Ɔkpá Ohi ku Ɔkpá ku Ōjila ku Oyeeyi mla Uklɔ Ku Alɔ

ƆYA ƆMƐNƐ 13-19

AGBENU NŌO YƆ IPU ƐLĀ ƆWƆICO | OHÚTU 31

“Ujekɔpu Mɛmla Ulaban Lɛ Okonu Ce Ku Ɛbɔ Kóō Yɔ Ɔtahɛ Uwa”

(Ohútu 31:44-46) N le tútū ká n̄ cokónū mla uwɔ ɛɛ́. Alɔ lɛ ɛcɔ̄ túbá ɛgiyí éékpó kóō tá alɔ ɛlá kwu okónu nɛ̄ alɔ í ce āa.” ⁴⁵ Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu kwú ɛcɔ̄ éyi ú anɔ́ɔ ó kwú ɔ̄ ú kwaajɛ kóō le pīya ɔdōblatū á. ⁴⁶ Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu da ācɛ ɔlɛ́ nū kahíníī, “Aá lɛ ɛcɔ̄ túbá,” Anɔ́ɔ é lɛ ɛcɔ̄ tīkwū bá á. Anɔ́ɔ é le ɔdōlé lé, ɛga nēé tú ɛcɔ̄ bá āa.

it-1 883 ¶1

Ugaliidi

O ya ɛɛ ku Ulaban mla Ujekɔpu kóō lɛ iyi uwa kagwo a, é gáā lɛ ɛka gbo mla iyi uwa. Ipu āhɔ̄ nyā, Ujekɔpu kwu ɛcɔ éyi u anɔɔ ó kwu ɔ u kwaajɛ kóō le piya ɔdoblatu a. Anɔɔ ó klla da “ācɛ ɔlɛ́ nū” kéē lɛ ɛcɔ tuba lɛbɛɛka Utebulu a, abɔɔ a néē lé ɔdole ku ɛka a ɛyi nu a. Igbihi ɔɔma a, Ulaban hi iye ka abɔɔ a okonu uce ku Aramayiki (Syrian) kahinii: “Ujɛga-sahadúta,” amáŋ Ujekɔpu hi iye ka abɔɔ a okonu uce ku Uhibru kahinii: “Ugálīīdi.” Ulaban kahinii: “Ɛcɔ̄ nēé tíkwū bá nyā [Uhíb., gal] géē wɛ ɔdōblatū [Uhíb., ʽedh] alɔ ɛ́plɛɛpa.” (Ohút. 31:44-48) Ɛcɔ néē tikwu ba a (mla ɛcɔ éyi nɛ ó je kwaajɛ a) wɛ ɔdā oblatu lɛ ɛjɛɛji ācɛ nōo gē yɛ ɔwɛ abɔɔ a. Ɛgɛ nɛ ɔgba ofu ɛpa ce ahaanɛ (49) ka a, ‘Ɔda Ō Gbaajɛ [Uhíb., mits·pahʹ],’ a mafu ku Ujekɔpu mla Ulaban cɛ ku ɛbɔ kóō yɔ ɔtahɛ ku uwa mla apɔlɛ ku uwa ɛplɛɛpa. (Ohút. 31:50-53) Ipu āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi ɔhá kpɔ a, é bi ɛcɔ le ya ɔdā oblatu.—Ujós. 4:4-7; 24:25-27.

(Ohútu 31:47-50) Ulāban hī iyē kú abɔ́ɔ ā ka Ujɛga-sahadúta, Amáŋ Ujékɔ̄pu hi ɔ̄ ka Ugálīīdi. ⁴⁸ Ulában da Ujékɔ̄pu kahíníī, “Ɛcɔ̄ nēé tíkwū bá nyā géē wɛ ɔdōblatū alɔ ɛ́plɛɛpa.” Ɔ́ɔmā yá ɛ́ɛ́ nēé hī iyē kú abɔ́ɔ a ka Ugáliid á. ⁴⁹ Ulában klla kahíníī, “Ká Óndú ā kóō leyíkwu alɔ eko nɛ̄ alɔ le fō gwīyi alɔ tá ā.” Anɔ́ɔ é hī abɔ́ɔ ka Umíspa. ⁵⁰ Ulában kɛlā kpɔ́ ka, “Ɔ́dāŋ ka a lɛ ōwē yá ayí um nɔ̄nyā ámāŋ ka a lɛ anyā ɔhá lɛ, nááná nɛ̄ ń má uwɔ glá ŋ́ mā, bla ka Ɔwɔicō yɔ̄ i má alɔ

it-2 1172

Umispa (ɛlā nyā wɛ uce ku Uhibru, ɛyi nu wɛ ‘Ɔda Ō Gbaajɛ’)

Ujekɔpu lɛ ɛcɔ tikwu ba, anɔɔ ó hi ɔ ka “Ugálīīdi” (ɛyi nu wɛ “Ɔdā Néē Tikwu Ba Ku Ijaali”) mla ‘Ɔda Ō Gbaajɛ.’ Anɔɔ Ulaban kahinii: “Ká Óndú ā kóō leyíkwu alɔ eko nɛ̄ alɔ le fō gwīyi alɔ tá ā.” (Ohút. 31:45-49) Ɛcɔ néē tikwu ba nyā géē wɛ ɔdā ō cabɔ mafu ka Ujehofa yɔ i má Ujekɔpu mla Ulaban abɔ é yɔ i ya ɛbɔ néē cokonu lɛ iyi uwa a.

(Ohútu 31:51-53) Ɛcɔ̄ nɛ̄ n tīkwu bá ɔtāhɛ̄ alɔ mɛ́mla ɛcɔ̄ kú oblatū ā bá yɔ̄ á. ⁵² Ɛcɔ̄ ōtīkwū bá nyā mɛ́mla ɛcɔ̄ kú oblatū nyā wɛ ijáalí kú alɔ. Ń gáā gla ɛcɔ̄ ō tīkwū bá ámāŋ ka ɛcɔ̄ ō blatū nyā gaá kpɔ́fú kwu uwɔ ŋ́. Á kē gáā gla uwá gaá kpɔ́fu kwu um glá ŋ́. ⁵³ Ɔwɔicō kú Ébrahām mɛ́mla ákú Unáhɔ géē kɛ́pɔ̄ kú ami mɛ́mla awɔ á.” Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu bī iyē kú Ɔwɔicō kú Áyísīki le ɔkpá gbo á.

Dɔka Agbenu Nōo Yɔ Ipu Ɛlā Ɔwɔico

(Ohútu 31:19) Ulában le yɛ gaá wá aálá kú nū ɔnwū, anɔ́ɔ Urécɛ̄lu kwú ɛka ocɛyí ku ɔlɛ́ ádā nū ú uwī á.

it-2 1087-1088

Ɛka Ocɛyí Amāŋ Ikpekwija

Ɛgɛ nɛ ācɛ ō bɔkwu ɔdā nōo ya eko igble a ka a, é ka ipu éwo ku Umɛsopotamiya mla aewo ɔhá nōo kwu ɔ ajaajɛ a, ɔcɛ duuma nōo bi ɛka ocɛyi amāŋ ikpekwija a gáā lugwu ku apɔlɛ a. Ó lɛ Usileeti éyi néē má ipu igeli ku Nuzi nōo mafu ka ipu āhɔ̄ ōhī ɔdaŋ ka adā ɔnyā gekwu nɛ ɔba ɔyi nu a kē bi ɛka ocɛyi ku adā ɔnyā nu a, ó lɔfu nyɔ ɛga ō hɛpɔ cɛɛ kéē kwu oduudu agbenu ku adā ɔnyā nu i kpo lɛ ɔ. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, and ftn 51) Á jé ŋ, abɔ Urecɛlu bi ɛnyā ipu ɔtu a, ó gbɛla ka anuɔ ya ɔdā olɔhi abɔɔ ō je ɛka ocɛyi ku adā nu a. Ɛnyā kē lɛ a ohigbu ɔwɛ ɛgɛ nɛ adā nu piya Ujekɔpu ɔba nu tu a. (Klla má Ohút. 31:14-16.) Ɔwɛ ɛgɛ nɛ Ulaban mla ayinɛ nu gā iyawu ku ɛ̄cī ahaapa yɔ i tine ō lɛ Ujekɔpu kwu ɔwɛ kóō kwu ɛka ocɛyi a u miyɛ a lɛ ɔ teyi peee ka ɛka ocɛyi nōo gē ya ɔ tɔɔtɛ ku ɔcɛ kóō lugwu ku agbenu ku apɔlɛ a cɛgbá nɛhi. (Ohút. 31:19-30) Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ɔdā nɛ Urecɛlu ya nyā, Ujekɔpu i kóō jé ɔdā duu lɛyikwu ɔ ŋ (Ohút. 31:32), ó kē lɛ ɛga duuma nōo mafu ka Ujekɔpu dɔka ō kwu ɛka ocɛyi a u, o ya ɛɛ kóō kwu agbenu ku Ulaban u miyɛ ŋma ɛgiyi ayi nu ŋ. Ujekɔpu i lɛ ɔdā duuma ō ya mla ɛka ocɛyi amāŋ ikpekwija ŋ. Igbihaajɛ a, eko nɛ Ujekɔpu kwu ɛjɛɛji aikpekwija ku éwo ɔhá néē kpo lɛ ɔ a u kpo tayinu ɔkwu ɔcí nɛhi nōo kwu Ussɛkɛm ajaajɛ a, ɛka ocɛyi nyā lɔfu yɔ ipu nu duu.—Ohút. 35:1-4.

(Ohútu 31:41, 42) Ɛ́gɔ́ɔmā nōó hímáyī lɛ iháyí ofu dúúdú nɛ̄ n yɔ̄ mla uwɔ ā á. N yúklɔ́ gā uwɔ iháyí igwɛ́ɛnɛ ká n lɛ ayí uwɔ nɔ̄nyā ɛpa ā kpó lɛ. N klla kē yúklɔ́ iháyí ɛhīlī ohígbū aɔ́dāajɛ kú uwɔ. Nááná a pīya ulé kú um abɔ̄ igbigwó. ⁴² Ɔ́dāŋ ka Ɔwɔicō kú ádā um, Ɔwɔicō kú Ébrahām mɛ́mla Áyísīki í yɛce um ŋ́ nɛɛ, ɔkwɔɔkwɛyi á géē yɛ í lɛ um nū ŋmá ɛgiyí uwɔ abɔ̄ áncā. Ɔwɔicō le ōwē mɛ́mla úklɔ́ kú abɔ̄ kú um má, ohígbū ɔ́ɔmā nōó ŋmó uwɔ ɛpɔ̄bí otú ɛ́nɛ̄ á.”

(1 Upíta 2:18) Aá nēe wɛ ɔfiyɛ ā géē tɛ́yí wāajɛ lɛ aɔ́kpani aá piíí. Aá lɛ ojīlīmā ce uwá dúúdú. Abɔ̄ aá gē yá ɛ̄nyā ā, kóō híī wɛ eko nɛ̄ ɔkpani aá wɛ ɔ̄cɛ ogbonɛnɛ ōfūnū ŋ́, amáŋ aá géē yá lɛ a lɛ ɔ̄cɛ o lɔnɔ ɔtū dúú.

w13 3/15 21 ¶8

Ujehofa Wɛ Ɛga Ō Tayinu Ku Alɔ

⁸ Eko nɛ Ujekɔpu faajɛ Uharan a, ɔyinɛ ku ɛ́nɛ́ nu nōo lé ka Ulaban a ya ɔ omaaba lɔɔlɔhi, igbihaajɛ a, ó kwu Ulɛya mɛmla Urecɛlu u lɛ ɔ kéē kwu piya anyā nu. Abɔ eko yɔ i nyɔ a, Ulaban ceyitikwu kóō lɛ Ujekɔpu piyatu, ó ya ɛnyā ŋma lɛ ō piya ule ku nu abɔ igbo igwo! (Ohút.31:41, 42) Naana kpɔ a, Ujekɔpu lɔtu abɔ Ulaban yɔ i piya ɔ tu a, ó kpɔtuce ka Ujehofa géē leyi kwu anuɔ. Ujehofa kē leyi kwu ɔ. Ó lɛ aafu ŋ, eko nɛ Ɔwɔico da Ujekɔpu ka ó le cigbihi gā ajɛ ku Ukenan a, Ujekɔpu “lɛ aɔ́dāajɛ alɛwa, mɛ́mla aɔ́fiyɛ mɛ́mla aínyākwūlūmī mɛ́mla aíjakī.” (Ohút. 30:43) Ɔdā nɛ Ujehofa ya lɛ Ujekɔpu a jɛ ɔ eyī nɛɛnɛhi, ɔɔma ya ɛɛ nɛ ó gbɔɔkɔ kahinii: “Ń cíkā ɔwɛ dúúmā lɛ odúúdú ogbonɛnɛ mɛ́mla ɛlā ɔkwɔ̄ɔ̄kwɛ̄yi kú uwɔ nɛ̄ a mafú lɛ ami nōo wɛ ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ kú uwɔ ā ŋ́. Ohígbū ka, okwutɛ kú um ōfōofūnū, nɛ̄ n bī hɛ́ ísu kú Ujɔ́dan nyā igbó á. Abālɔbányā ā n le pīya ígwu ɛpa ɛɛ́.”—Ohút.32:10.

Ubáyíbu Ō Jé

(Ohútu 31:1-18) Ujékɔ̄pu le pó ka ayí kú Ulában ɛ́ɛ yɔ̄ gē ka kahíníī, “Ujékɔ̄pu le odúúdú aɔ́dā nēe wɛ ákú ádā alɔ ā kpó ɛɛ́. Odúúdú agbénū kú nū ŋmá ɔdā nɛ̄ ádā alɔ lɛ ā.” ² Ujékɔ̄pu le má ka, Ulában ɔ́ɔ̄ gáā gbonɛnɛ lɛ anúɔ bɛ̄ɛka otɛtɛ ā ɛ́ɛ́ gɛ ŋ́. ³ Anɔ́ɔ Óndú ā da Ujékɔ̄pu kahíníī, “Kwúcē gaajɛ kú ɔlɛ́ ádā uwɔ, ɛgiyí ācɛ ɔlɛ́ uwɔ. N géē yɔ̄ mla uwɔ.” ⁴ Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu le Urécɛ̄lu mɛ́mla Ulɛ́ya hīgwú ga ipáci, ɛga nɛ̄ aálá kú nū bá ā. ⁵ Anɔ́ɔ ó da uwá kahíníī, “N le má ka ádā aá í gbonɛnɛ gā um bɛ̄ɛka otɛtɛ ā ɛ́ɛ́ gɛ ŋ́. Amáŋ, Ɔwɔicō kú ádā um ā yɔ̄ mla um. ⁶ Aá ɛpɛplɛ́pa jé ka n yúklɔ́ lɛ ádā aá ŋmá odúúdú ɔfú kú um. ⁷ Nááná, ó le um pīyatū, le ulé kú um pīyabɔ̄ igbo igwó. Amáŋ Ɔwɔicō í je ɛga lɛ ɔ́ kóō yá um ɔdā dúúmā ŋ́. ⁸ Eko dúúmā nɛ̄ Ulában le ka kahíníī, ‘Odúúdú aɛ́wū ohíkākā ā géē wɛ ulé kú uwɔ á’ nɛɛ, cɛ́ɛ́ odúúdú aɛ́wū ā gē ma ayí ohíkākā. Ɔ́dāŋ koó klla ka, ‘Aɛ́wū ōtína cílɛ́cílɛ́ géē wɛ ulé kú uwɔ á’ nɛɛ, odúúdú aɛ́wū ā kē í ma ayí otína cílɛ́cílɛ́. ⁹ Ɔwɛ ɛ́gɛ́nyā nɛ̄ Ɔwɔicō le kpó aɔ́dāajɛ kú ádā aá ŋmá ɛgiyí nū, je kpó gā um á. ¹⁰ Eko nɛ̄ aɔ́dāaje gē ce īyī uwā a, n le ɔ̄na nā anɔ́ɔ n le má ka aópī nēe bá ī ce aɛ́wū wɛ ohíkākā ɛyɛ́ɛ́yɛ́yí, mɛ́mla otína cílɛ́cílɛ́. ¹¹ Alelékwū-ōtɛ̄hɔ̄ kú Ɔwɔicō ā kɛlā gā um ipú ɔ̄na kahíníī, ‘Ujékɔ̄pu!’ N tóóhi ka, ‘Ēē, ami yɔ̄ á.’ ¹² Anɔ́ɔ ó kahíníī, ‘Je eyī gicō ká ā má ɔ̄, odúúdú aópī nēe bá ī ce aɛ́wū aā wɛ ohíkākā mɛ́mla otína cílɛ́cílɛ́ ā. Ohígbū ka n lɛ ɔdā nɛ̄ Ulában yɔ̄ ī yá uwɔ ā má ɛɛ́. ¹³ Ami wɛ Ɔwɔicō nōo wā ɛgiyí uwɔ Ubɛ́tɛlu, ɛga nɛ̄ a lɛ anɔ̄ tū ɛcɔ̄ ɛyí, klla cokónu gā um ā. Abālɔbányā, cāŋjɛ ká ā nyɛ̄ɛ̄ ŋmá ajɛ nyā, ká ā kwúcē ga ajɛ ɛga nēé ma ɔ ā.’ “ ¹⁴ Anɔ́ɔ Urécɛ̄lu mɛ́mla Ulɛ́ya tá Ujékɔ̄pu ohi kahíníī, “Alɔ í lɛ ukpɛ̄ dúú ɔlɛ́ ádā alɔ gɛ ŋ́. ¹⁵ Ó je alɔ bɛ̄ɛka aílɔ́wā āa. Ó kwú alɔ ī kpó lá, abālɔbányā ó kē kwú ije nēé kpó tū alɔ ā í kpó ŋmó ŋmá ajɛ ɛɛ́. ¹⁶ Odúúdú agbénú nyā nɛ̄ Ɔwɔicō kpó ŋmá ɛgiyí ádā alɔ ā, wɛ ákú alɔ mɛ́mla ayípɛ́ ɔlɛ́ alɔ mɛ́ɛ́nɛ. Yá ɔdā dúúmā nɛ̄ Ɔwɔicō da uwɔ ā mɛ́ɛ́nɛ.” ¹⁷ Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu cāŋjɛ lɛ ayí nū mɛ́mla anyā ɔlɛ́ nū kpó ce ɛyí aínyankwūlūmī. ¹⁸ Anɔ́ɔ ó le odúúdú aɛ́wū kú nū mɛ́mla odúúdú aɔ́dāajɛ ɔhá nōó lɛ ā, mɛ́mla odúúdú agbénú kú nū nōó lɛ Umɛsopotámīya ā, kpó kóō gā ajɛ Ukénan, ɛgiyí ádā nū, Áyísīki á.

ƆYA ƆMƐNƐ 20-26

AGBENU NŌO YƆ IPU ƐLĀ ƆWƆICO | OHÚTU 32-33

“A Yɔ I Ceyitikwu Nɛhi O Ya Ɛɛ Ku A Miyɛ Ɔhā?”

(Ohútu 32:24) Amáŋ Ujékɔ̄pu ōfōōfūnū klá igbīhi gbɔ́ɔcī mɛ́ɛ̄ á. Anɔ́ɔ ɔ̄cɛ éyi wā í nunu tú ɔ̄ jāā gbéeko nɛ̄ eyī hile líígí kóō nyā.

w03 8/15 25 ¶3

A Yɔ I Dɔka Ō Jé Ujehofa Ɔkwɔɔkwɛyi?

Ubáyíbu da alɔ lɛyikwu ocabɔ alɛwa ku ācɛ nōo ceyitikwu nɛɛnɛhi, o ya ɛɛ ka é lɛ Ujehofa jé. Ocabɔ éyi ku ācɛ ɛgɔɔma wɛ Ujekɔpu, ó bi ɛjɛɛji ɔfu ku nu le nuunu ta alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico jaa gbeeko nɛ eyī hile liigi kóō nya. Ohigbu ɛnyā a, é lɛ iye ku Ujekɔpu piyabɔ gā Isrɛlu (ɔdā ō nyā mla Ɔwɔicō) ohigbu ka ó “le unu nu,” amāŋ “ó nya cidaa” mla Ɔwɔico. Alelekwu otɛhɔ a lɛ ɔhā hɛ ce ɔ ohigbu ō ceyitikwu ku nu.—Ohútu 32:24-30, ɛlā néē ta ɛhaajɛ.

(Ohútu 32:25, 26) Eko nɛ̄ ɔ̄cɛ ā le má ka anúɔ í yá Ujékɔ̄pu lé glá ŋ́ mā ā, ó le abɔ̄ kwu ikpokwú ákwúta kú Ujékɔ̄pu, anɔ́ɔ ɔ́kwu ā kwú hīlií á. ²⁶ Anɔ́ɔ ō kahíníī, “Mā um tá, kā n nyɔ̄, eyī gē nyā ɛɛ́.” Amáŋ Ujékɔ̄pu da ɔ́ kahíníī, “N gaá cɛ̄ gā uwɔ nyɔ̄ ŋ́, ń táafu ŋ́, a lɛ ɔhā hɛ́ ce um.”

it-2 190

Iyawu Ō Yɛ Ce Ikpo

Ujekɔpu Yɛ Iyawu Ce Ikpo. Eko nɛ Ujekɔpu wɛ ihayi ofu ɛnɛ ce igwo ahaapa (97) a, ó nuunu mla alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico jaa gbeeko nɛ eyī gáā nya. Ó bi alelekwu otɛhɔ a jaa gbeeko nɛ alelekwu otɛhɔ a lɛ ɔhā hɛ ce ɔ. Eko nēé yɔ i nuunu a, alelekwu otɛhɔ a lɛ abɔ kwu Ujekɔpu ikpokwu akwuta ku nu, anɔɔ ɔkwu a kwu hilii a. Anɔɔ Ujekɔpu gbɔɔ ō yawu ce ikpo a. (Ohút. 32:24-32; Uhos. 12:2-4) Igbihi ɔɔma a, é lɛ ɔ ɛlá tu kwu ka naana “nōó nuunu mla Ɔwɔico [alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico] mla alɛɛcɛ nōó klla le yale” ɛgɛ nɛ alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico ka a, ɔɔma a i wɛ kóō lɔfu fiyɛ alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico ŋ. Ujekɔpu nuunu mla alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico ohigbu ka Ɔwɔico je ɛga lɛ ɔ kóō nuunu mla ɔ a. Ɛnyā kē lɛ a, o ya ɛɛ kóō mafu ka ɔhā nōo ŋma ɛgiyi Ɔwɔico je ɔ eyī nɛɛnɛhi.

(Ohútu 32:27, 28) Anɔ́ɔ ó da ɔ̄ ɔ̄kā kahíníī, “Ɔdī wɛ iyē kú uwɔ ā?” Anɔ́ɔ ó kahíníī, “Ujékɔ̄pu.” ²⁸ Anɔ́ɔ ɔ̄cɛ ā da ɔ́ kahíníī, “Iyē kú uwɔ í gáā lé ka Ujékɔ̄pu ɛ́ɛ́ gɛ ŋ́, amáŋ Ísrɛ̄lu nɛ̄ ó wɛ mɛ́ɛ̄ á. Ohígbū ka a le unu nu tú Ɔwɔicō mɛ́mla ācɛ, a kē le yálé.”

it-1 1228

Isrɛlu

1. Iye nyā wɛ iye nɛ Ɔwɔiɔo je lɛ Ujekɔpu eko nōó wɛ ihayi ofu ɛnɛ ce igwo ahaapa (97) a. Otu ɔɔma a nɛ Ujekɔpu behe ɔpɛ ku Ujabɔku yɔ i nyɔ gáā ta ɔyinɛ nu Isɔ a, nōó gbɔɔ ō nuunu mla alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico a. Ohigbu ɛgɛ nɛ Ujekɔpu nya cidaa mla alelekwu otɛhɔ a, Ɔwɔico lɛ ɔ iye piyabɔ gáā Isrɛlu, ɛnyā kē mafu ɔhā nɛ Ɔwɔico hɛ ce ɔ a. O ya ɛɛ ku Ujekɔpu kóō blatu ɔdā nōo ya nyā a, Ujekɔpu hi iye ku abɔɔ ka Upɛniyɛlu amāŋ Upenuwɛlu. (Ohút. 32:22-31; má JACOB No. 1.) Igbihaajɛ ipu Ubɛtɛlu, Ɔwɔico gáā le mafu ka Isrɛlu gáā wɛ iye ku nu a, oŋma eko ɔɔma gɔbu jaa gáā kwu oŋmɛyi ku oyeeyi ku nu a, Isrɛlu néē hi ɔ igbalɛwa mɛ a. (Ohút. 35:10, 15; 50:2; 1 Uklɔ. 1:34) Iye ku Isrɛlu nōo bɛɛcɛ ipu Ubáyíbu nōo fiyɛ ɛga ula ɛhili ce ofu ɛhɔ (2,500) a yɔ i kɛla lɛyikwu ipɔɔma ku Ujekɔpu.—Oyɛb. 5:1, 2.

Dɔka Agbenu Nōo Yɔ Ipu Ɛlā Ɔwɔico

(Ohútu 32:11) Lɛ um hɛ́ta ŋmá abɔ̄ kú ɔyínɛ́ um, Ísɔ. N gē yúúfi koó yɔ̄ ī wā gaá kpɔ́fú kwu alɔ kóō kpó odúúdú alɔ yíífi, kwu aɛ́nɛ́ mɛ́mla ayí dúú.

(Ohútu 32:13-15) Anɔ́ɔ ó le gbo abɔ́ɔ gbɔ́ɔ̄cī á, ó le ɔdā kú ɛhi kú aɔ́dāajɛ kpó ŋmá ipú aɔ́dāajɛ kú nū kóō kpó yá Ísɔ, ɔyínɛ́ nū ɛhi. ¹⁴ Aɔ́dā kú ɛhi ā bá yɔ̄ á. Anyā ɛwū ofigwó mɛ́mla opī ofu, aálá ofigwó mɛ́mla omlede ofu, ¹⁵ anyā inyankwūlūmī ofu cigwó nēe bá ī je amɛ̄ lɛ ayí uwā, aɛ́na ofɛpa, mɛ́mla aɔ́bá ɛna igwó, anya ijakī ofu mɛ́mla aɔ́bá ijakī igwó.

w10 6/15 22 ¶10-11

Ɔkɛla Ogbonɛnɛ Gē Bi Ɛma Olɔhi Wa

¹⁰ Ɔkɛla ogbonɛnɛ mla ɔwɛ olɔhi ō bi le kɛla a gē ya ka ɔcɛ kóō lɛ ɛma olɔhi mla ɔcɛ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ō ya ɔdā duuma nɛ alɔ ya gla ku alɔ bi ɛma olɔhi mla ācɛ géē ya ku ɔwɛ nɛ alɔ gē kɛla mla uwa a kóō lɔhi fiyɛ. Ō ceyitikwu ya ɔdā ogbonɛnɛ lɛ ācɛ ɔhá, ō tine ɔwɛ nɛ a gē ta uwa abɔ, ō je odee ya uwa ɛhi mla ō miyɛ uwa wɛ ɔlɛ alɔ géē cɛ ku ɛma olɔhi kóō yɔ ɔtahɛ ku alɔ mla uwa. Uce olɔhi nyā géē “cɛ̄ lɛ uwēyī í kwú” ɔcɛ a kóō gbɔɔ ō ma uce olɔhi fu, ó klla géē ya ɔ tɔɔtɛ kéē kɛla mla iyi uwa ɔwɛ olɔhi.—Uróm 12:20, 21.

¹¹ Ujekɔpu nōo wɛ ɔcɛ igble a kē jé ɛnyā lɔɔlɔhi. Aplɛ ɔmpa nu nōo le ka Isɔ a le cɔnu mla ɔ nɛɛnɛhi, ohigbu ɛnyā a, Ujekɔpu le kwu ohigbu nɛ Isɔ géē kwu ɔ u ŋmo. Abɔɔ ihayi alɛwa gáā le yɛ a, Ujekɔpu kwu cigbihi wa ɔlɛ. Isɔ mla ācɛ ula (400) nōo yɛ mla ɔ a gáā jila Ujekɔpu ɔwɛ. Ujekɔpu gbɔɔkɔ ku Ujehofa kóō ta ɔ abɔ. Anɔɔ ó lɛ ɛhi ya Isɔ ŋma lɛ o tu aɛ́bɛ́ alɛwa ɛhɔ gē lɛ ɔ a. Ɛhi a kē lɛ uklɔ ku nu ya. Eko nɛ anu mla Isɔ gáā jila iyi uwa ɔwɛ a, ɔtu ku Isɔ kwu gbo ɛɛ, ó kwinya gáā lɛ Ujekɔpu kwu ba ɔtu. Ohút. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

(Ohútu 33:20) Ó le ede nōó géē gwɛ́ɛya ɛyí nū ā gwó abɔ́ɔ, anɔ́ɔ ó hī ɔ̄ kahíníī, ‘Ɛ́l-Ɛ́lōhi Ísrɛ̄lu.’ nɛ̄ ɛyí nū wɛ, “Ɔwɔicō nōo wɛ Ɔwɔicō nɛ̄ Ísrɛ̄lu ī gbā ā.”

it-1 980

Ɔwɔico Nōo Wɛ Ɔwɔico Nɛ Isrɛlu I Gba A

Igbihi nɛ Ujekɔpu mla alelekwu otɛhɔ ku Ɔwɔico lɛ unu nu ɛga nɛ anu abɔyinu hi ka Upɛniyɛlu a, Ɔwɔico kwu iye ku nu i piyabɔ gā Isrɛlu. Igbihi nōó kē kwu ɛbɔ u ya mla ɔyinɛ nu eko néē gbɛyi ɔwɛ a, ó gáā lā Usukɔtu, oŋma abɔɔ a, ó gáā lā Ussɛkɛm. Ó lɛ ajɛ lá ŋma abɔ ku ayi ku Uhamɔ, anɔɔ ó lɛ ɔlɛ ku nu gwo kwu abɔɔ a. (Ohút. 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Ó le ede nōó géē gwɛ́ɛya ɛyí nū ā gwó abɔ́ɔ, anɔ́ɔ ó hī ɔ̄ kahíníī, ‘Ɛ́l-Ɛ́lōhi Ísrɛ̄lu.’ nɛ̄ ɛyí nū wɛ, Ɔwɔicō nōo wɛ Ɔwɔicō nɛ̄ Ísrɛ̄lu ī gbā ā.” (Ohút. 33:20) Iye nɛ Ujekɔpu le ce ede nōó gwo a mla iye ɛyipɛ ku nu nōo wɛ Isrɛlu a yɔ i mafu ka Ujekɔpu miyɛ iye nɛ Ɔwɔico je lɛ ɔ a, ó klla mafu ka iye a jɛ ɔ eyī. Ujekɔpu klla lɔtuce ka Ɔwɔico ɔ géē gbo anuɔ gáā ipu ajɛ nōó cokonu ku nu a. Ɛlā nyā bɛɛcɛ ɛga ekponu ipu Ubáyíbu.

Ubáyíbu Ō Jé

(Ohútu 32:1-21) Abɔ̄ Ujékɔ̄pu gbo iyāwu kú nū ŋmá abɔ́ɔ ā, aálelékwū-ōtɛ̄hɔ̄ kú Ɔwɔicō jīla ɔ́ ɔwɛ. ² Eko nɛ̄ Ujékɔ̄pu le uwá má ā, anɔ́ɔ ó le ɔkɔ cɛyí dɛ̄gba kahíníī, “Amānyā wɛ áklɔ̄kpɛ ɛfú kú aícɔ́ɔja kú Ɔwɔicō á.” Anɔ́ɔ ó hī iyē kú abɔ́ɔ ā ka Umahāném. ³ Ujékɔ̄pu le ācocɛ̄hɔ̄ ɛpa tɛ̄hɔ̄ gɔbū ga ɛgiyí Ísɔ, ɔyínɛ́ nū, ajɛ kú Uséyɛ, ipú ajɛ kú Ɛ́dɔm. ⁴ Ó le ukɔ́ tū uwā kahíníī, “N tíne ká aá lɛ olɛhɔ̄ nyā cɛ̄ lɛ Ísɔ ɔkpanī um. Ami Ujékɔ̄pu ɔfiyɛ kú uwɔ yɔ̄ ī pīyɛyí wā ɔlɛ́ kllɔ́dɔ́ɔ́ ɛɛ́. N hímáyī lā mla Ulában jāā kwu abālɔbányā. ⁵ N lɛ aɛ́na, aɔ́nya, aɛ́wū, aínyankwūlūmī, aálá, aíjakī, aɔ́fiyɛ nɔ̄nyīlɔ mɛ́mla aɔ́fiyɛ nɔ̄nyā. N tɛ̄hɔ̄ fu uwɔ̄ ɔkpani um o yá ɛ́ɛ́ kú ɔtū kú uwɔ kóó gaajɛ lɛyīkwu um.” ⁶ Ācocɛ̄hɔ̄ ā pīyɛyí wā ɛgiyí Ujékɔ̄pu, anɔ́ɔ é da ɔ́ kahíníī, “Alɔ le tá ɛgiyí Ísɔ, ɔyínɛ́ uwɔ. Anú mla ācɛ ūlā, nēe bá pī ɔ́ ā, bá ī wā gaá jīla uwɔ ɔwɛ.” ⁷ Ujékɔ̄pu gbɔɔ́ ō yúúfi nɛ̄hi, klla kwú ɔtū í plicō. Ó le ācɛ nēe bá mla anú mɛ́mla aálá, aɛ́wū, aɛ́na mɛ́mla aínyankwūlūmī ā kpó kɔ́ ígwu ɛpa. ⁸ Ó gbɛlá kahíníī, “Ɔ́dāŋ ka Ísɔ kwú ígwu éyi ú kpó yíífi, ígwu ɔhá nōo hile ā lɔfú kwu glá.” ⁹ Anɔ́ɔ Ujékɔ̄pu le ɔkɔ gbā lɛ Ɔwɔicō kahíníī, “ Ɔwɔicō kú ádáádā um, Ébrahām, mɛ́mla ádā um, Áyísīki, pó ɔkɔ kú um! Awɔ da um ká n̄ kwúcē ga ɔlɛ́ ádā um mɛ́mla ɛgiyí aɔ́máapú um á. A kē ka ka anúɔ géē yá um lɔhi. ¹⁰ Ń cíkā ɔwɛ dúúmā lɛ odúúdú ogbonɛnɛ mɛ́mla ɛlā ɔkwɔ̄ɔ̄kwɛ̄yi kú uwɔ nɛ̄ a mafú lɛ ami nōo wɛ ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ kú uwɔ ā ŋ́. Ohígbū ka, okwutɛ kú um ōfōofūnū, nɛ̄ n bī hɛ́ ísu kú Ujɔ́dan nyā igbó á. Abālɔbányā ā n le pīya ígwu ɛpa ɛɛ́. ¹¹ Lɛ um hɛ́ta ŋmá abɔ̄ kú ɔyínɛ́ um, Ísɔ. N gē yúúfi koó yɔ̄ ī wā gaá kpɔ́fú kwu alɔ kóō kpó odúúdú alɔ yíífi, kwu aɛ́nɛ́ mɛ́mla ayí dúú. ¹² Amáŋ, awɔ cokónu ka, anúɔ géē yá kú ɔdā dóódu kóō yɛ lɔhi gā um má. A klla ka anúɔ géē yá kú ipɔ́ɔma kú um kéē lɛwa bɛ̄ɛka ikpɔ̄ɔjɛ kú okónu ísu, nɛ̄ ɔ̄cɛ dóódu í lɔfu gbo uwā áluka glá ŋ́ má.” ¹³ Anɔ́ɔ ó le gbo abɔ́ɔ gbɔ́ɔ̄cī á, ó le ɔdā kú ɛhi kú aɔ́dāajɛ kpó ŋmá ipú aɔ́dāajɛ kú nū kóō kpó yá Ísɔ, ɔyínɛ́ nū ɛhi. ¹⁴ Aɔ́dā kú ɛhi ā bá yɔ̄ á. Anyā ɛwū ofigwó mɛ́mla opī ofu, aálá ofigwó mɛ́mla omlede ofu, ¹⁵ anyā inyankwūlūmī ofu cigwó nēe bá ī je amɛ̄ lɛ ayí uwā, aɛ́na ofɛpa, mɛ́mla aɔ́bá ɛna igwó, anya ijakī ofu mɛ́mla aɔ́bá ijakī igwó. ¹⁶ Ó le uwá kpó kɔ̄ igwíígwu anɔ́ɔ́ ó kwú ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ éyééye í yá otrɛ̄yi kú aígwu éyééye. Anɔ́ɔ ó da uwá kahíníī, “Áá beē nyɔ̄ gɔbū gā um, amáŋ aá lɛ ɛpá tá ɔtāhɛ̄ ká ígwu éyééye ā.” ¹⁷ Anɔ́ɔ ó da ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ nōo gbɔbū ā kahíníī, “Eko nɛ̄ ɔyínɛ́ um, Ísɔ le gbɛyī mla awɔ ɔwɛ, nōo dɔɔ̄kā ka, ‘Ɔ̄nyɛ wɛ ɔkpani uwɔ ā? Iní nɛ̄ a yɔ̄ ī nyɔ̄ ā? Ɔ̄nyɛ lɛ aɛ́bɛ́ nēe bá iyɔ̄bū uwɔ nyā ā?’ ¹⁸ A í da ɔ́ kahíníī, ‘É wɛ ákú ɔ̄cotɛ̄hɔ̄ kú uwɔ̄, Ujékɔ̄pu nɛ. Ó kpó uwā wā kéē wɛ ɔdā kú ɛhi nōó kpó gé lɛ ɔkpani nū, Ísɔ. Ujékɔ̄pu ɔbɔ̄yīnū yɔ̄ ī wā igbīhi alɔ’ “ ¹⁹ Ɔ́da ékpónú nyā nōó je lɛ ɔ̄cɛ ɔ́mpa, ɔ́mɛɛtá mɛ́mla odúúdú ācɛ nēe leyīkwu aɔ́dāajɛ kú nū ā á. “Ɔdā nɛ̄ aá í da Ísɔ eko nɛ̄ aá jīla anú ɔwɛ ā yɔ̄ á. ²⁰ Aá í da ɔ́ kahíníī, ‘Ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ kú uwɔ, Ujékɔ̄pu yɔ̄ ī wā igbīhi alɔ.’ “ Ujékɔ̄pu yɔ̄ ī gbɛlá kahíníī, “Ɛhi nɛ̄ n kpó gē lɛ ɔ́ nyā géē yá kú ɔtū kú nū kóō gbo. Ɔ̄cɛ í jé ŋ́ eko nɛ̄ n lɛ ɔ́ má ɛɛ́, ó géē je ɔdā nɛ̄ n yá ɔ̄ ā yá um ɛhi.” ²¹ Ó le aɔ́dā kú ɛhi ā kpó tɛ̄hɔ̄ gbɔbū, anɔ́ɔ ó le gbo ipú áklɔ̄kpɛ ā otú ɔ́ɔmā á.

ƆYA ƆMƐNƐ 27–ƆYA ƆMƐHƆ 3

AGBENU NŌO YƆ IPU ƐLĀ ƆWƆICO | OHÚTU 34-35

“Unwalu Nōo Gē Bɛɛcɛ Ŋma Opiyatɔha Mla Ācɛ Obɔbi A”

(Ohútu 34:1) Ɛ̄cī éyi Udáyína, ɔyínɔ̄nyā kú Ujékɔ̄pu mɛ́mla Ulɛ́ya, le yɛ nyɔ̄ gaá má ācɛnyā kú Ukénan.

w97 2/1 30 ¶4

Ussɛkɛm Wɛ Igeli Nōo Kwu Ɔpɛ

Ɛgɛnyá nɛ ayipoklobya nōo ba ipu igeli nyā gē lɛ eyī má ɔyipɔnɔnya nōó jé ɔcɔnyilɔ jeeje ŋ nōo gē wa ipu igeli a, nɛ ɔcɛ duu i kéē ta uwa ɔkwu ŋ ma? Abɔ ɔyi ku ɔcɛ́ ku Uham “le Udáyína má á. Ó le ɔ́ kwú, anɔ́ɔ ó le ɔ́ hɛ́báajɛ le ikpó nū ce ā.” Ɔdiya ɛɛ nɛ Udayina gā ipu unwalu ɛgɛnyā abɔɔ ō yɔ i yɛce ācɛ Ukenan nōó géē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā ŋ ma? Ó dɔka ō yɛce ayipɔnɔnya nɛ anu mla uwa wɛ ɛgɔ a nɛɛ? Ó wɛ ɔcɛ ō yikpɛyi olɔfu klla dɔka ō lɛ ɛga ku abɔyinu lɛbɛɛka ayinɛ nu nɔnyilɔ a nɛɛ? Lɛ ɔkpá ku Ohútu jé ka má ɛdɔ ɔnɔ mla uweyi nōo gáā kwu Ujekɔpu mla Ulɛya ohigbu ɔdā nōo bɛɛcɛ ŋma lɛ ɛgɛ nɛ ɔyi uwa Udayina gē nyɔ gā Ussɛkɛm a.—Ohútu 34:1-31; 49:5-7; klla má Ɔda Ō Gbaajɛ ku Ɔya Ɔmɛhili 15, 1985, Upegi 31 aku oyibo.

(Ohútu 34:2) Anɔ́ɔ eko nɛ̄ Ussɛ́kɛm, nōo wɛ ɔyí Uhámɔ, ɔcɛ́ kú Uhám ā, le Udáyína má á. Ó le ɔ́ kwú, anɔ́ɔ ó le ɔ́ hɛ́báajɛ le ikpó nū ce ā.

lvs 124 ¶14

‘Le Kwú Ŋmá Ikpɔ́nyā Ō Ce Amāŋ Aja Ō Gbo!’

¹⁴ Ussɛkɛm ya ɔdā nōo wɛ ɔdā ɔlamu tu ɔ mla ɔdā nōo kē he ɔ ɔtu. Abɔ Udayina he ɔ ɔtu a, “Ó le ɔ́ kwú” klla lɛ ɔ “hɛ́báajɛ le ikpó nū ce.” (Jé Ohútu 34:1-4.) Ɔdā nōo ya nyā bi unwalu alɛwa gē lɛ Udayina mla ɛjɛɛji apɔlɛ ku nu.—Ohútu 34:7, 25-31; Ācɛ Ugalésīya 6:7, 8.

(Ohútu 34:7) Abɔ̄ ó bī ɛlā okónu yɔ̄ ī ka ā ayínɔ̄nyīlɔ kú Ujékɔ̄pu yɔ̄ ī pīyɛyí ŋmá ipácí. Eko nēé le ɔdā nōo yá pó ā, ó le húúwā ohí nɛ̄hi klla wú uwā ɔtū nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi. O ka ka Ussɛ́kɛm ɔ́ɔ le ɔyínɔ̄nyā kú Ujékɔ̄pu hɛ́báajɛ ā, ɛcá nōó ca ācɛ Ísrɛ̄lu á. É cíkā ō yá ɔyí kú Ísrɛ̄lu ɔdā ɛ́gɛ́nyā ŋ́.

(Ohútu 34:25) Ɛ̄cī ɔ́mɛɛtá, nɛ̄ ágbe kú apī kú uwā wɛ ɛ̄mɛ̄ɛ̄mɛ̄ kpɔ́ ɛ́ɛ́ mā, ayínɔ̄nyīlɔ kú Ujékɔ̄pu ɛpa, Usímīyɔn mɛ́mla Ulífāyi, ayínɛ́ kú Udáyína nɔ̄nyīlɔ, kwú ɔkpacaŋgelī ú kpó, le pɛ́ tá ipú igelī nɛ̄hi ā, ɔwɛ nɛ̄ ɔ̄cɛ dóódu í leyī ce ŋ́ mā, anɔ́ɔ é le odúúdú ācɛnyīlɔ ā kpó ŋmó á.

w09 9/1 21 ¶1-2

Eko Nɛ É Lɛ Uwɔ Ya Cɔnu

Igbalɛwa, ācɛ nōo i dɔka ō gwɔɔci ku ɔdā néē ya uwa a gē ya lɛ a, o ya ɛɛ ku ɔtu ku uwa kóō waajɛ ohigbu ɔdā néē ya uwa a. Ocabɔ, Ubáyíbu kahinii, eko nɛ ayi ku ɔcɛ Uhibru nɛ ó le ka Ujekɔpu a gáā le jé ka Ussɛkɛm nōo wɛ ɔcɛ Ukenan a ɔ lɛ Udayina hɛbaajɛ klla le ikpo nu ce a, “ó le húúwā ohí nɛ̄hi klla wú uwā ɔtū nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi.” (Ohútu 34:1-7) O ya ɛɛ kéē gwɔɔci ku ɔdobɔbi néē ya ɔyinɛ uwa Udayina a, ayi nɔnyilɔ ɛpa ku Ujekɔpu lɛ ɔdobɔbi miya lɛyikwu Ussɛkɛm mla apɔlɛ ku nu. Usimiyɔn mla Ulífāyi bi ula le ta ipu igeli ku ācɛ Ukenan le ɛjɛɛji acɛnyilɔ ku ipu igeli a kpo ŋmo jaa kwu Ussɛkɛm duu.—Ohútu 34:13-27.

Ɛjɛɛji ācɛ néē ŋmo a cɛ lɛ unwalu a mɛ nɛɛ? Eko nɛ Ujekɔpu gáā le jé lɛyikwu ɔdā nɛ ayipɛ ɔlɛ nu ya a, ó le cɔnu mla uwa, anɔɔ ó kahinii: “Aá lɛ unwalu hɛ́ gē um ɛɛ́ n. Abālɔbányā ācɛ Ukénan, ācɛ Upɛ́ri mɛ́mla ɛjɛ̄ɛ̄jī ācɛ ɔhá dóódu géē wɔ́tū um . . . Ɔ́dāŋ ka é lɛ ujɔ̄ tū lɛ ɔfú kpó kwu um, é géē je odúúdú ipɔ́ɔ́nū kú um kpó yíífi glá.” (Ohútu 34:30) Ikɔkɔ ō ya ku unwalu a kóō mɛ a, ɔdā nɛ ayi ku Ujekɔpu ya nyā cɛ lɛ ācɛ ku aéwo ɔhá nōo yɔ kwu uwa ajaajɛ a kéē gbɔɔ ō tu ujɔ ō kpo ɔfu kwu uwa. O ya ɛɛ ku Ɔwɔico kóō lɛ Ujekɔpu mla apɔlɛ ku nu hɛta a, Ɔwɔico da uwa kéē nyɛɛ ŋma ajɛ ɛga néē yɔ a gā ajɛ ku Ubɛtɛlu.—Ohútu 35:1, 5.

Dɔka Agbenu Nōo Yɔ Ipu Ɛlā Ɔwɔico

(Ohútu 35:8) Udɛbɔ́ra, ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ kú Urebéka gekwú abɔ́ɔ, anɔ́ɔ é le ɔ́ nyi ɔkwu ɔcí óoku, ɛháajɛ kú Ubɛ́tɛlu ā. Anɔ́ɔ é kwú iyē í ce abɔ́ɔ ka “ɔcí óoku kú ikwū ō je.”

it-1 600 ¶4

Udɛbɔra

1. Udɛbɔra wɛ ɔcocɛhɔ ku Urebeka. Eko nɛ Urebeka nyɛɛ ŋma apɔlɛ ku adā nu Ubɛtuwɛlu kóō nyɔ gáā lɛ Ayisiki lɛ ipu éwo ku Upalestayin a, Udɛbɔra yɛce ɔ. (Ohút. 24:59) Igbihi ihayi alɛwa nɛ Udɛbɔra yuklɔ ipu apɔlɛ ku Ayisiki a, ó gáā lā ɔlɛ Ujekɔpu. Á jé ŋ, ɛnyā wɛ igbihi nɛ Urebeka gekwu a. Igbihi nɛ ihayi ofu ɛhili ce ɛhɔ (125) gáā le gla ŋma eko nɛ Urebeka mla Ayisiki lɛ iyi uwa a, Udɛbɔra gáā gekwu anu é kwu ɔ u nyi ɔkwu ɔcí nɛhi éyi ipu ajɛ ku Ubɛtɛlu a. Iyē néē le ce ɔcí (Allɔnbakut, nɛ ɛyi nu wɛ “ɔcí óoku kú ikwū ō je”) a mafu lɛ alɔ ɛgɛ nɛ Ujekɔpu mla apɔlɛ ku nu yihɔtu Udɛbɔra nɛɛnɛhi lɛ a.—Ohút. 35:8.

(Ohútu 35:22-26) Abɔ̄ Ujékɔ̄pu lā ajɛ abɔ́ɔ ā, Urúbɛn gaá le ikpó Ubílha ce. Ubilha wɛ ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ nɔ̄nyā kú Urécɛ̄lu, nōo ma ayí lɛ Ujékɔ̄pu ā. Eko nɛ̄ Ujékɔ̄pu le jé ā, anɔ́ɔ ó kwú cɔ̄nū nɛ̄hi á. Ayí kú Ujékɔ̄pu wɛ igwɛ́ɛpa eko nyā. ²³ Ayínɔ̄nyīlɔ kú Ulɛ́ya wɛ, Urúbɛn, Usímīyɔn, Ulífāyi, Ujúda, Ísāka mɛ́mla Usébūlɔn. ²⁴ Ayí kú Urécɛ̄lu wɛ Ujósɛ̄fu mɛ́mla Ubɛ́njamīn. ²⁵ Ayí kú Ubílha, ɔ̄cotɛ̄hɔ̄ kú Urécɛ̄lu ā wɛ Udáni mɛ́mla Unáfutāli. ²⁶ Ayí kú Usílpa, ɔ̄cotɛ̄hɔ̄ nɔ̄nyā kú Ulɛ́ya ā wɛ Ugádi mɛ́mla Ássa. É ma ayí mbáā lɛ Ujékɔ̄pu ajɛ kú Umɛsopotámīya.

w17.12 14

Aɔka Nɛ Ācɛ O Jé Ɔkpá Ku Alɔ Gē Da

Ɛgɛnyá nɛ alɔ jé ku ipɔɔma nɛ Umɛsayiya gáā wa ŋma a, i cɛgbá ka uwa gáā wɛ ɔyi aflɛyi ipu apɔlɛ ku uwa piii ŋ ma?

Alɔ kɛla lɛyikwu ɛlā ɔɔma duu ɛɛ nōo lɛbɛɛka ō cɛtɔha mla ɔdā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Uhíbru 12:16 a. Ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma ka Isɔ “wɛ ɔ̄cɛ nōó ī yúufi Ɔwɔicō ŋ́” nōo klla “kwú ɔnyākwɔ́cɛ kú nū í lá [lɛ Ujekɔpu] ohígbū ɔdole.” Alɔ lɔfu gbɛla ka eko nɛ Ujekɔpu miyɛ ɔhā ku ɔnyakwɔcɛ nɛ Isɔ je lá lɛ ɔ a, ó gáā wɛ ipu ipɔɔma nɛ Ohɔnyɛta géē wa ŋma a.—Umát. 1:2, 16; Ulúku 3:23, 34.

Naana kpɔ a, ō lɛ eyī yɛ aɛlā nōo yɔ ipu Ubáyíbu a mafu lɛ alɔ ka ɔcɛ i cika ō wɛ ɔyi aflɛyi gbɔbu ɛɛ kóō wɛ ipɔɔma nɛ Ohɔnyɛta géē wa ŋma a ŋ. Leyi yɛ ocabɔ nyā ɛɛ:

Ɛjɛɛji ayi nɛ Ujekɔpu (Isrɛlu) lɛ a, ɔyi nɛ Ulɛya ma lɛ ɔ nōo le ku Urubɛn a wɛ ɔyi aflɛyi ku nu a. Igbihaajɛ a, Urecɛlu nōo he Ujekɔpu ɔtu nɛhi a gáā lɛ ɔyi éyi ma lɛ Ujekɔpu nɛ iye nu le ka Ujosɛfu, ɔyi nyā kē he Ujekɔpu ɔtu fiyɛ duu a. Eko nɛ Urubɛn lɛ ɔdobɔbi ya a, é kwu ɛga ku ɔnyakwɔcɛ ku nu i lɛ Ujosɛfu. (Ohút. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Úklɔ́ 5:1, 2) Naana kpɔ a, Ohɔnyɛta i kē wa ŋma ipɔɔma ku Urubɛn amāŋ ka Ujosɛfu ŋ. Ohɔnyɛta a wa ŋma ipɔɔma ku Ujuda, ɔyi ɔmɛnɛ nɛ Ulɛya ma lɛ Ujekɔpu a.—Ohút. 49:10.

Ubáyíbu Ō Jé

(Ohútu 34:1-19) Ɛ̄cī éyi Udáyína, ɔyínɔ̄nyā kú Ujékɔ̄pu mɛ́mla Ulɛ́ya, le yɛ nyɔ̄ gaá má ācɛnyā kú Ukénan. ² Anɔ́ɔ eko nɛ̄ Ussɛ́kɛm, nōo wɛ ɔyí Uhámɔ, ɔcɛ́ kú Uhám ā, le Udáyína má á. Ó le ɔ́ kwú, anɔ́ɔ ó le ɔ́ hɛ́báajɛ le ikpó nū ce ā. ³ Amáŋ ó le má ka ɔyípɔ̄nɔ̄nyā ɔ́ɔ héyīfuú nɛ̄hi. Anɔ́ɔ ó kwú ihɔtū kú nū ú bōōbū, anɔ́ɔ ó bī ɔkɔ olɔnyɛ le ɛlā da ɔ́ á. ⁴ Ó da ádā nū, Ussɛ́kɛm kóō lɛ Udáyína lɛ lɛ anúɔ. ⁵ Ujékɔ̄pu le pó keé le adá kú anúɔ iyē nyílá klla le uwēyī je lɛ ɔ́. Amáŋ ohígbū ka ayínɔ̄nyīlɔ kú nū bá ipácí mɛ́mla aɔ́dāajɛ ā, ó tíne ō ka ɔdā dúúmā ŋ́ jāā gbéeko nēé le pīyɛyí wā ɔlɛ́. ⁶ Anɔ́ɔ Uhámɔ, ádā kú Ussɛ́kɛm le tá ɛgiyí Ujékɔ̄pu gaá yɔ̄ ī kɛlā Leɔ́ á. ⁷ Abɔ̄ ó bī ɛlā okónu yɔ̄ ī ka ā ayínɔ̄nyīlɔ kú Ujékɔ̄pu yɔ̄ ī pīyɛyí ŋmá ipácí. Eko nēé le ɔdā nōo yá pó ā, ó le húúwā ohí nɛ̄hi klla wú uwā ɔtū nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi. O ka ka Ussɛ́kɛm ɔ́ɔ le ɔyínɔ̄nyā kú Ujékɔ̄pu hɛ́báajɛ ā, ɛcá nōó ca ācɛ Ísrɛ̄lu á. É cíkā ō yá ɔyí kú Ísrɛ̄lu ɔdā ɛ́gɛ́nyā ŋ́. ⁸ Amáŋ, Uhámɔ le ɛlā ka lɛ uwá kahíníī, “Ussɛ́kɛm, ɔyí um, kwú ihɔtū kú ɔyínɔ̄nyā kú uwɔ ɛɛ́. Kóocōō kóō lɛ ɔ́ lɛ. ⁹ Ālɔ̄ lɛ okónu ce nōo cɛ̄ lɛ ācɛ ɔlɛ́ alɔ kéē lɛ ācɛ ɔlɛ́ aá, cɛ́ɛ́ ācɛ ɔlɛ́ aá kē í lɛ ācɛ ɔlɛ́ alɔ. ¹⁰ Cɛ́ɛ́ aá géē lā amānyā mla alɔ, aá lɔfú lā ɛga dóódu nōo he aá ɔtū. Aá géē yíliyētá, í tɔ́ɔ́hí klla í gbagbénú.” ¹¹ Ussɛ́kɛm da ádā mɛ́mla ayínɛ́ kú Udáyína kahíníī, “ Aá kóocōō ká n̄ má eyī olɔhi kú aá, ɔdā dóódu nɛ̄ aá ka gā um, n géē je lɛ aá. ¹² Aá hɛ́ ɔdā dóódu mɛ́mla ɔdā nɛ̄ ɔ̄cɛ gē je yá ɔnyā ɛhi dóódu ā gā um, n géē je ɛ́gɛ́nɛ̄ aá ka lɛ ā ā.” ¹³ Ayí kú Ujékɔ̄pu, bī ula le tá Ussɛ́kɛm mɛ́mla ádā nū Uhámɔ, ohi ohígbū keé le ɔyínɛ́ uwā nɔ̄nyā, Udáyína iyē nyílá. ¹⁴ Anɔ́ɔ ē da uwā kahíníī, “Alɔ í gáā je ɔyínɛ́ alɔ lɛ ɔ̄cɛ nōó hɛ́ apī ŋ́ mā ŋ́. Ohígbū ka ɔ́ɔmā ā géē wɛ ɔdā uwēyī lɛ alɔ nɛ. ¹⁵ Alɔ géē cɛ̄, ɔ́dāŋ ka aá géē je pīyeyī wā ɔwɛ kú alɔ, o ŋmá lɛ o hɛ́ odúúdú ācɛnyīlɔ kú ɔlɛ́ aá apī. ¹⁶ Eko ɔ́ɔmā ā, alɔ géē je ayí alɔ nɔ̄nyā lɛ aá, alɔ kē í lɛ ayí aá nɔ̄nyā. Alɔ géē lā mla aá, kú ālɔ̄ kwú pīya ācɛ ékpónú. ¹⁷ Amáŋ, ɔ́dāŋ ka aá mīyɛ ɛlā kú alɔ ŋ́, alɔ géē je ɔyínɛ́ alɔ nɔ̄nyā cɛ́ɛ́ alɔ nyɛ̄ɛ̄.” ¹⁸ Ɛlā kú uwā ā le he Uhámɔ mɛ́mla ɔyí nū, Ussɛ́kɛm ā ɔtū. ¹⁹ Anɔ́ɔ oklobīya ā í kpó eko bónū ŋ́, ó le ɔdā nɛ̄ é ka ā yá, ohígbū ka ɔyínɔ̄nyā kú Ujékɔ̄pu ā he ɔ́ ɔtū. Anú ā kē wɛ ɔ̄cɛ nēé gē lɛ ojīlīmā ce ɔ́ fíyɛ́ kpɛ́mm ipú odúúdú ipɔ́ɔ́nū kú uwā á.