Ɔya Ɔmigwɛɛpa

Ŋma eko teeko, ó lɔfu lɔnɔ ta alɔ ō jɛyi odee nɛ Ubáyíbu ka a. Amāŋ Ujehofa i cila ɔkɔ ō gba ku alɔ ɛgɛ nɛ alɔ leyice a ŋ. Aɔdā ɛgɛnyā lɔfu ya ku alɔ gbɔɔ ō lɛ ɔtu obɛɛpa. Ɔdaŋ ku alɔ gē lɛ ɔtu obɛɛpa nɛ alɔ gē leyi gwu ɔ bonu, ó géē ya ɔtu okpoce ku alɔ i gáā lɛ ɔfu gɛ ŋ, ó klla géē biya ɛma ku alɔ mla Ujehofa duu. (Ujɛ́m. 1:7, 8) Ɛnyā kóō lɔfu ya ku alɔ hii lɛ eyiyoce ku ɛcɔbu gɛ ŋ. Upɔlu ka eyiyoce ku alɔ ku ɛcɔbu a lɛbɛɛka ekli ō kwaajɛ a. (Uhíb. 6:19) Ekli ō kwaajɛ gē ya ku ugbeenyi kóō hii bēē jiliye, amāŋ ya ku ugbeenyi a kóō nyɔ i fiya apatɛcɔ ŋ. Amáŋ ekli ō kwaajɛ gē tiile, ɔdaŋ ku oje nōo bi ɔ ba ugbeenyi a i je hɛ ŋ. Ɛgɛ nɛ ɛkla gē ya ku ekli ō kwaajɛ kóō lɔfu iyē gɛ ŋ ma a, ɛgɔɔma nɛ ɔtu ō bɛɛpa nɛ alɔ i ya ɔdā duuma lɛyikwu ɔ ŋ ma, gē ya ku ɔtu okpoce ku alɔ kóō hii lɔfu gɛ ŋ ma. Eko duuma nɛ alɔ kē gbɔɔ ō má unwalu, alɔ lɔfu kwu ɔtu okpoce ku alɔ i tonu ku Ujehofa i gáā ya ɔdā nɛ ó ka a jila ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ kwu ɔtu okpoce ku alɔ u tonu, alɔ géē lɛ eyiyoce ku alɔ tonu duu. Ɔtu i kē gáā he ɔcɛ nōo yɔ ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɛnyā gla gboogboo ŋ! w21.02 30 ¶14-15

Ó lɛbɛɛka Ebraham fiyɛ ihayi ofu ɛta ce igwo (70) eko nɛ anu mla apɔlɛ ku nu nyɛɛ ŋma Ɔɔru a. (Ohút. 11:31–12:4) Ó kē lā ipu aklɔkpɛ bɛɛka ihayi ofu ɛhɔ, klla yɔ i calɛ ŋma ɛga éyi gā ɛga ɔhá ipu ajɛ ku Ukenan. Ebraham gáā gekwu eko nɛ ó wɛ ihayi ofu ahata ce igwo ɛhɔ (175) a. (Ohút. 25:7) Ó yeeyi kóō má ō ya jila ku okonu ō ce ku Ujehofa, lɛyikwu ō je ajɛ ku Ukenan lɛ ayaayi ku nu ŋ. Ó klla gekwu gbɔbu ɛɛ ku Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico ɔɔma kóō gáā kwaajɛ. Naana a, Ubáyíbu mafu ku Ebraham gekwu eko nɛ ó le “hīlókplícī nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi” a. (Ohút. 25:8) Naana nɛ Ebraham cɛgbá ō lɔtu unwalu ɛyɛɛyɛyi a, ɔtu okpoce ku nu kē lɔfu nɛɛnɛhi kpɔ, ó klla le tutu ō gbeyicii lɛ Ujehofa. Ɔdiya nōó tɔɔtɛ lɛ ɔ ō lɔtu a? Ohigbu ku ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku Ebraham, Ujehofa gbo klla ya uce mla anu bɛɛka ɔya ku nu a. (Ohút. 15:1; Ayis. 41:8; Ujɛ́m. 2:22) Bɛɛka Ebraham a, alɔ a yɔ i gbeyi igeli nɛ ikpootaajɛ ku nu le kpɔcii a. (Uhíb. 11:10) Amáŋ, alɔ a i yɔ i gbeyi kéē gwo igeli ɔɔma ŋ. Ohigbu ka Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico gáā kwaajɛ ipu ihayi ku 1914 ɛ, ó klla gbɔɔ ō lé ɔcɛ́ ipu ɔkpanco ɛ. (Mafú 12:7-10) Amáŋ alɔ yɔ i gbeyi eko nōó géē wa i lé ɔcɛ́ ipu oduudu ɛcɛ a. w20.08 4-5 ¶11-12

Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō jahɔ tu ācɛ ɔhá lɔɔlɔhi, alɔ cika ō tu iyi alɔ waajɛ klla gbeyi cii. Ó lɛ aɔdā ɛta nōo ya nōó lɔhi ku alɔ ya lɛ a. Aflɛyi, ó géē ya, alɔ i gáā bēē lɛ ɛlā ŋmɛyi ɔwɛ obɔbi lɛyikwu ācɛ fiya fiya ŋ. Ɔmpa, alɔ géē jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ayinɛ alɔ lɛ, mla ɔdā nōo ya néē gē ya ɔdā ōhī a. Ɛnyā kē i ta alɔ abɔ ku alɔ ma enyinyi fu lɛ uwa fiyɛ. Ɔmɛta, ɔdaŋ ku alɔ jɛga lɛ ɔyinɛ alɔ kóō kɛla, ó lɔfu ta ɔ abɔ ka ó nwu ɛlā éyi lɛyikwu iyi nu. Ekoohi, ɔcɛ i gē jé ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛ a ŋ, jaa gbeeko nɛ ó gbɔɔ ō kɛla lɛyikwu ɔ. Ó gē lɔnɔ tu ayinɛ alɔ ōhī ō kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwa lɛ, ohigbu unwalu néē tɛtɛ má ɛ, amāŋ ɛdɔ ɔcɛ néē wɛ a yɔ abɔɔ a. Ó lɔfu je eko gbɔbu ɛɛ ku ayinɛ alɔ kéē lɔfu kpɔtuce alɔ ō da alɔ ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwa lɛ a. Amáŋ, ɔdaŋ ku alɔ gbeyi cii bɛɛka Ujehofa, é géē wa i lɔtuce alɔ ō da alɔ ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya uwa ɔkwɔɔkwɛyi a. Cɛɛ, eko duuma néē le tutu ō da alɔ, alɔ kóō jahɔ lɛ uwa cii. w20.04 15-16 ¶6-7

Igbalɛwa aɛbeenyi gē yɔ ɛga nɛ āhɔ̄ ku eŋkpɔ a lɔhi lɛ uwa, ɛga nɛ ɔdole nwune klla yɔ lɛ uwa ō lé a. Eko nɛ ɔcɛ ō kwu ɛbeenyi, gē nyɔ gáā kwu ɛbeenyi a kóō cɛgbá dee? Ɔcɛ ō tɔɔna ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá nōo lā idɔ ku Upacific a, gáā le nwu kóō lɛ eko okpaakpa nɛ ɔcɛ gē kwu ɛbeenyi. Ɔyinɛ alɔ éyi nōo lā abɔɔ a, da ɔ ku aa kóō nyɔ gáā lɛ ɛbeenyi kwu. Ɔcɛ ō tɔɔna a da ɔ kahinii: “N géē wa ɛpla oje ahaanɛ (9) ku ɔcɔɔci ooci.” Ɔyinɛ alɔ a ta ɔ ohi kahinii: “Alɔ gē nyɔ eko okpaakpa nɛ alɔ géē má ɛbeenyi kwu, ó wɛ eko nōo he alɔ ɔtu amāŋ nɛ alɔ má ɛga a ŋ.” Ɔwɛ ekponu ɔɔma a, ayikpo ku Ujisɔsi nōo je piya ācɛ ō kwu ācɛ ɛgɛ néē gē kwu ɛbeenyi a, gē gā ɛga néē géē má ācɛ mla eko néē géē lɔfu má uwa gla. Ocabɔ mafu, ācɛ nōo gē yɛce Ujisɔsi eko ɔɔma gē nyɔ ɛga ō gbɔɔkɔ, gē yɛ ŋma ɔlɛ gā ɔlɛ klla gē gā ipu olihi gáā tɔɔna ɛlā Ɔwɔico lɛ ācɛ eko doodu. (Ācot. 5:42; 17:17; 18:4) Alɔ klla cika ō jé uce ō ya ku ācɛ nōo lā ɔwɛ ɛga nɛ alɔ gē tɔɔna a duu. Alɔ klla cɛgbá ō lɛ aɔdā ōhī nɛ alɔ miya a piyabɔ, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ alɔ ō tɔɔna ɛga nɛ alɔ géē má ācɛ fiyɛ duu a.—1 Ukɔ́r. 9:19-23. w20.09 4 ¶8-9

Ɔwɛ éyi nɛ alɔ géē ya ku alɔ je piya ɔya ku Ujisɔsi a wɛ ō yɛce ōmiya duuma nɛ ɔwa ku Ujehofa le kwaajɛ a. Abɔ Ujisɔsi wɛ otrɛyi ku ujɔ a, alɔ géē tubla ɔ ajaajɛ, ɔdaŋ ku alɔ gē yuklɔ tɔha mla ācɛ néē fu kéē leyi kwu alɔ a. (Āfi. 4:16) Ocabɔ mafu, babanya alɔ yɔ i ceyitikwu ku alɔ má kē yɔ i bi Aagbla ku Ajɔɔcɛ ku alɔ le yuklɔ lɔɔlɔhi. Ohigbu ɛnyā a, é lɛ aujɔ ōhī kpo bɔha ɛ. Ōmiya nyā lɛ ɔ ya tɔɔtɛ lɛ ɔwa ku Ujehofa kéē lɛ ije nɛhi ŋma ipu ije nɛ ācɛ gē bi le ya ɛhi a gbotu. Ayinɛ alɔ ōhī yɔ i ya ku ōmiya ɛpɛpɛ nyā kóō jɛ uwa iyē. Ohigbu kē lɔfu yɔ ipu ujɔ éyi gboji gboji ɛ klla lɛ ɛma olɔhi mla ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ ɔɔma fiyɛ. Amáŋ babanya é yɔ i da uwa kéē nyɔ gā ipu ujɔ ɔhá. Ɔtu gē he Ujisɔsi nɛɛnɛhi, eko duuma nɛ ó má ayinɛ alɔ nōo hayi kpaakpa nyā yɔ i cɛtra ōmiya nyā klla yɔ i yuklɔ mla ɔ! w20.04 24 ¶14

Ɔcɛ́ ku ɛhico mla ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ a yɔ i kpo ɛfú ta iyi uwa, ohigbu ka ɔnyɔɔnyɛ ku uwa dɔka ku igɔmɛnti ku nu kóō kwu piya ɛ̄nɛ̄ ō lɔfu fiyɛ duu ipu oduudu ɛcɛ. Ocabɔ mafu, lɛyi yɛ ɔdā nōo ya igbihi ku Ɛfú Ō Kpo Ku Oduudu Ɛcɛ Ɔmpa a, Usoviet Union mla aéwo nōo gē ta ɔ abɔ a, gáā lɛ íkwu lɛ ɛga alɛwa ipu Europe. Ɛnyā cɛ lɛ ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ gáā piyatɔha mla aéwo ɔhá, kéē lɛ ɔwa ku aicɔɔja ku uwa piyatɔha, o ya ɛɛ kéē gáā kpo ɛfú ta ɔcɛ́ ku ɛhico a. É hi ɔwa nyā ku NATO. Ɔcɛ́ ku ɛhico mla ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ ŋmo ije tu iyɛfu nɛhi, ohigbu ka ɔnyɔɔnyɛ ku uwa dɔka ō lɛ aicɔɔja nōo lɔfu fiyɛ duu a kwaajɛ. É klla gē kpo ɛfú ta iyi uwa, ŋma lɛ ō ta aolɛla ku iyi uwa abɔ ipu ɛfú ō kpo ipu éwo ku Africa, Asia, mla Latin America. Ŋma ihayi igbihi nōo gáā yɛ nōó gboji ɛ ŋ, Urussia mla aéwo nōo gē ta ɔ abɔ a kwu piya igɔmɛnti nōo lɔfu nɛhi ipu oduudu ɛcɛ a ɛ. Ɔcɛ́ ku ɛhico a klla gē bi ukɔmputa le kpo ɛfú tu ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ a. Aɔcɛ́ ɛpa a kpo ɛlā cɛ iyi uwa, kē gē bi ōmiya ipu ukɔmputa le ya ku ije ku uwa kóō hɛ uwa abɔ klla ya ku igɔmɛnti ku uwa kóō kwu biya. Ɛgɛ nɛ Udaniyɛlu kē ka taajɛ a, ɔcɛ́ ku ɛhico a yɔ i kpo ɛfú ta ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico kpɔ.—Udán. 11:41. w20.05 13 ¶5-6

Ɛpleeko ku Ayisaya nɛ ó wɛ ɔcomɛɛbɛ a, Ujehofa da ɔka éyi kahinii: “Ɛ́nɛ́ gē je mlanyī ɔyí nū nōo yɔ ī gwá amɛ̄ kú nū ā glá ā?” Ɔwɔico da ācɛ ɔlɛ nu kahinii: “Ɔ́dāŋ ka aɛ́nɛ́ kōō le mlanyi ayí uwā nááná, ami ā í gáā mlanyī aá ŋ́.” (Ayis. 49:15) Ɔwɔico i gē lɛ iyi nu gbla ɛ́nɛ́ ojigogo ŋ. Amáŋ ipu āhɔ̄ nyā ó ya lɛ a. Ujehofa bi ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛyikwu ācɛ ɔlɛ nu a, le gbla ɛdɔ ihɔtu olɔfu nɛ ɛ́nɛ́ lɛ ayi uwa a. Ó kē ya ɛnyā, ohigbu ka ó dɔka ō mafu lɛ ācɛ ɔlɛ nu ɛgɛ nɛ ó yihɔtu uwa nɛɛnɛhi a. Ɔtu gē ya aɛ́nɛ́ alɛwa ɛgɛ nōó gē ya Ujasmin ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi a. Ó kahinii: “Eko nɛ a gē je amɛ lɛ ɔyi uwɔ a, a géē wa i lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma mla ɔ nōo géē yɔ ogboogbo ɛcɛ.” Ɔdaŋ ka ɔcɛ duuma nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā lɛ abɔ ci ō gáā tɔɔna mla ō gā ōjila ku ujɔ, Ujehofa jé. Igbihaajɛ, ayinɛ alɔ alɛwa nōo habɔ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ta a, gē cigbihi wa ipu ujɔ kpɔ. Alɔ kē i gweeye nɛɛnɛhi, eko duuma néē le ya lɛ a! Ujehofa dɔka ka é cigbhi, ó kē lɛ a mla alɔ duu.—1 Upít. 2:25. w20.06 18 ¶1-3

Aɔdā nōo cɛgbá nɛɛnɛhi fiyɛ duu a, nɛ eyī i gē má gla ŋ ma. Ipu ɛlā nɛ Ujisɔsi nwu ɛyi ɛfu a, ó kɛla lɛyikwu aɔdā agbenu nōo yɔ ɔkpanco, nōo kóō lɔhi nɛɛnɛhi fiyɛ aɔdā agbenu bɛɛka ije nōo yɔ ipu ɛcɛ a. Ujisɔsi klla kahinii: “Ohígbū ka ɛga nɛ̄ agbénú kú uwɔ yɔ̄ ā, abɔ́ɔ nɛ̄ ɔtū kú uwɔ gē tá á.” (Umát. 6:19-21) Ɔdaŋ ku alɔ má odee ka ó cɛgbá nɛɛnɛhi, ó géē lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ku alɔ dɔka ō lɛ ɔdā ɔɔma. Alɔ géē “lɛ agbénú tú lɛ īyī [alɔ] ɔkpánco” ŋma lɛ ō ya ku alɔ hayi kpaakpa mla Ɔwɔico. Ujisɔsi ka ka agbenu ɛgɛnyā i gáā je yiifi gboogboo ŋ, ɔcɛ duuma i kē gáā je uwi gla ŋ. Upɔlu da alɔ ku alɔ “kpó eyī kú alɔ kwu ɔdā nɛ̄ eyī í má glá ŋ́ mā.” (2 Ukɔ́r. 4:17, 18) Aagbenu nɛ eyī i má gla ŋ ma lɛ ō ya mla ɛjɛɛji aɔdā olɔhi nɛ alɔ géē lɛ ipu ɛcɛ ɛpɛpɛ a. Alɔ gē mafu lɛ Ujehofa ka aagbenu nɛ ó je lɛ alɔ nɛ eyī i má gla ŋ ma, jɛ alɔ eyī nɛhi? w20.05 26 ¶1-2

Ɔdā nɛ Umosisi nwu ācɛ Isrɛlu a ta uwa ɔtu kwu ɔtu klla ya ku ɔtu okpoce ku uwa kóō lɔfu, ɛgɛ nɛ ɔwɔ gē ta ɔcí abɔ kóō jɛ a. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ceyitikwu ya ku ɛgɛ nɛ alɔ gē nwu ɛlā a kóō lɛ ɛgɔɔma a? Eko duuma nɛ alɔ yɔ i tɔɔna, alɔ lɔfu bi Ubáyíbu ku alɔ le mafu lɛ ācɛ iye ku Ɔwɔico nōo wɛ Ujehofa a. Alɔ lɔfu je ɛnɛɛnɛ ɔkpá ku alɔ lɛ uwa, aɛnɛɛnɛ uvidio, mla aɔdā ɔhá nōo yɔ ipu uwɛbsaiti ku alɔ nōo gē bi owoofu gē lɛ Ujehofa a. Ɛga nɛ alɔ gē yuklɔ, ipu inɔkpa, amaŋ eko nɛ alɔ yɔ i gā iyawu, alɔ lɔfu lɛ ɛnɛɛnɛ ɛga ō kɛla lɛ ācɛ lɛyikwu Ɔwɔico mla ɛdɔ ɔcɛ nɛ ó wɛ a. Alɔ lɔfu da uwa lɛyikwu ɔdā nɛ Ujehofa gáā ya lɛ alɔ mɛmla ɛcɛ a. Eko néē lɛ aɛlā ɛgɛnyā po, ɔɔma lɔfu wɛ eko aflɛyi néē gáā má ɛgɛ nɛ Ujehofa yihɔtu uwa lɛ a. Abɔ alɔ yɔ i da ācɛ ɛlā ɔkwɛyi lɛyikwu Adā alɔ nōo yihɔtu alɔ nɛɛnɛhi a, alɔ yɔ i tabɔ ō lɛ iye ku Ɔwɔico ya tiihɔ. Alɔ gē ta ācɛ abɔ jé peee ka é lɛ ɛkɛmgbɛ alɛwa ka lɛ uwa lɛyikwu Ɔwɔico ɛ. Ɔdā nɛ alɔ gē nwu ācɛ ŋma ipu Ubáyíbu a, wɛ ɔdā ogbɔtu nɛɛ fiyɛ duu néē lɔfu nwu á.—Ayis. 65:13, 14. w20.06 10 ¶8-9

Uce ō ya nyá nɛ alɔ cɛgbá, o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ nōo dɔka ō cigbihi wa ɛgiyi Ujehofa a? Má ɛlā ōhī nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma aciije ku Ujisɔsi lɛyikwu ɔyi ilakpa nōo nyɛɛ ŋma ɔlɛ a. (Ulúk. 15:17-24) Ɔyi a gáā gbɔɔ ō má igbihaajɛ ku uce olila nɛ ó ya a, mla ɛgɛ nɛ ó gáā le miya ō cigbihi gā ɔlɛ a. Adā nu le inya kwu gáā jila ɔyi a ɔwɛ klla lɛ ɔ kwu bɔtu lɔɔlɔhi, o ya ɛɛ ku ɔyi a kóō jé ku anuɔ yihɔtu nu. Ɔdā nɛ ɔyi a ya a kwu ɔ iyē nɛɛnɛhi, ó gbɔɔ ō gbɛla ku anuɔ i cika jɛ kéē hi ɔ ku ɔyi ku ɔlɛ adā anuɔ gɛ ŋ. Eko nɛ ɔyi a yɔ i da adā nu ɛgɛ nɛ ɔtu ya ɔ lɛ a, adā nu gbɔɔ ō menyinyi nu. Adā nu klla lɛ aɔdā ōhī ya, kóō mafu lɛ ɔ ka ō wɛ ɔlɛ ku nu jɛ ɔ eyī. Adā nu miyɛ ɔ kóō wɛ ɔyinɔnyilɔ ku nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi. O ya ɛɛ ku adā nu kóō ma ɛnyā fu a, ó lɛ ucɛ ya klɛɛcɛ klla lɛ ɛnɛɛnɛ awulu kpo lɛ ɔyi nu nōo kwu piyabɔ ɛ ma kóō le wiiye. Ujehofa lɛbɛɛka adā nōo yɔ ipu aciije ɔɔma a. Ó yihɔtu ayinɛ alɔ nōo habɔ ɛ̄gbā ō gba ku nu ta a, ó kē dɔka kéē cigbihi wa ɛgiyi nu. Alɔ lɔfu gbla Ujehofa ya, klla ta uwa abɔ kéē cigbihi. O ya ɛɛ ku alɔ lɔfu ya ɛnyā a, alɔ cika ō mafu ɔtoole, enyinyi, mla ihɔtu lɛ uwa. w20.06 25-26 ¶8-9

Ujisɔsi ka ācɛ ōhī géē miyɛ ɔkwɛyi a “mla éeyē,” amáŋ ɔdaŋ ka é gbɔɔ ō má unwalu, ɔtu okpoce ku uwa i gáā lɔfu gɛ ŋ. (Umát. 13:3-6, 20, 21) Á jé ŋ, ohigbu ka uwa i jé ka ācɛ nōo gē yɛce Ukraist a géē má unwalu amāŋ āhɔ̄ ō lɔnɔ ŋ. (Umát. 16:24) Amāŋ, é lɔfu gbɛla ka ɔdaŋ ka gbɔɔ ō yɛce Ukraist ɛ, a gáā lɛ unwalu duuma gɛ ŋ, amāŋ Ɔwɔico géē je ɛjɛɛji unwalu ŋma ɛgiyi uwɔ. Amáŋ ipu ɛcɛ nyā icɛ, alɔ géē má unwalu piii. Aɔdā ōhī lɔfu piyabɔ ipu oyeeyi ku alɔ gla, nōo lɔfu ya ku alɔ hii lɛ eeye gɛ ŋ. (Aíjē 6:6; Ɔ̄cok. 9:11) Ɛyinɛhi ku ayinɛ alɔ gē mafu kē kpɔtuce lɔfu lɔfu ku ɛlā néē nwu a wɛ ɔkwɛyi a. Ɔdiya nɛ alɔ ka lɛ a? Ɔtu okpoce ku uwa i gē waajɛ, ɔdaŋ ka Ɔcɛ O Yɛce Ukraist ɔmpa uwa lɛ odee ya nōo kwu uwa iyē, amāŋ lɛ uce obɔbi éyi ya ŋ. (Aíjē 119:165) Eko duuma néē lɛ unwalu lɛ, ɔtu okpoce ku uwa i gē waajɛ ŋ, amáŋ ó géē yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. (Ujɛ́m. 1:2-4) Alɔ cika ō ya ku alɔ lɛ ɛdɔ ɔtu okpoce ɛgɔɔma. w20.07 8 ¶1; 9 ¶4-5

Gbɔbu ɛɛ ku a gbɔɔ ō jé Ubáyíbu, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ lɛ itene ŋma ɔdā nɛ a gáā jé a. Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku a yɔ i dɔka ukɔ́ nōo géē ta uwɔ abɔ ipu unwalu éyi, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ má aukɔ́ ŋma ipu Ubáyíbu, nōo géē ta uwɔ abɔ je ɔdā nɛ a géē ya a. (Ufíl. 4:6, 7) Ō leyi yɛ ɛlā ipu ɔtu ku alɔ wɛ ɔfu ohidaago éyi nɛ Ujehofa je lɛ alɔ. O ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ gā uwɔ ō je ɛlā nɛ a yɔ i jé a teyi peee a, kwu iyi uwɔ i ta ipu āhɔ̄ ku ɔcɛ nɛ a yɔ i jé odee lɛyikwu ɔ a. Ceyitikwu ku a má ɔdā nɛ ɔcɛ a yɔ i má piii a, ɔtu kóō ya uwɔ ɛgɛ nōó ya ɔcɛ ɔɔma piii a. Oŋma ɔɔma, gbɛla tu ɔ lipu lipu. Ō gbɛla tu ɛlā lipu lipu wɛ ō gbɛla tu ɔdā nɛ a yɔ i jé a lɔɔlɔhi, klla má ɛgɛ nɛ ɛlā a lɛ abɔ kwu uwɔ iyē a. Ó gē ta uwɔ abɔ ku a lɛ ɛlā a gbla ɛlā ɔhá, cɛɛ ku a jɛyi ɔdā nɛ a yɔ i jé a lɔɔlɔhi. Ɔdaŋ ku a gē jé Ubáyíbu nɛ a gbɛla tu ɔ ŋ, a géē lɛbɛɛka ɔcɛ nōo dɔka ō he ɔdole a, ɔdaŋ ka ɔcɛ ɔɔma i kpo aɔdā ɛyɛɛyɛyi néē gē bi le he ɔdole a tɔha kóō he ɔ ŋ, ɔdole duuma i gáā yɔ kóō jɔɔnyɛ nu ŋ. Ō gbɛla tu ɔdā nɛ alɔ jé a lɛbɛɛka ō kpɔ aɔdā ɛyɛɛyɛyi ō bi le he ɔdole a tɔha klla lɛ ɔ he a, ɛnyā géē ya ku alɔ jɔɔnyɛ nu nɛh a. w21.03 15 ¶3-5

Ɔyikpo Upɔlu géē yɛ i gbɔɔ ō gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya ipu oyeeyi ku nu ɛ ma, ka ɔdaŋ ka anuɔ i géē yɛ i je piya Ɔcɛ O Yɛce Ukraist ŋ nɛɛ, é géē yɛ i kwu anuɔ ŋ. Upɔlu géē yɛ i gbɔɔ ō cɔnu mla ayinɛ ku Esiya nōo habɔ ta a, amāŋ ma ō kpɔtuce aoklobiya nu ohile. Amáŋ Upɔlu i ya lɛ a ŋ. Naana nɛ Upɔlu jé ka ó gboji ŋ anuɔ géē kwu a, ó je mlanyi ka ó cɛgbá nɛhi ō bi owoofu gē lɛ iyē ku Ujehofa ŋ. Ó klla yɔ i gbɛla ɛgɛ nɛ ó géē ta ācɛ ɔhá ɔtu kwu ɔtu a. Ó gbolo ce Ujehofa yɔ i gbɔɔkɔ lɛ ɔ eko doodu. Upɔlu i yɔ gbɛla lɛyikwu ayinɛ nōo habɔ ta a eko doodu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó ka anuɔ gweeye nɛhi ɛgɛ nɛ aoklobiya ku nu, ta ɔ abɔ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi a. O ka tu ɔ, Upɔlu ceyitikwu yɔ i klɔcɛ ku ɛlā Ɔwɔico gɔbu. (2 Utím. 3:16, 17; 4:13) Ɛ̄nɛ̄ ō fiyɛ duu a wɛ ka ó kpɔtuce lɔfu lɔfu ka Ujehofa mla Ujisɔsi yihɔtu ku nu. w21.03 18 ¶17-18

Igbihi ku ihayi ofu ɛhɔ (100) eko ku Ukraist a, Ācɛ Ō Yɛce Ukraist ɛkɛmgbɛ klla yɔ i wa ipu ujɔ ɔkwɛyi a tōōtɔ̄ɔ̄. É gbɔɔ ō nwu ɛlā ɛkɛmgbɛ ku alɛɛcɛ, klla kwu ɔkwɛyi nōo yɔ ipu ɛlā Ɔwɔico a i tayinu. Ŋma eko ɔɔma gā tu ihayi ku 1800, ɔwa duuma i yɔ nōo piyatɔha yɔ i gba Ɔwɔico ɛ̄gbā gɛ ŋ. Ācɛ Ō Yɛce Ukraist ɛkɛmgbɛ a yɔ i nyila bɛɛka aci ku ipu ɛhɔ a. Ohigbu ɛnyā, ō gā kwu lɔnɔ ō jé ācɛ nōo wɛ Ācɛ Ō Yɛce Ukraist ɔkwɛyi a. (Umát. 13:36-43) Ɔdiya nōó cɛgbá ō jé ɛnyā a? Ohigbu ka ó mafu ka ɔda nɛ alɔ je ipu ɔkpa ku Udaniyɛlu ɛyi igwoleyi (11) a, lɛyikwu ɔcɛ́ ku ɛhico mla ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ i lɔfu wɛ aɔcɛ́ amāŋ aigɔmɛnti nōo yɔ ŋma ihayi 100 gā ta ihayi 1870 a ŋ. Ācɛ ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā duuma i yɔ nōo piyatɔha néē géē ya ŋmo eko ɔɔma ɛ ŋ. Naana a, igbihi ku ihayi ku 1870, ɔcɛ́ ku ɛhico mla ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ gā yɔ kpɔ. w20.05 3 ¶5

Ujowɛlu ka taajɛ ku aefuma géē je éwo ku Isrɛlu cataajɛ, é gée̱ lé ɛjɛɛji aɔcí mla aepu nōo ba ipu ajɛ ku Isrɛlu a! (Ujów. 1:4) Ŋmiifi ihayi alɛwa, alɔ jɛyi ku akacɛ nyā, ka ó yɔ i kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ācɛ ɔlɛ Ujehofa géē yɔ i tɔɔna, bɛɛka ɔwa ku efuma nɛ ɔdā duuma i gáā ci uwa gla ŋ ma. Alɔ klla jé ka uklɔ ɔɔma géē bi ifi wa ipu “ajɛ” a, amāŋ lɛ ācɛ nōo yɔ ɛhaajɛ íkwu ku aotrɛyi ku aɔwɛ ō gba ɛ̄gbā a. Amáŋ, ɔdaŋ ku alɔ leyi yɛ ɛjɛɛji ɔdā nɛ akacɛ ɔɔma ka a lɔɔlɔhi, alɔ géē má, ka ó cɛgbá ku alɔ jɛyi nu ɔwɛ ɛyɛɛyi. Leyi bi ɔ ka Ujehofa cokonu ku anuɔ géē nu aefuma a gā ɛga ‘oligbó.’ (Ujów. 2:20) Ɔdaŋ ku aefuma a kwɛyi Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa nōo gē lɛyitaajɛ lɛ ɔ́da ku Ujisɔsi, ō nyɔ i tɔɔna klla lɛ ācɛ piya ayikpo ku nu, ɔdiya ɛɛ nɛ Ujehofa géē cokonu ku anuɔ géē nu uwa gā ɛga oligbo a? (Isík. 33:7-9; Umát. 28:19, 20) Ó teyi peee ka ó wɛ ācɛ ɔlɛ nu nɛ Ujehofa gáā nu a ŋ, amáŋ odee amāŋ ɔcɛ éyi nōo wɛ olɛla ku ācɛ ɔlɛ nu a nɛ. w20.04 3 ¶3-5

Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, ɔdaŋ ku ɔtu ya alɔ ku Ujehofa i cila ɔkɔ ō gba ku alɔ boobu ŋ ma? Ujɛmisi ka ku alɔ “kóō [yɔ i] ba” Ɔwɔico ɛba. Ujehofa i gē cɔnu ɔdaŋ ku alɔ gē ba ɔ ɛba ku ijeeyi ojigogo ŋ. Ó gáā cɔnu mla alɔ ŋ. Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a gē “je ŋmá ɔtū oyēŋēē” eko duuma nɛ alɔ gbɔɔkɔ lɛ ɔ kóō je ijeeyi ō lɔtu ku unwalu ku alɔ a lɛ alɔ. (Aíjē 25:12, 13) Ó gē má unwalu nɛ alɔ lɛ a, ɔtu kē i biya lɛ ɔ eko duuma nɛ alɔ gē má owe. Ó kē le tutu ō ta alɔ abɔ. Ɛnyā gē cɛ lɛ alɔ gweeye nɛhi! Ó lɛ a, ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē je ijeeyi lɛ alɔ a? O bu ipu Ɛlā ku nu. (Aíit. 2:6) O ya ɛɛ ku alɔ lɛ ijeeyi ɔɔma, alɔ cika ō klɔcɛ ku Ɛlā Ɔwɔico mla aɔkpá ku alɔ. Amáŋ, ó wɛ oklɔcɛ foofunu nɛ alɔ cika ō ya a ŋ. Alɔ cika ō ya ɔdā nɛ Ɔwɔico da alɔ ku alɔ ya a. Ujɛmisi kahinii: ‘Aa wɛ ācɛ ō ya ɛlā a duu, aa hii wɛ ācɛ ō po iciici ŋ.’ (Ujɛ́m. 1:22, Ɛka Ɛyipɛ) Ɔdaŋ ku alɔ yuklɔ mla ukɔ́ ku Ɔwɔico, alɔ géē wɛ ācɛ ō ya ɛbɔ, alɔ gē gbonɛnɛ, klla lɛ eyinyinyi. (Ujɛ́m. 3:17) Auce ō ya nōo ba nyā géē ta alɔ abɔ ō lɔtu ku unwalu ku alɔ klla lɛ eeye kpɔ. w21.02 29 ¶10-11

Ɔcɛ néē gē klɔcɛ ku Ubáyíbu mla ɔ géē yɔ i jɛ gɔbu ō gáā lɛ ubatisim ya, ɔdaŋ ka ó miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá nōo yɔ ipu ujɔ a. Ɔnyɔɔnyɛ ku ācɛ ō tɔɔna ɛlā Ɔwɔico lɔfu tabɔ ya, ku ujɔ kóō yɔ i nwune tōōtɔ̄ɔ̄. Ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta éyi kahinii: “Ó lɛ ita éyi nōo ka ka ɛwa gē bi ɔyi jɛ a. N gbɛla ka ɛgɔɔma nōó wɛ ō je ɔcɛ piya ɔyikpo ku Ukraist duu a. Ó gē je ɛjɛɛji ujɔ a kéē bi ɔcɛ éyi wa ipu ɔkwɛyi a.” Ohigbu ɛnyā, ɔyipɛ cɛgbá otabɔ ku ɛ́nɛ́ mla adā, aɔmaapu ku uwa, ācɛ nōo wɛ aɔya ku apɔlɛ ku uwa, aitica ipu inɔkpa, o ya ɛɛ kóō kwu piya ijinkpa. É kē i ya ɛnyā ŋma lɛ ō ta ɔyi a ɔtu kwu ɔtu mla ō nwu ɔ aɔdā ō cɛgbá. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a lɔfu tu ukɔ́, je ɔtu ō tu kwu ɔtu, klla lɛ ocabɔ olɔhi taajɛ lɛ ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ ku Ubáyíbu mla uwa a. Ɛnyā géē ta uwa abɔ kéē jɛ gɔbu ō gáā lɛ ubatisim ya. (Aíit. 15:22) Ɔdiya nɛ ɔyinɛ alɔ nōo gē ya oklɔcɛ mla ɔcɛ cika ō gweeye, ɔdaŋ ku ācɛ ɔhá ipu ujɔ a je otabɔ lɛ ɔcɛ nɛ ó gē klɔcɛ mla ɔ a? Ohigbu ku ācɛ alɛwa lɔfu ta ɔcɛ nōó gē klɔcɛ mla ɔ a abɔ kóō jɛ gɔbu. w21.03 8 ¶1-3

Ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist, kwu aɛdrɔ mla ācɛ ojikoko cɛgbá ō lɛ ɛlá kwu ɔ, o ya ɛɛ kéē ya ula ku aa yɔ i gba Ujehofa amáŋ yɔ i ya ɔdobɔbi ŋ. Ɔyikpo Ujɔni kwu ɔ u teyi peee ku alɔ i gáā yɔ i yɛ ipu ɔkwɛyi a klla yɔ i lā oyeeyi ku aja ō gbo gla ŋ. (1 Ujɔ́n. 1:6) Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ku Ujehofa kóō gweeye mla alɔ, alɔ cika ō bi ɔtu ka Ujehofa yɔ i má ɛjɛɛji ɔdā nɛ alɔ gē ya a eko doodu. Ɔdaŋ ku ācɛ i kóō gē má ɔdā nɛ alɔ gē ya tayinu a ŋ naana, Ujehofa gē má ɛjɛɛji ɔdā nɛ alɔ gē ya a. (Uhíb. 4:13) Alɔ i cika ō bēē má íne ō biya ɛgɛ nɛ ācɛ ku ɛcɛ gē má ɔ a ŋ. Ɛpleeko ku Ujɔni a, ācɛ nōo cigbihi kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa a, ka ɔcɛ lɔfu ya aɔdā nɛ Ɔwɔico ka ku ɔɔ kpaakpa ŋ ma, kóō klla wɛ oklobiya ku Ɔwɔico kpɔ. Icɛ, alɔ lā ipu ācɛ nōo gē gbɛla lɛ a duu. Ācɛ alɛwa ku aa kpɔtuce Ɔwɔico, amāŋ é cɛtɔha mla ɛgɛnɛ Ujehofa gē má íne ō biya a ŋ, ofluflu eko nóō lɛ ō ya mla ikpɔnya ō ce amāŋ aja ō gbo. Auce ō ya nɛ Ujehofa gē má ka ɛɛ wɛ íne ō biya a, ɛdɔ ācɛ ɛgɛnyā gē ka ku ɛɛ wɛ ɔdobɔbi ŋ. w20.07 22 ¶7-8

A gē kɛla kwɛyi ayinɛ nɔnya ipu ujɔ eko néē cɛgbá nu? Leyi yɛ āhɔ̄ nōo yɔ nyā ɛ. Ayinɛ ōhī ipu ujɔ gē má ka ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nɛ ɔba nu i gē gba Ujehofa ɛgbā ŋ ma, gē wa ōjila ku ujɔ igbihi eko klla gē nyɛɛ boobu oŋmɛyi ku ōjila. É klla má ka ó gē bi ayipɛ ɔlɛ nu wa ōjila ekoohi ŋ. É kpo ɛlā ce ɔ nɛhi ka ó cika ō da ɔba nu abɔfu, kóō cɛ lɛ ɔ kpo ayipɛ ɔlɛ nu wa ōjila ku ujɔ. Amāŋ ɔkwɛyi a wɛ ka é jé ku ɔyinɛ alɔ nɔnya a yɔ i ceyitikwu mla ɛjɛɛji ɔfu ku nu ŋ. Ó lɛ íkwu ō ya ɛjɛɛji ɔdā nōó miya a gla ŋ; ó kē wɛ anu lɛ íkwu ofiyɛ duu o ka ɔdā nɛ ayipɛ ɔlɛ nu géē ya a ŋ. Ɔdaŋ ku a ta ɔyinɛ alɔ nɔnya a ahinya klla da ācɛ ɔhá ɛga nɛ ó gē ya lɔhi a, ɔɔma lɔfu ya ku ācɛ kéē hii kɛla obɔbi lɛyikwu ɔ gɛ ŋ. Anyakwɔcɛ jé ku Ujehofa dɔka kéē leyi kwu ayinɛ alɔ nɔnya lɔɔlɔhi. (Ujɛ́m. 1:27) Anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō gbla Ujisɔsi ya ɔwɛ néē gē gbɛla a. Anyakwɔcɛ ku ujɔ gē yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi klla gē gbɛla lɔɔlɔhi gbɔbu ɛɛ kéē ya odee. É géē mafu ɛnyā ɔdaŋ kéē gbonɛnɛ klla gē lɛ iyi uwa ta ipu āhɔ̄ ku ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a, ikɔkɔ néē géē yɔ i lɛ íne kwaajɛ a. (Umát. 15:22-28) Eko duuma nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ceyitikwu kéē ta ayinɛ nɔnya abɔ, ɛnyā gē cɛ lɛ uwa jé ku Ujehofa mla ɔwa ku nu yihɔtu uwa klla dɔka ō ta uwa abɔ. w20.09 24-25 ¶17-19

Udaniyɛlu nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a tu iyi nu waajɛ klla gē da Ujehofa ɔka kóō bi ɔ jé ɔwɛ eko doodu. Ocabɔ mafu, eko nɛ Ujehofa bi ɔ le ka ɛyi ku ɔna nɛ Unebukadinesa na a lɛ ɔ a, Udaniyɛlu i ka ku ó ŋma ɔfu nu nɛ ó bi le ka ɛyi ku ɔna a ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma a, ó kwu ɛjɛɛji owofu a u lɛ Ujehofa. (Udán. 2:26-28) Ɔdi nɛ ɛnyā yɔ i nwu alɔ a? Ɔdaŋ ku ayinɛ alɔ dɔka ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku alɔ, amāŋ ɔdaŋ ka alɔ lɛ ɔdā olɔhi má ipu uklɔ ku ɔna ō ta, alɔ bla ka alɔ cika ō je owoofu a lɛ Ujehofa. Alɔ cika ō cɛ peee ku alɔ i gáā ya oduuma ku uwa gla ŋ, ɔdaŋ ku Ujehofa i ta alɔ abɔ ŋ. (Ufíl. 4:13) Ɔdaŋ ku alɔ gē ya lɛ a, ó géē mafu ku alɔ yɔ i gbla ocabɔ olɔhi ku Ujisɔsi ya. Ujisɔsi gbolo ce Ujehofa. (Ujɔ́n. 5:19, 30) Ó ceyitikwu ya ku ó miyɛ íkwu ŋma abɔ Adā nu nōo yɔ ɔkpanco a ŋ. Ācɛ Ufílipāyi 2:6 da alɔ ku Ujisɔsi i “gbɛlá ka anúɔ le jōnjīlɛ abɔ̄fú mla Ɔwɔicō ŋ́.” Ujisɔsi jé ɛji ku nu klla lɛ ojilima ce íkwu ku Adā nu. w20.08 11 ¶12-13

Ācɛ ōhī nōo gē kwinya ku oyeeyi a gē má unwalu nɛ ācɛ ɔhá i lɔfu jé ŋ. Ɔdaŋ ku a le nyɔnyi, amāŋ ka ó yɔ i ya uwɔ bɛɛka ācɛ ɔhá i gē jɛyi ɛlā ku uwɔ ŋ, ocabɔ ku Umefibossɛti lɔfu ta uwɔ ɔtu kwu ɔtu. (2 Usám. 4:4) Ó wɛ ɔcɛ nōo le nyɔnyi, Udefidi nōo kē wɛ ɔcɛ́ a klla ŋmo ɔ ɛpɔbi ɔwɛ nōó kpaakpa ŋ. Naana a, ó cɛ lɛ ɔɔma ya kóō gbɔɔ ō cɔnu ŋ, aɔdā olɔhi nōo ya ipu oyeeyi ku nu a jɛ ɔ eyī nɛhi. Ɛgɛnɛ Udefidi ya ɛlā mla ɔ ɔwɛ ogbonɛnɛ eko otɛtɛ a jɛ ɔ eyī nɛhi duu. (2 Usám. 9:6-10) Ohigbu ɔɔma a, eko nɛ Udefidi ŋmo ɔ ɛpɔbi ɔwɛ nōó kpaakpa ŋ ma a, Umefibossɛti le eko taajɛ kóō leyi yɛ ɛlā a ɛgɛ nōó wɛ ɔkwɔɔkwɛyi a. Ó cɛ lɛ inyileyi ku Udefidi kóō ya ku ɔtu kóō biya lɛ ɔ ŋ. Ó klla kpo ɛlā a ce Ujehofa ɛyi, ku anu ya ɛɛ nɛ Udefidi yɔ i ya ɔdā nɛ ó yɔ i ya a ŋ. Umefibossɛti lɛ ɔtu ku nu kwu ɔdā nōó lɔfu ya gla, o ya ɛɛ kóō ta ɔcɛ nɛ Ujehofa fu kóō wɛ ɔcɛ́ a abɔ. (2 Usám. 16:1-4; 19:24-30) Ujehofa lɛ ɔ ya tɔɔtɛ kéē lɛ ɔ̄kā ku Umefibossɛti ta ipu Ubáyíbu, o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu nwu ɛlā ŋma anu.—Uróm 15:4. w20.04 26 ¶3; 30 ¶18-19

É lɔfu fu ācɛ ōhī nōo yɔ ipu ujɔ a, kéē yuklɔ ku ācɛ ō tɔɔna ipu éwo ɔhá, ācɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi, amāŋ ācɛ ō gbɔbu ɔna ō ta eko doodu. É le miya kē géē bi ɛjɛɛji oyeeyi ku uwa le yuklɔ ō tɔɔna mla ō je ācɛ piya ayikpo ku Ukraist a. Naana nɛ ɛyinɛhi ku ācɛ nōo gē yuklɔ lɛ Ujehofa eko doodu nyā i lɛ ije amāŋ aɔdā agbenu alɛwa ŋ ma a, Ujehofa kē lɛ aɔdā olɔhi alɛwa je lɛ uwa ɛ. (Umák. 10:29, 30) Alɔ yihɔtu ayinɛ alɔ nyā, alɔ kē gweeye kē wɛ ipu ujɔ a! Ayinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo gē leyi kwu alɔ mla ācɛ nōo gē yuklɔ lɛ Ujehofa eko doodu foofunu lɛ uklɔ ō ya ipu ujɔ a nɛɛ? Ehee! Ɛjɛɛji ācɛ ō tɔɔna lɛyikwu ɔkoolɔhi a, cɛgbá lɛ Ɔwɔico mla ujɔ a nɛhi. (Uróm 10:15; 1 Ukɔ́r. 3:6-9) Ó kē lɛ a ohigbu ka ɔdā ō cɛgbá nɛɛnɛhi nɛ ujɔ cika ō ya a, wɛ ō je ācɛ piya ayikpo ku Ondu alɔ Ujisɔsi Ukraist. (Umát. 28:19, 20; 1 Utím. 2:4) Ɛjɛɛji ācɛ nōo gē tɔɔna a, kwu ācɛ nōo lɛ ubatisim ya mla ācɛ nōó ya ubatisim ɛ ŋ ma, gē ceyitikwu kéē lɛ uklɔ nyā piya ɔdā ō cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku uwa.—Umát. 24:14. w20.08 21 ¶7-8

Ɛgɛ nɛ alɔ má ŋma ipu ɛlā ku ɛga ku Ubáyíbu icɛ a, ɔdaŋ ku alɔ gbɔɔ ō má unwalu, Ujisɔsi géē ta alɔ abɔ. Ku ɔkwɛyi a ba, ɛlā nɛ Ujisɔsi ka nyā gē je ɔfu iye lɛ alɔ nɛhi. Ɔdiya a? Ohigbu ka igbalɛwa, alɔ gē lɔtu unwalu ɛyɛɛyɛyi. Ocabɔ mafu, eko nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu gekwu, ɔnɔ a i gē mɛ ipu ɛ̄cī oligii foofunu ŋ, amáŋ ó gē yɔ ihayi alɛwa. Ācɛ ōhī gē lɔtu unwalu alɛwa eko néē gbɔɔ ō je piya ɔnyakwɔcɛ. Ācɛ ɔhá kē i má ɔnɔ alɛwa ohigbu kóō lɛ ɔdā nōo yɔ i junwalu lɛ uwa ɛ̄cī doodu. Naana kpɔ a, alɔ lɔfu ō lɔtu ohigbu ku alɔ jé ka Ujisɔsi yɔ mla alɔ “eko dóódu,” kwu eko nɛ alɔ kóō yɔ ipu unwalu duu. (Umát. 11:28-30) Ɛlā ku Ɔwɔico cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa gē bi alelekwu otɛhɔ ku nu le ta alɔ abɔ. (Uhíb. 1:7, 14) Ocabɔ mafu, alelekwu otɛhɔ a gē ta alɔ abɔ klla gē gbo alɔ, eko duuma nɛ alɔ gē tɔɔna ku “ɔ̄kōolɔhi kú ajɔ̄ɔ̄cɛ́ ā” lɛ ācɛ “mɛ́mla ipɔ́ɔ́ma, mɛ́mla ucē, mɛ́mla éwo.”—Umát. 24:13, 14 Mafú 14:6. w20.11 13-14 ¶6-7

Alɔ dɔka ku ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a, kéē jé ku ɛlā néē yɔ i nwu a ŋma ipu Ubáyíbu. (1 Utes. 2:13.) Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ya ɛnyā a? Ta ɔ ɔtu kwu ɔtu kóō kɛla lɛyikwu ɛlā nɛ ó yɔ i nwu a. Ikɔkɔ ō yɔ i je ɛlā ku Ubáyíbu ta ɔ eyī peee eko doodu a, da ɔ kóō lɛ ōhī ku nu teyi peee gā uwɔ. Ta ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ abɔ kóō má ɛgɛ nɛ ó lɔfu bi ɛlā ku Ɔwɔico le yuklɔ ipu oyeeyi ku nu a. Da ɔ ɔka nōo géē ta ɔ abɔ kóō da uwɔ ɔdā nɛ ó yɔ i gbɛla, mla ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛ lɛyikwu ɛga ku Ubáyíbu nɛ ó jé a. (Ulúk. 10:25-28) Ocabɔ mafu, da ɔ ɔka kahinii: “Ɛgɛnyá nɛ ɛga ku Ubáyíbu nyā ta ɔ abɔ ku a má uce ō ya éyi ku Ujehofa a?” “Ɛgɛnyá nɛ ɛlā nɛ a jé ŋma ipu Ubáyíbu anana gáā ta ɔ abɔ a?” “Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gē ya uwɔ lɛ lɛyikwu ɔdā nɛ a nwu anana a?” Ó wɛ aɔda alɛwa nɛ ɔcɛ nɛ a gē klɔcɛ mla ɔ a jé a wɛ ɔdā nōo cɛgbá a ŋ, amáŋ ɛgɛ nɛ ɔdā nɛ ó yɔ i jé a he ɔ ɔtu lɛ, nɛ ó klla gē bi ɔ le yuklɔ a cɛgbá fiyɛ a. Bi Ubáyíbu yuklɔ lɔɔlɔhi eko nɛ a yɔ i nwu ɛlā a. Ɔdaŋ ku a dɔka ō wɛ ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi, a cika ō wɛ ɔcɛ ō tu iyi uwɔ waajɛ. w20.10 15 ¶5-6

Alɔ jé kpɔcii ka uklɔ ku ɔna ō ta nyā géē mɛ eko okpaakpa a. Leyi yɛ ɔdā nōo ya eko ku Unowa a. Ujehofa mafu ka anuɔ gē ya odee eko kpaakpa. Bɛɛka ihayi 120 gbɔbu ku ɔwɔ kóō gbɔɔ a, Ujehofa lɛ ō miya ya taajɛ ɛgɛ nɛ ó gáā ya a. Abɔɔ ihayi alɛwa gā le yɛ a, Ujehofa da Unowa kóō lɛ ugbeenyi gba. Á jé ŋ gbɔbu lɛ ihayi 40 gā ihayi 50 gbɔbu ɛɛ ku Eŋkpɔ O Ceenyi a kóō ya a, Unowa ceyitikwu yuklɔ lɔfu lɔfu eko ɔɔma. Naana nɛ ācɛ i jahɔ tu ɔ ŋ ma, ó ceyitikwu yɔ i tɔɔna ku ahɔ̄ o pi a lɛ uwa kpɔ, jaa gbeeko nɛ Ujehofa da ɔ, kóō gbɔɔ ō bi aɛ́bɛ́ gā ipu ugbeenyi a mɛɛnɛ. Abɔ eko kpaakpa a gā a, “Ɔwɔicō lɛ ɔwɛ kú ɔwú ā gwū.” (Ohút. 6:3; 7:1, 2, 16) O gboji gɛ ŋ Ujehofa géē da alɔ, ku uklɔ ku ɔna ō ta ku Ajɔɔcɛ a ɔ jɛ ɛ. Cɛɛ ó kwu Eblilii mɛmla ɛcɛ ku nu i cataajɛ, cɛɛ ó kwu Ajɔɔcɛ ku nu i bi wa, nɛ ācɛ o kpaakpa mla ācɛ o ta ɛyi waajɛ lɛ Ɔwɔico foofunu gáā yɔ anu a. Jaa gbeeko ɔɔma, alɔ ceyitikwu gbla Unowa mɛmla ācɛ ɔhá nōo ceyitikwu nyi ikpɔdɛhɔ ku uwa eko doodu a. Ku alɔ ceyitikwu yɔ i yuklɔ ku ɔna ō ta a, klla lɔtule, mla ō ya ku ɔtu okpoce Ujehofa mla aokonu ō ce ku nu kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. w20.09 13 ¶18-19

Ɔdaŋ ka ó teyi peee lɛyikwu ɔcɛ nōo lɛ íkwu ŋ, igbaji géē yɔ ipu apɔlɛ ku Ujehofa néē klla gáā lɛ eeye ŋ. Ocabɔ mafu, ɔcɛ duuma i gáā jé ɔcɛ nōo cika ō ya ōmiya amoomɛ, mla ɔcɛ nōo cika ō gbɔbu ya ka ōmiya a kóō le ya jila ŋ. Ɔdaŋ ka ó lɔhi ku acɛnyilɔ kóō lɛ íkwu ipu apɔlɛ, ɔdiya nōó gē ya acɛnya alɛwa ku ɛnyā wɛ owe nɛhi ō ya uwa a? Ɛnyā lɛ a ohigbu ku acɛnyilɔ alɛwa leyi gwo íne ku Ujehofa lɛyikwu ɛgɛ nɛ apɔlɛ cika ō lā oyeeyi a bonu, gbɔɔ ō yɛce ucolo ku uwa. Amāŋ é lɔfu ya uce mla anya uwa ɔwɛ obɔbi, o ya ɛɛ ku ɔtu kóō he uwa abɔyi uwa. Ocabɔ mafu, ɔba lɔfu gbɔɔ ō da ɔnyā nu ɛyi taajɛ, o ya ɛɛ kóō mafu ka anu cɛgbá fiyɛ a, amāŋ ō mafu lɛ ācɛ ɔhá ku anu wɛ ɔkpani ɔlɛ a. Ó lɔfu gbɛla ku anuɔ i gáā kwu ɔnyā nu abɔfu kóō yihɔtu nu ŋ, amāŋ ó lɔfu ya cɛɛ kóō yufii nu. Ó kē lɔfu bi ufi ɔɔma le ya ku ɔnyā a kóō bēē ya ɔdā duuma nɛ ó dɔka a. Ó teyi peee ku ɛlá ɛgɛnyā nɛ acɛnyilɔ gē gbo, mla ɔwɛ néē ge ya uce a i lɔhi ŋ duudu. É gē lɛ ojilima ce acɛnya ɛgɛ néē cika ō ya a ŋ, ɔdā néē kē i ya i kē cɛtɔha mla ɔdā nɛ Ujehofa dɔka a ŋ.—Āfi 5:25, 28. w21.02 3 ¶6-7

Ɔdaŋ ku a yɔ i junwalu lɛ iyi uwɔ lɛyikwu ɔdā duuma, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō tu uwɔ abɔ. Ujehofa géē cila ohi ku ɔkɔ ō gba ku uwɔ ŋma lɛ ō je “ɛbɔ́ kú nū nōó tōō jɛ́ɛyí nū ŋ́ mā” gā uwɔ. (Ufíl. 4:6, 7) Ujehofa géē je ɛbɔ́ nyā gā uwɔ, oŋma lɛ ɔfu nɛhi ku alelekwu ihɔ ku nu. (Ugal. 5:22) Eko duuma nɛ a yɔ i gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa, da ɔ ɛjɛɛji ɔdā nōo yɔ i junwalu gā uwɔ a. Lɛ ɔdā nɛ unwalu a wɛ piii a da ɔ, ku a klla da ɔ ɛgɛ nɛ ó yɔ i ya uwɔ lɛ piii a. Ɔdaŋ ku a ya unwalu a abɔyi uwɔ gla, ba ɔ kóō je ijeeyi mla ɔfu nɛ a cɛgbá ō bi le ya ɔ a gā uwɔ. Amāŋ, ɔdāŋ ku á kē ya ɔdā duuma lɛyikwu unwalu a gla ŋ, gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ ku a hii gbɛla lɛyikwu ɔ fiyɛ ɔfu ŋ. Ɔdaŋ ku a lɛ ɛjɛɛji unwalu a kpo ka lɛ ɔ mɛ, leyi taajɛ ku a má ɛgɛ nɛ Ujehofa gáā cila ohi a. Ɔdaŋ ka ó cila ohi a ɔkwɔɔkwu ɔɔma ŋ, abɔ kóō hii hɛ uwɔ iyē ŋ. Ujehofa i dɔka ku alɔ gbɔɔkɔ lɛ ɔ igbeekponu foofunu ŋ, amáŋ ó dɔka ku alɔ yɔ i da ɔ eko doodu.—Ulúk. 11:8-10. w21.01 3 ¶6-7

Ujɔ nɛ alɔ lɛ icɛ a lɛ ō ya mla aɔba mla ɔnyā, ācɛ ōhī ku uwa kē lɛ ayi duu. Amáŋ, ó kē lɛ ō ya mla ayinɛ alɔ ōhī nōó lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ɛ ŋ. Ɛgɛnyá nɛ alɔ cika ō bēē má ācɛ nōó lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ɛ ŋ ma? Alɔ cika ō gbla Ujisɔsi ya, ɔwɛ nɛ ó leyi má uwa a. Ɛpleeko nɛ Ujisɔsi yɔ i yuklɔ ku ɔna ō ta ipu ɛcɛ nyā a, ó lɛ ɔnyā nóó. Ó bi eko ku nu mla ɔtu ekponu le yuklɔ ku nu. Ujisɔsi i nwu ka ó cɛgbá ku ɔcɛ kóō lɛ ɔba amāŋ ɔnyā piii, amāŋ ku ɔcɛ kóō hii lɛ ŋ. Amáŋ, ó ka ku Ācɛ O Yɛce Ukraist ōhī géē miya ku uwa i gáā lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ŋ. (Má ɔdā ōhī néē ka ipu nwtsty lɛyikwu Umátiyu 19:12.) Ujisɔsi lɛ ojilima ce ācɛ nōó lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ŋ ma. Ó gbɛla ku ācɛ nōó lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ŋ ma, fiyɛ ācɛ nōo lɛ ɔba amāŋ ɔnyā a, amāŋ ku odee yɔ i bi ipu oyeeyi ku uwa, ohigbu kē lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ŋ. Bɛɛka Ujisɔsi a, Upɔlu nōo wɛ ɔcocɛhɔ a i lɛ ɔnyā ɛpleeko nɛ ó yuklɔ ku ɔna ō ta ku nu a ŋ. Upɔlu i nwu ka ó wɛ ɔdobɔbi, ku Ɔcɛ O Yɛce Ukraist kóō lɛ ɔba amāŋ ɔnyā ŋ. Ó jé ku ɛnyā lɛ ō ya mla ōmiya ku ɔnyɔɔnyɛ. w20.08 28 ¶7-8

Ujɔni lā oyeeyi nōo likpo, ó klla má ɔdā olɔhi alɛwa ipu oyeeyi ku nu. Ó kē má ojama alɛwa nōo lɔfu ya ku ɔtu okpoce ku nu kóō lɔfu ŋ duu. Naana a, ó ceyitikwu eko doodu lɛyitaajɛ lɛ íne ku Ukraist, nōo ku alɔ yihɔtu ta ayinɛ alɔ eko doodu a. Ohigbu ɛnyā, Ujɔni jé kpɔcii ka Ujehofa mla Ujisɔsi yihɔtu nu, ó klla jé ka é géē lɛ ɔfu tu ɔ iyē kóō lɔtu ojama duuma nɛ ó má a. (Ujɔ́n. 14:15-17; 15:10) Usetan mla ɛcɛ ku nu i ci Ujɔni ŋma ō yihɔtu ta ayinɛ nu mla ō ma ɔ fu ipu ɛlā nɛ ó ka mla ɔdā nɛ ó ya a ŋ. Bɛɛka Ujɔni a, alɔ lā ipu ɛcɛ nɛ ɔcɛ́ ku nu nōo wɛ Usetan a, i lɛ ihɔtu lɛ ɔcɛ doodu ŋ. (1 Ujɔ́n. 3:1, 10) Naana nɛ ó dɔka ō ci alɔ ŋma ō yihɔtu ayinɛ alɔ a, ó ya ɔ gla ŋ, ayika alɔ lɛ ɛga a je lɛ ɔ foofunu nɛ. Ku alɔ lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu ō yɔ i yihɔtu ayinɛ alɔ klla ma ɔ fu, ŋma lɛ ɛlā nɛ alɔ gē ka mla ɔda nɛ alɔ gē ya a. Ɔdāŋ ku alɔ ya lɛ a, alɔ géē lɛ eeye ō wɛ ipu apɔlɛ nɛhi ku Ujehofa, ɛnyā kē i ya ku alɔ lɛ eeye piyoo.—1 Ujɔ́n. 4:7. w21.01 13 ¶18-19

Oyeeyi ku alɔ ipu ɛcɛ ku Usetan nyā i wɛ ɔdā otɔɔtɛ fluflu ŋ, ekoohi alɔ i kóō gē jé ɔdā ō ya ŋ. (2 Utím. 3:1) Amáŋ alɔ i cɛgbá ō lɛ ɔtooplico amāŋ yuufi ŋ. Ujehofa jé ɔdā nɛ alɔ yɔ i má a. Ó ce okonu ka anuɔ géē lɛ abɔ tu alɔ abɔ yɔ i lɔfu tu alɔ iyē, eko duuma nɛ alɔ cɛgbá otabɔ. (Ayis. 41:10, 13) Alɔ jé kpɔcii ku Ujehofa géē ta alɔ abɔ, ó kē i yɔ i je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá nu a lɛ alɔ o bu ipu Ubáyíbu, o ya ɛɛ ku alɔ lɔtu ku ojama duuma nɛ alɔ yɔ i má a. Auvido mla Ubáyíbu ō jé tɛɛcɛ mla ocabɔ nu mla aikpɛyi ɛlā nōo kahinii: “Imitate Their Faith” gē ya ku aɔka ku Ubáyíbu kóō teyi peee. Gbɔbu ɛɛ ku a má auvidio, jahɔ ta aɔkɛla ogwotu, amāŋ jé aɔkpá nyā, ba Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ má aɛlā o cɛgbá nɛ a lɔfu bi le yuklɔ. Leyi yɛ ɔ ku a yɔ ipu āhɔ̄ ku ɔcɛ néē yɔ i kɛla lɛyikwu ɔ piii a. Gbɛla lipu lipu tu ɔdā nɛ ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā nyā ya a, mla ɛgɛ nɛ ó ta uwa abɔ ya unwalu ku uwa lé lɛ a. Cɛɛ, a bi ɛlā nɛ a nwu a le yuklɔ ipu āhɔ̄ nɛ a yɔ a. Ta Ujehofa ahinya ku otabɔ nɛ ó humayi je gā uwɔ a. Ku a mafu ka ó jɛ uwɔ eyī oŋma lɛ ō dɔka ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi o le ta ācɛ ɔhá ɔtu kwu ɔtu klla je otabɔ lɛ uwa. w21.03 19 ¶22-23

Ɔdaŋ ku a wɛ ɔba amāŋ ɔnyā nōo géē dɔka ō má ayi, lɛ ɔka da iyi uwɔ kahinii: ‘Alɔ wɛ ācɛ nōo gē ta iyi alɔ waajɛ, klla gē lɛ ojilima ce Ɔwɔico mla ɛlā ku nu? Ujehofa géē fu alɔ, ku alɔ teyi ta ɔyi néē ma ɛpɛpɛ nōo cɛgbá nɛhi a?’ (Aíjē 127: 4) Ɔdaŋ ku a kē le piya ɛ́nɛ́ amāŋ adā ɛ, lɛ ɔka nyā da iyi uwɔ: ‘N gē nwu ayipɛ ɔlɛ um kē géē lɛ itene ŋma ō ceyitikwu yuklɔ lɔfu lɔfu?’ (Ɔ̄cok. 3:12, 13) ‘N gē ceyitikwu ya ɔdā nɛ um ya gla, o ya ɛɛ ka um gbo ayipɛ ɔlɛ um ŋma ɛgiyi ɔdobɔbi nōo lɔfu ya uwa a?’ (Aíit. 22:3) A gáā gbo ayipɛ ɔlɛ uwɔ ŋma ɛjɛɛji unwalu gla ŋ. Amáŋ ɛmɛɛma, a lɔfu ta uwa abɔ kéē ya otutu lɛyikwu unwalu néē géē má ipu oyeeyi ku uwa, ŋma ō gbolo ce ɛlā nɛ Ubáyíbu gē nwu a. (Aíit. 2:1-6) Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku ɔmaapu ku uwɔ duuma ta ka anuɔ i gba Ujehofa ɛ̄gba gɛ ŋ, ta ayipɛ ɔlɛ uwɔ abɔ kéē nwu ɛlā lɛyikwu ɔdā nōo ya nōó cɛgbá kéē hayi kpaakpa lɛ Ujehofa a. (Aíjē 31:23) Ɔdaŋ ku ɔcɛ nɛ a kē yihɔtu ku nu gekwu nɛɛ, lɛ ɛga ku Ubáyíbu nōo géē ta uwa ɔtu kwu ɔtu mafu lɛ uwa.—2 Ukɔ́r. 1:3, 4; 2 Utím. 3:16. w20.10 27 ¶7