da ɛjɛɛji ɛ́nɛ́ mla adā a. (Obla. 6:6, 7) Ujosɛfu mla Umeri yihɔtu ku Ujehofa nɛɛnɛhi, ɔdā nōo kē cɛgbá lɛ uwa fiyɛ duu a wɛ ɛgɛ néē géē ta ayipɛ ɔlɛ uwa abɔ kéē lɛ ɛdɔ ihɔtu ɛgɔɔma lɛ Ujehofa. Ujosɛfu mla Umeri gē gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha mla ayipɛ ɔlɛ uwa ojigogo. Ó lɛ aafu ŋ, é gē gā ɛga néē gē jila tɔha ipu ɛgogbɔɔkɔ nōo yɔ Unasareti a. É klla gē gā Ujerusalɛm ɔnu ucɛ ku onyata. (Ulúk. 2:41; 4:16) Á jé ŋ, é gē bi ɛga néē lɛ ō gā Ujerusalɛm ɔɔma le nwu Ujisɔsi mla ayinɛ nu ohile lɛyikwu ɔdā nōo ya ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā eko ku igble. Ó klla lɔfu wɛ kē kóō nyɔ gáā má ɛga ōhī néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu Ɔkpiihɔ duu. Abɔ é yɔ i ma ayi alɛwa tōōtɔ̄ɔ̄ a, ó lɔfu ya kóō lɔnɔ ta Ujosɛfu mla Umeri kéē bēē gba Ujehofa ɛ̄gbā ojigogo ɛgɛ néē tɛtɛ gē ya a. Amáŋ, é lɛ itene alɛwa ŋma ō ya ɛnyā! Apɔlɛ ku uwa lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa, ohigbu kéē lɛ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa piya ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku uwa. w20.10 28 ¶8-9

Ɔdaŋ ka ɔyinɛ eyī da uwɔ ku a ba anuɔ iyē gáā klɔcɛ mla ɔcɛ, ó géē lɔhi ɔdaŋ ku a lɛ ɛga nɛ oklɔcɛ a gáā ŋma a tutu. Dorin, ɔyinɛ alɔ nōo wɛ ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi a kahinii: “Ó gē he um ɔtu ɔdaŋ ku ɔcɛ nōo ba um iyē a lɛ otutu ya. Cɛɛ, ó géē ta ɛnɛɛnɛ ohi ipu oklɔcɛ a.” Ó wɛ ɔɔma foofunu ŋ, ɔcɛ néē i klɔcɛ mla ɔ a géē má ku aa ɛplɛɛpa le tutu lɔɔlɔhi, ɛnyā kē i lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ taajɛ lɛ ɔ. Ɔdaŋ ku a kóō má ɛga ya otutu lɔɔlɔhi ŋ naana, bi eko ligii ku a lɛ aɛlā okpɔci kpɔci a jé. Ɔkɔ ō gba wɛ aya ɛnɛɛnɛ ipu Ubáyíbu oklɔcɛ mla ācɛ. Ohigbu ɛnyā, lɛ ɛlá gbo taajɛ lɛyikwu ɔdā nɛ a lɔfu ka, ɔdaŋ ka itica a da uwɔ ku a lɛ ɔkɔ gba. Ɛnyā géē ya ku ɔkɔ nɛ a gáā gba a kóō lɛ abɔ kwu ɔcɛ ɔɔma ɔtu. (Aíjē 141:2) Hanae nōo lā u Japan a blakwu ɔkɔ nɛ ɔyinɛ nɔnya éyi gba a. Eko ɔɔma, ɔyinɛ a ba ɔcɛ nōo gē ya oklɔcɛ ku Ubáyíbu mla u Hanae a iyē. Ó kahinii: “N má ka ó lɛ ɛma olɔfu mla Ujehofa, n kē dɔka ō lɛbɛɛka anu a. N klla má ka ó yihɔtu um abɔ ó hi iyē ka um ipu ɔkɔ nɛ ó gba a.” w21.03 9-10 ¶7-8

Ujisɔsi da Upɔlu kóō géē yɛ faajɛ Urom. Naana a, ācɛ Ujiyu ōhī le miya kéē géē ŋmo ɔ eko nɛ ó yɔ ɔwɛ. Eko nɛ otrɛyi ku aicɔɔja ku Urom, nɛ iye nu le ka Uklɔdiyɔsi Ulisiyasi le jé lɛyikwu ujɔ néē tu a, ó lɛ Upɔlu hɛta. Uklɔdiyɔsi i kpo eko bonu ŋ, o lɛ aicɔɔja alɛwa tɛhɔ kéē gbo Upɔlu jāā gbeeko nɛ ó le yɛ faajɛ Usisariya. Ufelisi nōo wɛ igbomina ku ajɛ a lɛ ɔ́da je lɛ uwa kéē “bēē gbō ɔ̄ ipɔ́ɔnū kú Uhérɔ̄du.” Ācɛ Ujiyu nōo dɔka ō ŋmo Upɔlu a i má ɛga fu ɔ ɛɛ gɛ ŋ. (Ācot. 23:12-35) Ufɛsitɔsi kwu piya igbomina ɛyipɛ ipu ajɛ a. Ó kē dɔka ō “téeyī olɔhi kú ācɛ Ujíyu ā.” Ó da Upɔlu kahinii: “Ó he uwɔ ɔtū ká ā nyɔ̄ Ujerúsalɛm kéē lɛ ɛpɔ̄ kú ɔdā alɛwa nēé kpó ce uwɔ ā ka abɔ́ɔ iyɔ̄bū um m?” Upɔlu jé kéē lɔfu je anuɔ ŋmo Ujerusalɛm. Ó kahinii: “N lɛ apíili yá ga ɛgiyí Usísa!” Ufɛsitɔsi da Upɔlu kahinii: “Awɔ ā ka anúɔ i yá apíili ga ɛgiyí Usísa á, ɛgiyí Usísa nāa géē nyɔ̄ á.” Ó gboji ŋ, Upɔlu géē yɛ gā Urom, ɛga oligbo ligbo ŋma ɛgiyi ācɛ Ujiyu nōo dɔka ō ŋmo ɔ a.—Ācot. 25:6-12. w20.11 13 ¶4; 14 ¶8-10

Ɔtu gē ŋmo alɔ ɛpɔbi ekoohi. Ocabɔ mafu, ɔtu gē ŋmo ācɛ ōhī ɛpɔbi ku aɔdā néē ya gbɔbu ɛɛ kéē gáā jé ɔkwɛyi a. Ɔtu gē ŋmo ācɛ ōhī ɛpɔbi ku ɔdobɔbi néē ya igbihi néē lɛ ubatism ya a. (Uróm 3:23) Aku ɔkwɛyi a, alɔ gē dɔka ō ya ɔdā nōo le kpaakpa. Amáŋ, “odúúdú alɔ gē nyíleyī ojigógó.” (Ujɛ́m. 3:2; Uróm 7:21-23) Naana nɛ alɔ i gē jɔɔnyɛ nu ɔdaŋ ku ɔtu ku alɔ yɔ i ŋmo alɔ ɛpɔbi ŋ ma a, ó lɔfu lɔhi lɛ alɔ ekoohi. Ɔdiya? Ohigbu ka ɔdaŋ ku ɔtu ku alɔ gē ŋmo alɔ ɛpɔbi, ó géē ya ku alɔ kwu piyabɔ ŋma ɔdobɔbi ɔɔma klla ya ku alɔ hii ya ɔdobɔbi ɔɔma gɛ ŋ. (Uhíb. 12:12, 13) Abɔ ɔhá ku nu, ó lɔfu tɔɔtɛ ku alɔ yɔ i ŋmo iyi alɔ ɛpɔbi fiyɛ ɔfu. Ɔɔma wɛ ka ɔtu ku alɔ géē yɔ i ŋmo alɔ ɛpɔbi, naana nɛ alɔ kóō kwu piyabɔ ŋma ɔdobɔbi ɔɔma nɛ Ujehofa klla kwu je ya alɔ ɛhi ɛ ma. Ɛdɔ ɔtu ō ŋmo ɔcɛ ɛpɔbi ɛgɔɔma i lɔhi ŋ. (Aíjē 31:10; 38:3, 4) Alɔ cika ō leyi kwu ɛcɛ o ya ɛɛ ku alɔ hii ŋmo iyi alɔ ɛpɔbi fiyɛ ɔfu ŋ. Ohigbu ka Usetan géē gweeye nɛhi ɔdaŋ ku alɔ kwu abɔ i ci ō gba Ujehofa ɛ̄gbā, naana nɛ Ujehofa yihɔtu alɔ klla kwu ɔdobɔbi ku alɔ i ya alɔ ɛhi ɛ ma!—Má 2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 2:5-7, 11. w20.11 27 ¶12-13

Ɔcɛ Ulifayi nōo ta ɔkpá ku Aíjē a, ó wɛ ka ó dɔka ō ya ɔdobɔbi nóó, amáŋ ó ya ɔ bɛɛka ācɛ néē gē ya ɔdā obɔbi a yɔ i ya lɔhi ipu oyeeyi fiyɛ ɛgɛ nɛ ó gē ya a. (Aíjē 73:2-9, 11-14) Ó lɛbɛɛka é lɛ ɔdā doodu néē cɛgbá a, agbenu, oyeeyi olɔhi, klla lɛbɛɛka é lɛ unwalu duuma ŋ ma. Ɔcɛ Ulifayi a cɛgbá ō leyi má odee ɔwɛ nɛ Ujehofa gē ya a. Abɔɔ ó ya ɛnyā a, ɔtu i biya lɛ ɔ gɛ ŋ, ó klla lɛ eeye. Ó kahinii: “Ɛ́gɛ́nɛ̄ a wɛ ákú um ā [Ujehofa], ɔnyɛ ɔhá nɛ̄ n gē tíne ipú ɛcɛ nyā kpɔ́ ɛ́ɛ́ gɛ?” (Aíjē 73:25) Ɛgɔɔma duu, alɔ kóō hii mimalanyi ācɛ nōo lɛbɛɛka é lɛ eeye a ŋ. Eeye ku uwa géē bi taajɛ. (Ɔ̄cok. 8:12, 13) Ɔdaŋ ka alɔ gbɔɔ ō mimalanyi uwa, ɔtu lɔfu gbenyi lɛ alɔ, ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a kē lɔfu hɛ alɔ abɔ. Ɔdaŋ ka ɔtu ku uwɔ gbɔɔ ō ya uwɔ ɛgɛ nōó ya ɔcɛ Ulifayi a, ya ɔdā nɛ ó ya a. Lɛyi taajɛ lɛ ukɔ́ ku Ujehofa, ku a klla piyatɔha mla ācɛ ɔhá nɛ ó gē ya ɔdā nōo he Ujehofa ɔtu a. A géē lɛ eeye ɔkwɛyi, ɔdaŋ ka yihɔtu ku Ujehofa fiyɛ ɔdā duuma ɔhá. A klla géē yɔ ɔwɛ nōo géē bi ɔ gā oyeeyi “nōo wɛ oyēeyi ɔkwɛ̄yi aā.”—1 Utím. 6:19. w20.12 19 ¶14-16

Eko duuma nɛ a yɔ i gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa, ceyitikwu ku a bēē ta ɔ ahinya. Ó lɔhi ku alɔ yɔ i gbɛla lɛyikwu aɔdā olɔhi nɛ alɔ lɛ, naana nɛ alɔ yɔ i má unwalu a. Amáŋ, ɔdi nɛ a gáā ya, ɔdāŋ ku á da Ujehofa ɛgɛ nɛ ɔtu yɔ i ya uwɔ lɛ piii gla ŋ ma? Bla ka Ujehofa géē cila ohi ku ɔkɔ ō gba ku uwɔ, ɔdāŋ ka ɔdā nɛ a da ɔ ofoofunu a wɛ u: ‘Kooco ta um abɔ!’ (2 Úklɔ́ 18:31) Gbolo ce ijeeyi ku Ujehofa, a hii gbolo ce iyi uwɔ ŋ. Ɛpleeko ku ɔcomɛɛbɛ Ayisaya a, ācɛ Ujuda yɔ i yuufi ku ācɛ Asiriya géē wa i kpo ɛfu tu uwa. Abɔ ācɛ Ujuda i dɔka ku ācɛ Asiriya kóō lɛ uwa yale ŋ ma, é gbɔɔkɔ lɛ ācɛ Ijipiti kéē ta uwa abɔ. (Ayis. 30:1, 2) Ujehofa da uwa ka ɔtu néē kpoce ācɛ Ijipiti a géē bi ocataajɛ gē lɛ uwa. (Ayis. 30:7, 12, 13) Ujehofa da Ayisaya kóō le da uwa ɛgɛ néē géē lɛ ogbotu ɔkwɔɔkwɛyi a. Ujehofa da uwa kahinii: “N géē lɛ ɔfú tū aá iyē ɔ́dāŋ nɛ̄ aá lɛ ɔtū kpóce um bá cíí.”—Ayis. 30:15b. w21.01 3-4 ¶8-9

Ule nɛ Ujehofa gáā gba lɛ ayinɛ ku Ukraist nōo hayi kpaakpa a, wɛ ō je uwa piya ɔcɛ́ mla ācɛ ō gwɛɛya mla ɔ ɔkpanco. (Mafú 20:6) Ujehofa, Ujisɔsi mla ɛjɛɛji aalelekwu otɛhɔ a géē gweeye nɛhi ō má ācɛ ula ofigwaahata (144,000), néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi a eko néē miyɛ ule ku uwa le ta ɔkpanco a. Igbihi nɛ Ujɔni nōo wɛ ɔyikpo ku Ujisɔsi a lɛ ɛlā ka lɛyikwu aɔcɛ́ mla acogwɛɛya ula ofigwaahata (144,000) nyā a, ó klla má ɔdā ō hidaago ɔhá, “ɛwa nɛ̄hi kú ācɛ” nōo wi ŋma ɛfú ku Amagɛdɔn. Ígwu nyā i lɛbɛɛka ígwu aflɛyi a ŋ, ígwu ɔmpa nyā fiyɛ ígwu aflɛyi a, é klla gbaaluka ku uwa gla ŋ. (Mafú 7:9, 10) É lɛ “awulú nɛ̄hɛ́ wiyē,” ɛnyā mafu kéē lɛ ‘iyi uwa tū ŋma ɔdobɔbi’ ku ipu ɛcɛ ku Usetan, klla yɔ kwu Ɔwɔico mla Ukraist gā ajaajɛ. (Ujɛ́m. 1:27) É dɛgba ka aa lɛ ohɛta lɛ, ohigbu ɔdā nɛ Ujehofa mla Ujisɔsi nōo wɛ Ɔyí ala ku Ɔwɔico ya a. É klla bi ankpali abɔ, ɛnyā mafu ka é gweeye klla cɛ ka Ujisɔsi nɛ Ujehofa fu kóō wɛ ɔcɛ́ a.—Má Ujɔ́ni 12:12, 13. w21.01 15-16 ¶6-7

Ɔcɛnyilɔ lɔfu nwu ō wɛ otrɛyi ku apɔlɛ olɔhi, ŋma lɛ ō ya ɛgbla ku Ujehofa mla Ujisɔsi ɔwɛ néē gē bi íkwu ku uwa le yuklɔ lɛ a. Ocabɔ mafu, leyi yɛ uce ō ya ku ō ta iyi ɔcɛ waajɛ. Ujehofa jijeeyi nɛhi fiyɛ ɔcɛ duuma ɔhá a, amáŋ, ó kē i jahɔ tu ɛlā nɛ acocɛhɔ ku nu gbɛla lɛyikwu odee kpɔ. (Ohút. 18:23, 24, 32) Ujehofa jila iyē mɛɛlɛ, amáŋ ó gē leyice ɔdā nōo fiyɛ alɔ ɔfu a ŋma ɛgiyi alɔ ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó gē je otabɔ lɛ alɛɛcɛ nōó jila iyē ŋ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a, kéē ya lɔhi fiyɛ ipu ɛ̄gbā ō gba ku nu. (Aíjē 113:6, 7) Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, Ubáyíbu kóō da alɔ ku Ujehofa wɛ “ɔ̄cɛ otá alɔ abɔ̄” a. (Aíjē 27:9; Uhíb. 13:6) Udefidi nōo wɛ ɔcɛ́ a ka ka ó tɔɔtɛ lɛ ɔ ō yuklɔ nɛhi nɛ ó ya a, ohigbu ku Ujehofa tu iyi nu waajɛ klla je otabɔ lɛ ɔ. Leyi yɛ ocabɔ mafu ku Ujisɔsi. Naana nɛ ó wɛ Ondu mla Itica ku ayikpo ku nu a, ó lɛ ikpo ku uwa na. Ujisɔsi abɔyi nu kahinii: “N lɛ ɔdā ōgbla ɔdā je lɛ aá ɛɛ́, cɛ́ɛ́ ká aá yá ɛ́gɛ́nɛ̄ n yá lɛ aá nyā.” (Ujɔ́n. 13:12-17) Naanɛ nɛ ó lɛ íkwu nɛhi a, Ujisɔsi i leyice ku ācɛ ɔhá géē ce ɔ ɛhɔ ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, anu a ce ācɛ ɔhá ɛhɔ a.—Umát. 20:28. w21.02 3-4 ¶8-10

Ayipɛ oklobiya, aa cɛgbá ipu ujɔ nɛhi. Ɛyinɛhi ku aa lɔfu iyē klla gē yuklɔ nɛhi. Aa klla gē ya ɔdā alɛwa ō bi le ta ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ abɔ. Ó lɛ aafu ŋ, aa yɔ i leyice ō je piya ācɛ ō ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ. Naana, ācɛ ōhī lɔfu leyi má aa ka aa wɛ ayipɛ, amāŋ ka aa tutu néē géē je uklɔ ō cɛgbá lɛ aa ɛ ŋ. Naana nɛ a wɛ ɔyipɛ oklobiya a, ó lɛ aɔdā ōhī nɛ a lɔfu ya babanya, nōo géē ya ku ɛjɛɛji ayinɛ ipu ujɔ kéē kpɔtuce uwɔ klla lɛ ojilima ce uwɔ. Aa nōo wɛ ayipɛ oklobiya a, ó lɛ ɔdā nɛ aa jé ō ya amāŋ uklɔ abɔ nɛ aa lɛ, nɛ aa lɔfu bi le je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá ipu ujɔ? Alɛwa ku aa lɛ. Ocabɔ mafu, ó gē jɛ ācɛ nōo le hilokplici ɛ ma eyī nɛhi, ɔdaŋ ka ayipɛ oklobiya ta uwa abɔ kéē jé ō bi ɔdā ō le gwo uwaya, mla ukɔmputa ku uwa le ya oklɔcɛ ku abɔyi uwa mla eko néē yɔ ipu ōjila. A lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nōo le hilokplici nyā, ohigbu ku a jé odee lɛyikwu ukɔmputa. Ipu ɛjɛɛji ɔdā nɛ a gē ya a, aa kóō ya ɔdā nōo géē ya ku Adā aa nōo yɔ ɔkpanco a kóō gweeye. w21.03 2 ¶1, 3; 7 ¶18

Ɔdaŋ ku ɔnyā a kóō jé ɔkpá fiyɛ ɔba nu, ó wɛ uklɔ ku ɔba a kóō ta apɔlɛ ku nu abɔ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā kpɔ. Bɛɛka ō ya ōmiya ku ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ a. (Āfi. 6:4) Naana nɛ ɔnyā jé ka ɔba nu wɛ ɔcɛ nōo cika ō ta apɔlɛ a abɔ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā a, ɔnyā a cika ō bi ɔtu ku anu abɔyi nu lɛ uklɔ ō ya ku ɔtu okpoce ku nu kóō lɔfu a. Ohigbu ɛnyā, ó cika ō lɛ eko taajɛ kóō ya oklɔcɛ ku abɔyi nu mla ō gbɛla tu ɔ lɔɔlɔhi. Ɔɔma géē ta ɔ abɔ kóō lɛ abɔ bi ihɔtu mla ojilima nɛ ó lɛ lɛ Ujehofa a, klla lɛ eeye abɔ ó yɔ i lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu a. Anya nōo gē lɛyitaajɛ lɛ ɔba uwa ohigbu ka é yihɔtu ku Ujehofa, géē lɛ eeye nɛhi. Ɔdā néē klla lɛ a géē jɛ uwa eyī, fiyɛ ācɛ nōo ta ō yɛce ōmiya ku Ujehofa lɛyikwu otrɛyi a. É gē lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ mafu taajɛ lɛ ayipɛ oklobiya mla ayipɛ ancɛnya. É klla gē ta abɔ ya ku ihɔtu mla ɛbɔ kóō yɔ ipu apɔlɛ ku uwa, mla ipu ujɔ duu. (Utáy. 2:3-5) Icɛ, ɛyinɛhi ku ācɛ nōo hayi kpaakpa ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa a wɛ acɛnya.—Aíjē 68:11. w21.02 13 ¶21-23

Ɔyikpo Upɔlu lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ɔtu ō lɛ mla ɔtu ō lé taajɛ. Ekoohi, ó le gbagbafu. Amáŋ, ó tɔɔtɛ lɛ ɔ kóō lɔtu ohigbu ka ó gbolo ce Ujehofa kóō je ɔfu nɛ ó cɛgbá a lɛ ɔ. (2 Ukɔ́r. 12:8-10; Ufíl. 4:13) Alɔ lɔfu lɛ ɛdɔ ɔfu nyā, ɔdaŋ ku alɔ cɛ ku alɔ cɛgbá otabɔ ku Ujehofa. (Ujɛ́m. 4:10) Alɔ bi ɔtu ku unwalu nɛ alɔ gē má a i wɛ itala ŋma ɛgiyi Ujehofa ŋ. Ujɛmisi nōo wɛ ɔyikpo ku Ujisɔsi a ta alɔ ɔtu kwu ɔtu kahinii: “Eko nɛ̄ ojámá dúú nōo ī yá kú ɔ̄cɛ kóō bīyíne, gbɔɔ́ ō yá ɔ̄cɛ dúúmā, ɔ̄cɛ ā kóō híī ka ka, Ɔwɔicō ɔ́ɔ yɔ̄ ī yá anúɔ ojámá ā ŋ́, ohígbū ka ɔdā dúú í já Ɔwɔicō má kóō yá obɔ̄bi glá ŋ́.” (Ujɛ́m. 1:13) Ɔdaŋ ku alɔ cɛ kpɔcii ku ɛlā nyā wɛ ɔkwɛyi, alɔ géē je piya ɛnɛɛnɛ ɔya ku Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a. Ujehofa ‘i gē piyabɔ gboogboo ŋ.’ (Ujɛ́m. 1:17) Ó je otabɔ lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a kéē bu unwalu ku uwa, ó kéē i ta eyeeye ku alɔ abɔ icɛ duu. Ba Ujehofa ɛba ŋma ɔtu kóō ta uwɔ abɔ lɛ ijeeyi, ɔtu okpoce, mla ɔtu ō lɛ. Ó géē cila ɔkɔ ō gba ku uwɔ. w21.02 31 ¶19-21

A lɔfu ta ɔcɛ nɛ a ge klɔcɛ mla ɔ nōo gē wa ōjila ku ujɔ a ɔtu kwu ɔtu, ŋma lɛ ō bēē mafu lɛ ɔ ku a lɛ ɛlá wu ɔ. (Ufíl. 2:4) A lɔfu da ɔ lɛyikwu ɛgɛ nɛ a yɔ i gweeye lɛ, ohigbu opiyabɔ nɛ ó yɔ i ya a. A klla lɔfu da ɔ ɔka lɛyikwu oklɔcɛ, apɔlɛ mla uklɔ nɛ ó yɔ i ya a. Amáŋ lɛ ɛlá kwu ɔ ku a hii da ɔ ɔka duuma nōo lɔfu ya ku uweyi kóō kwu ɔ ŋ. Ō kɔka tɔha ɛgɛnyā lɔfu ya ku aa tubla iyi aa ajaajɛ. Eko duuma nɛ a kwu ɔ piya oklobiya amāŋ ɔncɛnya ku uwɔ, ó géē ta ɔ abɔ jɛ gɔbu kóō lɛ ubatisim ya. Abɔ ɔcɛ néē gē klɔcɛ mla ɔ a yɔ i ceyitikwu ya opiyabɔ a, ta ɔ abɔ kóō jé ka ó wɛ ɔcɛ éyi ipu ujɔ a. Alɔ lɔfu ya ɛnyā ŋma lɛ ō gbonɛnɛ lɛ ɔ. (Uhíb. 13:2) Ɔdaŋ ka ɔcɛ néē gē klɔcɛ mla ɔ a kwu piya ɔcɛ ō tɔɔna Ɛlā Ɔwɔico, a lɔfu da ɔ kóō ba uwɔ iyē eko nɛ a yɔ i yuklɔ ku ɔna ō ta. Diego, nōo wɛ ɔcɛ ō tɔɔna Ɛlā Ɔwɔico ŋma ipu éwo ku Brazil a kahinii: “Ayinɛ nɔnyilɔ alɛwa gē da um ka um ba uwa iyē nyɔ gā yuklɔ ku ɔna ō ta. Ɛnyā wɛ ɛga olɔhi fiyɛ duu ō bi le jé uwa lɔɔlɔhi a. Ō ya ɛnyā cɛ gā um nwu ɔdā alɛwa, ɛnyā ya ku um tubla Ujehofa mla Ujisɔsi ajaajɛ fiyɛ.” w21.03 12 ¶15-16

Ujisɔsi da ayikpo ku nu kéē yihɔtu aolɛla ku uwa. (Umát. 5:44, 45) Ɛnyā tɔɔtɛ ō ya a? Ehee! Amáŋ, mla otabɔ ku alelekwu ihɔ ku Ɔwɔico alɔ ya ɔ gla. Ikpo ku alelekwu ihɔ ku Ɔwɔico kē lɛ ō ya mla ihɔtu, ɔtoole, ogbonɛnɛ, otɛyi waajɛ mla ō gbeyi cii. (Ugal. 5:22, 23) Auce ō ya nyā gē ta alɔ abɔ lɔtu ku iwɔtu. Ācɛ alɛwa nōo gē wɔtu alɔ gbɔbu a lɛ ɔtu ku uwa piyabɔ. Ɛnyā tɔɔtɛ ohigbu auce olɔhi nɛ ɔba, ɔnyā, ɔyi amāŋ aoladogbe ku uwa nōo wɛ ācɛ o yɛce Ukraist mafu lɛ uwa a. Alɛwa ku uwa kóō kwu piya ayinɛ ō he alɔ ɔtu ipu ujɔ duu ɛ. Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ kóō gē lɔnɔ ta uwɔ ō yihɔtu ku ācɛ nōo gē wɔtu uwɔ, ohigbu ku a gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a, gbɔɔkɔ ku Ɔwɔico kóō je alelekwu ihɔ ku nu gā uwɔ. (Ulúk. 11:13) Jé kpɔcii ka ɔdā olɔhi fiyɛ duu nɛ alɔ cika ō ya a, wɛ ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa eko doodu. (Aíit. 3:5-7) Iwɔtu wɛ ɔdā nōo lɔfu klla gē kwu ɔcɛ iyē nɛhi, amáŋ ihɔtu lɔfu fiyɛ a. Ɔdaŋ ku alɔ gē mafu ihɔtu lɛ ācɛ ɔhá, ó lɔfu ya kéē lɛ ɔwɛ néē gē leyi má alɔ mla Ujehofa a piyabɔ gā olɔhi. Ɔdaŋ ku alɔ kē yɔ i ceyitikwu mafu ihɔtu lɛ ācɛ ɔhá, Ujehofa géē gweeye mla alɔ. Amáŋ ɔdaŋ ku ācɛ nōo gē ya alɔ ŋmo a yɔ i wɔtu alɔ gɔbu, alɔ géē yɔ i gweeye kpɔ. w21.03 23 ¶13; 24 ¶15, 17

Akacɛ ku Ujowɛlu ɔɔma yɔ i kɛla lɛyikwu ɛfú nɛ aicɔɔja géē wa i kpo a. (Ujów. 2:1, 8, 11) Ujehofa ka ka anuɔ géē bi “aícɔ́ɔja nɛ̄hi” (aicɔɔja ku Ubabilɔn) ku nu le ya ācɛ Isrɛlu nōo gē ya ikpɛyi olɔfu tu ɔ a itala. (Ujów. 2:25) Ó kpaakpa ɛgɛ néē hi aicɔɔja nōo géē wa i kpo ɛfú a ka “ācɛ nēe ŋmá ɛhícō ā,” ohigbu ka aicɔɔja ku Ubabilɔn a géē wa ŋma ɛhico wa i kpo ɛfú ta ācɛ Isrɛlu. (Ujów. 2:20) É lɛ aicɔɔja nyā gbla aefuma nōo gē ya ɛjɛɛji odee tɔha. Ujowɛlu kɛla lɛyikwu uwa kahinii: “Ɔnyɔɔnyɛ [icɔɔja] jé ɔwɛ kú nū. . . . É kwu lɛyíkwu ipú igelī nɛ̄hi ā. É tīicō ga ipú aínu ā, klla ī yɛ bū uwíndo bɛ̄ɛka aúwī ā.” (Ujów. 2:8, 9) A lɔfu gbɛla tu ɛgɛ nōó yɔ i ya ipu ɔtu ku uwɔ gla a? Aicɔɔja ba ɛbɛɛbɛ. Ɛga duuma i yɔ nɛ ɔcɛ gē kwu tayinu ŋ. Ɔcɛ duuma i kwu ŋma ɛgiyi aicɔɔja ku Ubabilɔn a gla ŋ! Bɛɛka aefuma a, aicɔɔja ku Ubabilɔn lɛ igeli ku Ujerusalɛm cataajɛ ipu ihayi ku 607 gbɔbu lɛ eko ku Ukraist a. Ubáyíbu kahinii: “Ɔcɛ́ kú Ubábīlɔn i ményīnyi ɔ̄cɛ dúúmā . . . ŋ́, kwú anyākwɔ́cɛ, kwú ayípɛ̄, kwu ācɛnyīlɔ mɛ́mla ācɛnyā, kwu ācɛ o doōcē mɛ́mla ācɛ nēé doōcē ŋ́.”—2 Úklɔ́ 36:17 w20.04 5 ¶11-12