Ikwu Okwu n’Ụzọ Na-aga Were Were n’Ọnụ

MGBE ị na-agụpụta ihe, ị̀ na-akpọhie okwu ụfọdụ ma laghachi azụ? Ma ọ bụ mgbe i biliri ọtọ n’ihu ndị na-ege ntị iji kwuo okwu, ị̀ na-achọpụta na ọtụtụ mgbe ị na-achọkarị okwu kwesịrị ekwesị achọ? Ọ bụrụ otú ahụ, ọ pụrụ ịbụ na i nwere nsogbu nke okwu ịga were were n’ọnụ. Onye okwu na-aga were were n’ọnụ na-agụ ihe ma na-ekwu okwu n’ụzọ nke na okwu na echiche okwu na-apụta n’ụzọ dị nnọọ mfe n’enweghị ihe mgbochi. Nke a apụtaghị na ọ na-ekwu okwu mgbe nile, na ọ na-ekwu okwu ngwa ngwa, ma ọ bụ na ọ na-ekwu okwu n’echeghị echiche. Okwu ya na-adị ụtọ ná ntị. A na-elebara okwu ịga were were n’ọnụ anya n’ụzọ pụrụ iche n’Ụlọ Akwụkwọ Ije Ozi Ọchịchị Chineke.

Ọtụtụ ihe pụrụ ime ka okwu ghara ịdị na-aga mmadụ were were n’ọnụ. Ọ̀ dị mkpa ka i chebara nke ọ bụla n’ihe ndị na-esonụ echiche n’ụzọ pụrụ iche? (1) Mgbe ị na-agụpụtara ndị ọzọ ihe, amachaghị okwu ụfọdụ pụrụ ime ka ị na-egbu oge n’ikwu okwu. (2) Ntakịrị nkwụsịtụ n’ọtụtụ ebe gabiga ókè pụrụ ịkpata ikwu okwu n’ụzọ na-akpọ ọgwụ n’ọnụ. (3) Emeghị nkwadebe pụrụ iso kpata nsogbu ahụ. (4) N’ikwu okwu n’ihu ìgwè mmadụ, otu ihe na-akpatakarị ekwughị okwu n’ụzọ na-aga were were bụ ahazighị ihe ị ga-ekwu n’ụzọ ezi uche dị na ya. (5) Enweghị ọtụtụ okwu a pụrụ iji mee ihe pụrụ ime ka mmadụ na-egbu oge ka ọ nọ na-eche okwu ndị kwesịrị ekwesị. (6) Ọ bụrụ na e mesie ọtụtụ okwu ike, ọ pụrụ ime ka okwu ghara ịga were were n’ọnụ. (7) Amachaghị iwu ndị na-achị ụtọ asụsụ pụrụ iso kpata nsogbu ahụ.

Ọ bụrụ na okwu adịghị aga gị were were n’ọnụ, ndị na-ege gị ntị n’Ụlọ Nzukọ Alaeze agaghị ebili ọtọ pụọ, ma obi ha pụrụ ịkpapụ. N’ihi ya, ihe ka ukwuu n’ihe ị na-ekwu pụrụ ifu ọhịa.

N’aka nke ọzọ, a ghaghị ilezi anya ka okwu e zubere ka o nwee mmetụta dị ike ma na-aga were were n’ọnụ ghara ịghọ nke iti iwu, ikekwe ọbụna nke na-emenye ihere. Ọ bụrụ na n’ihi ọdịiche ndị e nwere n’ọdịbendị ndị mmadụ si na ha na ndị mmadụ ewere ụzọ i si ekwu okwu dị ka nke akọ na-adịghị na ya ma ọ bụ nke na-esighị n’ezi obi, nke ahụ ga-emebi ebumnobi gị. Ọ bụ ihe e kwesịrị ịrịba ama na Pọl onyeozi, ọ bụ ezie na ọ bụ ọkà okwu nweworo ahụmahụ, gwara ndị Kọrint okwu “n’adịghị ike na n’egwu na n’oké ịma jijiji” ka o wee ghara ịdọrọ uche n’ụzọ na-adịghị mkpa gaa n’ebe ya onwe ya nọ.—1 Kọr. 2:3.

Omume Ndị A Ga-ezere. Ọ bụ ihe maara ọtụtụ ndị ahụ́ ịgbakwụnye okwu ndị dị ka “eem eem” mgbe ha na-ekwu okwu. Ndị ọzọ na-ejikarị “ya mere” amalite echiche okwu, ma ọ bụ ha na-agbakwụnye nkebi ahịrịokwu bụ́ “ọzọkwa” ma ọ bụ “ya bụ” n’ihe ọ bụla ha na-ekwu. Ikekwe ị maghị ugboro ole ị na-eji okwu ndị dị otú ahụ eme ihe. Ị pụrụ ịgbalị ka i nwee nnọkọ mmụgharị ihe mgbe onye ọzọ ga-ege gị ntị ma kwughachi okwu ndị a mgbe ọ bụla i kwuru ha. Ọ pụrụ iju gị anya.

Ụfọdụ ndị na-agụghachi ihe ndị ha gụrụ ma ọ bụ kwughachi ihe ndị ha kwuru ọtụtụ ugboro. Ya bụ, ha na-amalite otu ahịrịokwu ma kwụsị n’etiti ụzọ wee kwughachi, ma ọ dịghị ihe ọzọ, ụfọdụ n’ime ihe ha kwuworo.

Ndị ọzọkwa na-ekwu okwu ọsọ ọsọ otú o kwesịrị, ma ha na-amalite ikwu otu ihe, mgbe ha ruziri n’etiti ahịrịokwu, ha amafere n’ihe ọzọ. Ọ bụ ezie na okwu na-apụta nnọọ n’enweghị nsogbu, ịgbanwe echiche okwu na mberede na-eme ka okwu ghara ịga were were n’ọnụ.

Ụzọ Isi Meziwanye Ihe. Ọ bụrụ na nsogbu gị bụ na ọtụtụ mgbe ị na-adị na-eche okwu kwesịrị ekwesị, ọ dị gị mkpa ime ezigbo mgbalị ịmụtakwu okwu ndị e ji eme ihe n’asụsụ gị. Rịba okwu ndị ị na-amaghị dị n’Ụlọ Nche, Teta!, na ná mbipụta ọzọ ọ pụrụ ịbụ ya ka ị na-agụ ama. Chọọ ha n’akwụkwọ ọkọwa okwu, lee otú e si akpọ ha na ihe ha pụtara, webatakwa ụfọdụ n’ime okwu ndị a n’okwu ndị i ji eme ihe. Ọ bụrụ na ị pụghị inweta akwụkwọ ọkọwa okwu ọ bụla, gwa onye na-asụ asụsụ ahụ nke ọma ka o nyere gị aka.

Ime ka ọ mara gị ahụ́ ịgụpụta ihe agụpụta mgbe nile ga-eso nyere gị aka ime nke ọma karị. Rịba okwu ndị siri ike ama, kpọpụtakwa ha akpọpụta ọtụtụ ugboro.

Iji na-agụ ihe n’ụzọ na-aga were were, ọ dị mkpa ịghọta otú okwu si agakọ n’ahịrịokwu. Ọ na-adịkarị mkpa ịgụ okwu n’ìgwè n’ìgwè iji wepụta echiche onye dere ya na-ewepụta. Rịba ìgwè okwu ndị a ama nke ọma. Ọ bụrụ na ọ ga-enyere gị aka, kanye akara na ha. Ebumnobi gị abụghị nanị ịgụzi okwu agụzi, kamakwa iwepụta echiche dị na ha n’ụzọ doro anya. Mgbe ị tụlesịworo otu ahịrịokwu, gafere n’ọzọ ruo mgbe ị mụsịrị paragraf ahụ dum. Mata otú e si wepụta echiche dị na ya. Mgbe ahụ mụgharịa ịgụpụta ihe agụpụta. Gụọ paragraf ahụ ugboro ugboro ruo mgbe ị pụrụ ịgụ ya n’agụhieghị ihe ma laghachi azụ, n’akwụsịghịkwa n’ebe ndị na-ekwesịghị ekwesị. Mgbe ahụ gafere na paragraf ndị ọzọ.

Mgbe ahụ, gụọ ya ọsọ ọsọ karị. Ọ bụrụ na ị ghọtawo otú okwu ndị dị n’otu ahịrịokwu si agakọ, ị ga-enwe ike ịhụ ihe karịrị otu okwu n’otu mgbe nakwa ịtụ anya ihe kwesịrị isochi. Nke a ga-atụnye ụtụ dị ukwuu n’ịdị irè nke ịgụ ihe gị.

Ime ka ọ bụrụ omume gị mgbe nile ịdị na-agụpụta ihe ozugbo i lere ya anya pụrụ ịbụ ọzụzụ bara uru. Dị ka ihe atụ, n’ebughị ụzọ mee nkwadebe, gụpụta ihe mmụta dịịrị ụbọchị na nkọwa ya; na-emechi ya anya. Ka ọ mara gị ahụ́ ikwe ka anya gị na-ahụ okwu dị ka ìgwè dị iche iche ndị na-ewepụta echiche okwu zuru ezu kama ịdị na-ahụ nanị otu okwu n’otu oge.

Ná mkparịta ụka, okwu ịga were were n’ọnụ na-achọ na ị ga-eche echiche tupu i kwuo okwu. Mee ka ọ bụrụ ihe ị na-eme kwa ụbọchị. Kpebie ihe ndị ị chọrọ ikwupụta na usoro ị ga-eji kwuo ha; mgbe ahụ malite ikwu okwu. Ekwula ya ngwa ngwa. Gbalịa ikwupụta otu echiche zuru ezu n’akwụsịghị akwụsị ma ọ bụ n’agbanweghị echiche ị na-ewepụta n’etiti ụzọ. Ị pụrụ ịchọpụta na ọ na-enye aka iji ahịrịokwu ndị dị mfe ma dị nkenke na-eme ihe.

Okwu kwesịrị ịdị na-abịara onwe ha ma ọ bụrụ na ị maara kpọmkwem ihe ị chọrọ ikwu. Dị ka ọ na-adịkarị, ọ dịghị mkpa ka ị họrọ mkpụrụ okwu ndị ị ga-ekwu. N’ezie, ná mmụgharị ihe, ọ ka mma ijide nnọọ n’aka na ị ghọtara ihe ị chọrọ ikwu nke ọma na ichewazi okwu ị ga-eji mee ihe mgbe ị na-ekwu okwu. Ọ bụrụ na i mee otú ahụ, ọ bụrụkwa na i mee ka uche gị dịrị n’echiche dị n’okwu ahụ kama ịdị ná mkpụrụ okwu ndị ị na-ekwupụta, okwu ga na-abịara onwe ha, ị ga-ekwupụtakwa echiche gị otú ọ dị gị n’obi. Ma ozugbo ị malitere iche banyere mkpụrụ okwu kama echiche dị n’okwu, okwu gị nwere ike ọ gaghị aga were were n’ọnụ. Site n’ime ya ugboro ugboro, ị ga-enwe ike ịzụlite okwu ịga were were n’ọnụ, bụ́ nkà dị mkpa n’ikwu okwu na ịgụ ihe n’ụzọ dị irè.

Mgbe e nyere ya ọrụ ịnọchite anya Jehova n’ihu mba Izrel na n’ihu Fero nke Ijipt, Mozis nwere mmetụta na ya erughị eru. N’ihi gịnị? Ọ bụghị onye na-ekwu okwu were were; ọ pụrụ ịbụ na o nwere nsogbu ikwu okwu. (Ọpụ. 4:10; 6:12) Mozis nyere ihe ngọpụ dị iche iche, ma ọ dịghị nke ọ bụla n’ime ha Chineke nakweere. Jehova ziri Erọn ka o soro ya gaa ịbụ ọnụ na-ekwuru ya, ma O nyekwaara Mozis aka ikwu okwu. Ugboro ugboro nakwa n’ụzọ dị irè, Mozis gwara ọ bụghị nanị ndị mmadụ n’otu n’otu nakwa ìgwè ndị dị ntakịrị okwu, kama mba ahụ dum. (Deut. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Ọ bụrụ na i mee ihe nile i nwere ike ime, na-atụkwasị Jehova obi, gị onwe gị kwa pụrụ iji okwu gị nye Chineke otuto.