Ka Anyị Dị n’Etiti Ndị Kwere Ekwe
“Anyị dị n’etiti ndị kwere ekwe inweta mkpụrụ obi ha.”—NDỊ HIBRU 10:39.
1. N’ihi gịnị ka a pụrụ iji kwuo na okwukwe nke ohu Jehova ọ bụla na-eguzosi ike n’ihe dị oké ọnụ ahịa?
MGBE ọzọ ị nọ n’Ụlọ Nzukọ Alaeze nke jupụtara ná ndị na-efe Jehova, letụ ndị nọ gị gburugburu anya. Chee banyere ọtụtụ ụzọ ndị ha si egosipụta okwukwe. Ị pụrụ ịhụ ndị agadi jewooro Chineke ozi ruo ọtụtụ iri afọ, ndị ntorobịa bụ́ ndị na-eguzogide nrụgide ndị ọgbọ kwa ụbọchị, na ndị mụrụ ụmụ bụ́ ndị na-arụsi ọrụ ike ịzụlite ụmụaka na-atụ egwu Chineke. E nwere ndị okenye ọgbakọ na ndị ohu na-eje ozi, bụ́ ndị bu ọtụtụ ibu ọrụ. Ee, ị pụrụ ịhụ ụmụnna ime mmụọ ndị nwoke na ndị nwanyị nọ n’afọ ndụ nile bụ́ ndị na-emeri ụdị ihe mgbochi nile iji na-ejere Jehova ozi. Lee ka okwukwe onye nke ọ bụla n’ime ha si dị oké ọnụ ahịa!—1 Pita 1:7.
2. N’ihi gịnị ka ndụmọdụ Pọl dị ná Ndị Hibru isi nke 10 na 11 ji baara anyị uru taa?
2 Ọ bụ mmadụ ole na ole na-ezughị okè, ma ọ bụrụ na e nwere, ghọtaworo ịdị mkpa nke okwukwe karịa Pọl onyeozi . N’ezie, o kwuru na ezi okwukwe na-eduga ‘n’inweta mkpụrụ obi.’ (Ndị Hibru 10:39) Otú ọ dị, Pọl maara na a pụrụ ịwakpo okwukwe, na a pụkwara imebi ya n’ụwa a na-enweghị okwukwe. O nwere nchegbu miri emi banyere ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst nọ na Jerusalem na Judia, bụ́ ndị nọ na-adọga iji chebe okwukwe ha. Ka anyị na-eleba anya n’akụkụ ụfọdụ nke Ndị Hibru isi nke 10 na 11, ka anyị rịba ama usoro Pọl ji mee ihe n’iwulite okwukwe ha. Ka anyị na-eme nke ahụ, anyị ga-ahụ otú anyị pụrụ isi wulite okwukwe ka sie ike n’ime onwe anyị nakwa n’ime ndị nọ anyị gburugburu.
Gosipụtanụ Obi Ike n’Ebe Ibe Unu Nọ
3. Olee otú okwu Pọl ndị dị ná Ndị Hibru 10:39 si egosi na o nwere obi ike n’ebe ụmụnna ya ndị nwoke na ndị nwanyị kwere ekwe nọ?
3 Ihe mbụ anyị nwere ike ịrịba ama bụ omume ziri ezi Pọl nwere n’ebe ndị na-agụ akwụkwọ ya nọ. O dere, sị: “Ma anyị onwe anyị adịghị n’etiti ndị wezụgara onwe ha ịla n’iyi; kama anyị dị n’etiti ndị kwere ekwe inweta mkpụrụ obi ha.” (Ndị Hibru 10:39) Pọl chere ihe kasị mma, ọ bụghị ihe kasị njọ, banyere ndị Kraịst ibe ya kwesịrị ntụkwasị obi. Rịbakwa ama na o ji okwu bụ́ “anyị” mee ihe. Pọl bụ onye ezi omume. Ma, ọ gwaghị ndị na-agụ akwụkwọ ya okwu mweda n’ala, dị ka a ga-asị na ezi omume ya karịrị nnọọ nke ha. (Tụlee Eklisiastis 7:16.) Kama nke ahụ, ọ gụnyekọrọ onwe ya n’etiti ha. O gosipụtara obi ike miri emi na ya na ndị Kraịst kwesịrị ntụkwasị obi na-agụ akwụkwọ ya ga-ezutecha ihe mgbochi ndị na-akụda mmụọ bụ́ ndị dị n’ihu ha, na ha ga-eji obi ike jụ iwezụga onwe ha ịla n’iyi, nakwa na ha ga-egosipụta onwe ha ịdị n’etiti ndị kwere ekwe.
4. Gịnị mere Pọl ji nwee obi ike n’ebe ndị kwere ekwe ibe ya nọ?
4 Olee otú Pọl pụrụ isi nwee obi ike dị otú ahụ? Ọ̀ bụ na ọ hụghị mmejọ nke ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst? N’ụzọ dị iche, o nyere ha ndụmọdụ a kapịrị ọnụ iji nyere ha aka imeri adịghị ike ime mmụọ ha. (Ndị Hibru 3:12; 5:12-14; 6:4-6; 10:26, 27; 12:5) Ma, Pọl nwere ma ọ dịkarịa ala ihe abụọ mere o ji nwee obi ike n’ebe ụmụnna ya nọ. (1) Dị ka onye na-eṅomi Jehova, Pọl gbalịrị ịhụ ndị Chineke dị ka Jehova si ahụ ha. Nke ahụ abụghị nnọọ n’ihe banyere emezighị emezi ha kama n’ihe banyere àgwà ọma ha na ha ịbụ ndị nwere ike ịhọrọ ime ezi ihe n’ọdịnihu. (Abụ Ọma 130:3; Ndị Efesọs 5:1) (2) Pọl nwere okwukwe pụtara ìhè n’ike nke mmụọ nsọ. Ọ maara na ọ dịghị ihe mgbochi ọ bụla, adịghị ike mmadụ ọ bụla, nke pụrụ igbochi Jehova inye onye Kraịst ọ bụla na-agbalị ijere Ya ozi n’ikwesị ntụkwasị obi “ọkịka nke ike.” (2 Ndị Kọrint 4:7; Ndị Filipaị 4:13) Ya mere obi ike Pọl nwere n’ebe ụmụnna ya ndị nwoke na ndị nwanyị nọ abụghị nke hiere ụzọ, nke ezi uche na-adịghị na ya, ma ọ bụ inwe nchekwube n’ụzọ na-enweghị isi. Ọ kwụụrụ chịm ma bụrụ nke dabeere n’Akwụkwọ Nsọ.
5. Olee otú anyị pụrụ isi ṅomie obi ike Pọl, gịnịkwa ka o yikarịrị ka ọ ga-arụpụta?
5 N’ezie, obi ike ahụ Pọl gosipụtara mesịrị bụrụ nke na-esi n’otu onye fere ibe ya. Pọl ịgwa ọgbakọ ndị ahụ dị na Jerusalem na Judia okwu n’ụzọ na-agba ume otú ahụ aghaghị ịbụwo ihe dị oké ọnụ ahịa nye ha. Ka ha nọ na-enweta ajọ nlelị na enweghị mmasị nke ndị Juu na-emegide ha ji mpako na-egosipụta, e ji okwu ndị dị otú ahụ nyere ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst aka ikpebisi ike n’obi ha ịdị n’etiti ndị kwere ekwe. Ànyị pụrụ ime otu ihe ahụ n’ebe ibe anyị nọ taa? Ọ dị nnọọ mfe ịhụta nanị ọtụtụ emezighị emezi na àgwà ndị na-adịghị anyị mma n’ebe ndị ozọ nọ. (Matiu 7:1-5) Ma, anyị pụrụ inyere nnọọ ibe anyị aka karị ma ọ bụrụ na anyị arịba okwukwe pụrụ iche nke onye nke ọ bụla nwere ama ma jiri ya kpọrọ ihe. Site n’agbamume dị otú ahụ, o yikarịrị ka okwukwe ọ̀ ga-amụba amụba.—Ndị Rom 1:11, 12.
Iji Okwu Chineke Eme Ihe n’Ụzọ Kwesịrị Ekwesị
6. Olee ebe Pọl nọ na-ehota mgbe o dere okwu ndị ahụ e dekọrọ ná Ndị Hibru 10:38?
6 Pọl wulitekwara okwukwe n’ime ndị kwere ekwe ibe ya site n’ụzọ nkà o si jiri Akwụkwọ Nsọ mee ihe. Dị ka ihe atụ, o dere, sị: “Ma onye ezi omume nke m ga-esite n’okwukwe dị ndụ: ọ bụrụkwa na ọ ga-ewezụga onwe ya, ihe ya adịghị mkpụrụ obi m ezi mma.” (Ndị Hibru 10:38) N’ebe a Pọl na-ehota okwu Habakuk onye amụma.a O yikarịrị ka ndị na-agụ akwụkwọ Pọl, bụ́ ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst bụ́ ndị maara akwụkwọ amụma ndị ahụ nke ọma, hà maara okwu ndị a nke ọma. N’ịtụle ihe mgbaru ọsọ ya—iwusikwu okwukwe ndị Kraịst nọ n’ime nakwa na nso Jerusalem n’ihe dị ka afọ 61 O.A., ike—nhọrọ ọ họọrọ ihe atụ Habakuk bụ nke dabara adaba. N’ihi gịnị?
7. Olee mgbe Habakuk dekọrọ amụma ya, oleekwa ọnọdụ ndị dị na Juda n’oge ahụ?
7 Ihe àmà na-egosi na Habakuk dere akwụkwọ ya n’ihe ji ntakịrị gafetụ iri afọ abụọ tupu mbibi Jerusalem na 607 T.O.A. N’ọhụụ, onye amụma ahụ hụrụ ndị Kaldea (ma ọ bụ, ndị Babilọn), bụ́ “mba ahụ dị ilu nke na-emekwa ngwa ngwa,” ka ha na-awakpo Juda, na-ebibikwa Jerusalem, na-elomi ndị mmadụ na mba dị iche iche ka nke ahụ na-eme. (Habakuk 1:5-11) Ma e buwo amụma ọdachi dị otú ahụ kemgbe ụbọchị Aịsaịa, ihe karịrị otu narị afọ tupu mgbe ahụ. N’oge Habakuk, Jehoiakim nọchiri ezigbo Eze Josaịa, ajọ omume jupụtakwara ọzọ na Juda. Jehoiakim kpagburu, ọbụna gbuokwa ndị na-ekwu okwu n’aha Jehova. (2 Ihe E Mere 36:5; Jeremaịa 22:17; 26:20-24) Ọ bụghị ihe ijuanya na onye amụma bụ́ Habakuk bụ́ onye ihe a na-egbu mgbu n’obi tiri mkpu, sị: “Jehova, ruo ole mgbe?”—Habakuk 1:2.
8. N’ihi gịnị ka ihe nlereanya Habakuk ji bụrụ nke bara uru nye ndị Kraịst na narị afọ mbụ nakwa taa?
8 Habakuk amaghị ókè mbibi Jerusalem dịruru nso. N’ụzọ yiri nke ahụ, ndị Kraịst oge mbụ amaghị mgbe usoro ihe nke ndị Juu ga-agwụ. Anyị onwe anyị kwa taa amaghị “ụbọchị na oge awa” ahụ mgbe ikpe Jehova ga-abịakwasị ajọ usoro ihe a. (Matiu 24:36) Mgbe ahụ, ka anyị rịba azịza gbara mkpị nke Jehova nyere Habakuk ama. Nke mbụ, o mesiri onye amụma ahụ obi ike na ọgwụgwụ ga-abịa nnọọ n’oge. “Ọ gaghị anọ ọdụ,” ka Chineke kwuru, ọ bụ ezie na site n’ụzọ mmadụ si ele ihe anya, ọ pụrụ iyi ka ọ na-egbu oge. (Habakuk 2:3) Nke abụọ, Jehova chetaara Habakuk, sị: “Onye ezi omume ga-eji okwukwe ya dị ndụ.” (Habakuk 2:4) Lee eziokwu mara mma ma dị mfe nghọta okwu ndị a bụ! Ihe kasị mkpa abụghị mgbe ọgwụgwụ ga-abịa, kama ọ bụ ma ànyị ga-anọgide na-ebi ndụ nke okwukwe.
9. Olee otú ndị ohu Jehova na-erube isi si nọgide na-adị ndụ site n’ikwesị ntụkwasị obi ha (a) na 607 T.O.A.? (b) na 66 O.A.? (ch) N’ihi gịnị ka o ji dị mkpa ka anyị mee ka okwukwe anyị sikwuo ike?
9 Mgbe e bibiri Jerusalem na 607 T.O.A., Jeremaịa, odeakwụkwọ ya bụ́ Beruk, Ebed-melek, na ndị Rikab na-eguzosi ike n’ihe hụrụ eziokwu nke nkwa Jehova kwere Habakuk. Ha ‘dịrị ndụ’ site n’ịlanarị mbibi ahụ dị egwu nke Jerusalem. N’ihi gịnị? Jehova nyere ha ụgwọ ọrụ maka ikwesị ntụkwasị obi ha. (Jeremaịa 35:1-19; 39:15-18; 43:4-7; 45:1-5) N’ụzọ yiri nke ahụ, ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst nke narị afọ mbụ aghaghị imeghachiwo omume n’ụzọ dị mma nye ndụmọdụ Pọl, n’ihi na mgbe usuu ndị agha Rom wakporo Jerusalem na 66 O.A. ma mesịa laa n’ụzọ a na-apụghị ịkọwa ihe kpatara ya, ndị Kraịst ahụ ji ikwesị ntụkwasị obi ṅaa ntị na ndụmọdụ Jisọs bụ́ ịgbapụ. (Luk 21:20, 21) Ha nọgidere na-adị ndụ n’ihi ikwesị ntụkwasị obi ha. N’otu aka ahụ kwa, anyị ga-anọgide na-adị ndụ ma ọ bụrụ na a hụta anyị dị ka ndị kwesịrị ntụkwasị obi mgbe ọgwụgwụ ruru. Lee ihe dị mkpa ọ bụ mere anyị ga-eji mee ka okwukwe anyị sikwuo ike ugbu a!
Ichetaghachi Ihe Nlereanya nke Okwukwe
10. Olee otú Pọl si kọwaa okwukwe Mosis, oleekwa otú anyị pụrụ isi ṅomie Mosis n’akụkụ a?
10 Pọl wulitekwara okwukwe site n’iji ihe nlereanya eme ihe n’ụzọ dị irè. Ka ị na-agụ Ndị Hibru isi nke 11, rịba ama otú o si chetaghachi ihe nlereanya nke ndị a kpọrọ aha ha na Bible. Dị ka ihe atụ, o kwuru na Mosis “nọgidesiri ike, dị ka ọ na-ahụ Onye ahụ Nke a na-apụghị ịhụ Ya anya.” (Ndị Hibru 11:27, ọ bụ anyị dere okwu ụfọdụ n’ụdị dị iche.) N’ikwu ya n’ụzọ ọzọ, Jehova dị nnọọ adị n’ezie nye Mosis nke na ọ dị ka a ga-asị na ọ pụrụ ịhụ Chineke nke a na-adịghị ahụ anya. À pụrụ ikwu otu ihe ahụ banyere anyị? Ọ dị mfe ikwu banyere iso Jehova nwee mmekọrịta, ma iwulite na ime ka mmekọrịta ahụ sie ike chọrọ ọrụ. Nke ahụ bụ ọrụ ọ dị anyị mkpa ịrụ! Jehova ọ̀ dị nnọọ adị n’ezie nye anyị nke na anyị na-echebara ya echiche mgbe anyị na-eme mkpebi, gụnyere ndị yiri ka ha dị obere? Okwukwe dị otú ahụ ga-enyere anyị aka ịtachiri ọbụna mmegide kasị njọ obi.
11, 12. (a) N’ọnọdụ ndị dị aṅaa ka a pụrụ ilewo okwukwe Inọk ule? (b) Ụgwọ ọrụ dị aṅaa na-enye agbamume ka Inọk nwetara?
11 Tụleekwa okwukwe Inọk. Mmegide o nwetara na-esiri anyị ike iche n’echiche. Inọk aghaghị izi ozi ikpe ọmụma na-agbakasị ahụ megide ndị ajọ omume dị ndụ mgbe ahụ. (Jud 14, 15) Ihe àmà na-egosi na mkpagbu nke yiri nwoke a kwesịrị ntụkwasị obi egwu dị nnọọ oké njọ, bụrụ nnọọ nke ime ihe ike, nke na Jehova “bubigara ya,” na-ewepụ ya site n’ọnọdụ nke ịdị ndụ gaa n’ọnọdụ nke ịrahụ ụra ọnwụ tupu aka ndị iro ya akpara ya. N’ihi ya Inọk ahụghị mmezu nke amụma ahụ o buru. Otú ọ dị, o nwetara onyinye nke kadị mma n’ụzọ ụfọdụ.—Ndị Hibru 11:5; Jenesis 5:22-24.
12 Pọl na-akọwa, sị: “Mgbe a ka-ebubigaghị [Inọk] a gbaworo ya àmà na ihe ọ na-emerị na-atọ Chineke ezi ụtọ.” (Ndị Hibru 11:5) Gịnị ka nke a pụtara? Tupu ọ rahụ ụra ọnwụ, Inọk pụrụ ịhụworị ọhụụ dị n’ụdị ụfọdụ, ikekwe banyere elu ala Paradaịs bụ́ ebe ọ ga-eteta na ya otu ụbọchị n’oge na-adịghị anya. Otú o sina dị, Jehova mere ka Inọk mara na ụzọ ndụ nke ikwesị ntụkwasị obi ya tọrọ Ya ezi ụtọ. Inọk emewo ka obi Jehova ṅụrịa. (Tụlee Ilu 27:11.) Iche banyere ndụ Inọk na-emetụ n’ahụ, ọ́ bụghị ya? Ị̀ ga-achọ ịdị ndụ nke okwukwe dị otú ahụ? Mgbe ahụ, chebara ihe nlereanya ndị dị otú ahụ echiche nke ọma; lee ha anya dị ka mmadụ ndị dị adị n’ezie. Kpebisie ike ịdị ndụ n’okwukwe, kwa ụbọchị. Chetakwa na ndị nwere okwukwe adịghị ejere Jehova ozi ná ndabere nke ụbọchị ma ọ bụ oge a kara aka mgbe Chineke ga-emezu nkwa ya nile. Kama nke ahụ, anyị kpebisiri ike ijere Jehova ozi ruo mgbe ebighị ebi! Ime otú ahụ bụ ịgbaso ụzọ ndụ kasị nnọọ mma n’usoro ihe a nakwa na nke na-abịanụ.
Ụzọ Isi Sikwuo Ike n’Okwukwe
13, 14. (a) Olee otú okwu Pọl ndị e dekọrọ ná Ndị Hibru 10:24, 25 pụrụ isi nyere anyị aka ime ka nzukọ anyị bụrụ nke na-enye ọṅụ? (b) Gịnị bụ nzube bụ́ isi nke nzukọ ndị Kraịst?
13 Pọl gosiri ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst ọtụtụ ụzọ ndị dị irè ha pụrụ isi mee ka okwukwe ha sikwuo ike. Ka anyị tụlee nanị abụọ. Ma eleghị anya anyị maara ndụmọdụ ya dị ná Ndị Hibru 10:24, 25 nke ọma, nke na-agba anyị ume izukọchi anya ná nzukọ ndị Kraịst anyị. Otú ọ dị, cheta na okwu Pọl ahụ sitere n’ike mmụọ nsọ apụtaghị na anyị ga-abụ nanị ndị nkiri ná nzukọ ndị dị otú ahụ. Kama nke ahụ, Pọl na-akọwa nzukọ dị ka ohere iji matakwuo ibe anyị, ịkwali ibe anyị ijere Chineke ozi n’ụzọ zuru ezu karị, na ịgba ibe anyị ume. Anyị nọ n’ebe ahụ inye enye, ọ bụghị nanị ịnara anara. Nke ahụ na-enye aka ime ka nzukọ anyị bụrụ nke na-enye ọṅụ.—Ọrụ 20:35.
14 Otú ọ dị, n’ụzọ bụ́ isi, anyị na-aga nzukọ ndị Kraịst iji fee Jehova Chineke. Anyị na-eme otú ahụ site n’isonye n’ekpere nakwa n’abụ, site n’ige ntị nke ọma, nakwa site n’inye “mkpụrụ egbugbere ọnụ”—okwu otuto nye Jehova n’azịza anyi nakwa n’ihe omume ndị anyị nwere ná nzukọ. (Ndị Hibru 13:15) Ọ bụrụ na anyị eburu ihe mgbaru ọsọ ndị ahụ n’uche ma rụọ ọrụ na ha ná nzukọ ọ bụla, a ga-ewuliterịrị okwukwe anyị n’oge nke ọ bụla.
15. N’ihi gịnị ka Pọl ji gbaa ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst ume ijidesi ozi ha ike, n’ihi gịnịkwa ka otu ndụmọdụ ahụ ji daba adaba taa?
15 Ụzọ ọzọ isi wulite okwukwe bụ ịrụ ọrụ nkwusa. Pọl dere, sị: “Ka anyị jidesie nkwupụta nke olileanya anyị ike ka ọ ghara iruda n’ala; n’ihi na Onye ahụ Nke kwere nkwa kwesịrị ntụkwasị obi.” (Ndị Hibru 10:23) Ị pụrụ ịgba ndị ọzọ ume ka ha jidesie ihe ike mgbe o yiri ka ha nọ n’ihe ize ndụ nke ịhapụ ihe ahụ. N’ezie Setan nọ na-arụgide ndị Hibru ahụ bụ́ ndị Kraịst ka ha hapụ ozi ha, ọ na-arụgidekwa ndị Chineke taa. Mgbe anyị na-enwe nrụgide dị otú ahụ, gịnị ka anyị kwesịrị ime? Tụlee ihe Pọl mere.
16, 17. (a) Olee otú Pọl si nweta ike nkwuwa okwu maka ozi ahụ? (b) Olee ihe ndị anyị kwesịrị ime ma ọ bụrụ na anyị ahụ na akụkụ ụfọdụ nke ozi ndị Kraịst anyị na-emenye anyị ụjọ?
16 Pọl degaara ndị Kraịst nọ na Tesalọnaịka akwụkwọ, sị: “Ọ bụ ezie na anyị hụrụrịị ahụhụ na mbụ, e meekwa anyị ihe ihere, dị ka unu matara, na Filipaị, ma anyị kwuwara okwu n’ime Chineke anyị ịgwa unu ozi ọma Chineke n’oké mgba.” (1 Ndị Tesalọnaịka 2:2) Olee otú e siworo ‘mee Pọl na ndị ha na ya so ihe ihere’ na Filipaị? Dị ka ndị ọkà mmụta ụfọdụ si kwuo, okwu Grik Pọl ji mee ihe na-egosi mmeso mkparị, nke na-emenye ihere, ma ọ bụ nke jọgburu onwe ya. Ndị ọchịchị Filipaị pịara ha ụtarị, tụba ha n’ụlọ mkpọrọ, tinyekwa ha n’ọtọsị. (Ọrụ 16:16-24) Olee otú ahụmahụ ahụ na-egbu mgbu si metụta Pọl? Ndị obodo ọzọ Pọl letara na njem ozi ala ọzọ ya, bụ́ ndị Tesalọnaịka, hà hụrụ ya ka ọ na-ewezụga onwe ya n’ihi egwu ? Ee e, o “kwuwara okwu.” O meriri egwu ma nọgide na-eji nkwuwa okwu na-eme nkwusa.
17 Olee ebe Pọl si nweta ike nkwuwa okwu ya? Ọ̀ bụ site n’onwe ya? Ee e, ọ sịrị na ya kwuwara okwu “n’ime Chineke anyị.” Otu akwụkwọ ndị nsụgharị Bible na-eme nnyocha na ya na-ekwu na a pụrụ ịsụgharị okwu a ịbụ “Chineke wepụrụ egwu n’obi anyị.” Ya mere ọ bụrụ na ị dịghị enwecha nkwuwa okwu n’ozi gị, ma ọ bụ ọ bụrụ na akụkụ ya ụfọdụ kpọmkwem na-eyi gị ka ọ na-emenye ụjọ, gịnị ma ị rịọ Jehova ka o meere gị otu ihe ahụ? Rịọ ya ka o wepụ egwu ahụ n’obi gị. Rịọ ya ka o nyere gị aka inwe nkwuwa okwu maka ọrụ ahụ. Ọzọkwa, were nzọụkwụ ndị ọzọ dị irè. Dị ka ihe atụ, mee ndokwa isoro onye nwere nkà n’ụdị ịgba àmà ahụ ị na-enwe nchegbu banyere ya rụọ. Ọ pụrụ ịgụnye ógbè azụmahịa, ịgba àmà okporo ámá, ime nkwusa mberede, ma ọ bụ iji telifon agba àmà. Ikekwe onye gị na ya na-arụkọ ga-enwe ọchịchọ ibute ụzọ na mbụ. Ọ bụrụ otú ahụ, kirie otú o si eme ya ma mụta ya. Ma mgbe e mesịrị, nwee nkwuwa okwu iji nwalee ya.
18. Olee ngọzi ndị anyị pụrụ inweta ma ọ bụrụ na anyị enwee nkwuwa okwu n’ozi anyị?
18 Ọ bụrụ na i nwee nkwuwa okwu, chee banyere ihe ọ pụrụ ịrụpụta. Mgbe ị nọgidesiri ike, n’ekweghịkwa ka i nwee nkụda mmụọ, o yikarịrị ka ị ga-enwe ahụmahụ ndị dị mma n’ikesa eziokwu ahụ, ahụmahụ ndị ị na-agaraghị enwe ma a sị na i meghị otú ahụ. (Lee peji nke 25.) Ị ga-enwe afọ ojuju nke ịmara na i mewo ihe na-atọ Jehova ụtọ site n’ime ihe na-esiri gị ike. Ị ga-enweta ngọzi na enyemaka ya n’imeri egwu gị. Okwukwe gị ga-esikwu ike. N’ezie, ị gaghị arụ ọrụ n’iwulite okwukwe ndị ọzọ n’ewuliteghị okwukwe nke gị n’otu oge ahụ.—Jud 20, 21.
19. Ụgwọ ọrụ dị aṅaa dị oké ọnụ ahịa na-echere “ndị kwere ekwe”?
19 Nọgide na-ewusi okwukwe gị na okwukwe ndị nọ gị gburugburu ike. Ị pụrụ ime otú ahụ site n’iwulite onwe gị na ndị ọzọ site n’iji nkà na-eji Okwu Chineke eme ihe, site n’ịmụ ihe nlereanya ndị dị na Bible banyere okwukwe na ichetaghachi ha, site n’ịkwadebe maka na ikere òkè ná nzukọ ndị Kraịst, na site n’ijigidesi ihe ùgwù dị oké ọnụ ahịa nke ozi ihu ọha ahụ ike. Ka ị na-eme ihe ndị a, jide n’aka na ị bụ, n’ezie, otu n’ime “ndị kwere ekwe.” Chetakwa na ndị dị otú a nwere ụgwọ ọrụ dị oké ọnụ ahịa. Ha “dị n’etiti ndị kwere ekwe inweta mkpụrụ obi ha.”b Ka okwukwe gị nọgide na-eto eto, ka Jehova Chineke chebekwa gị ndụ ruo mgbe ebighị ebi!
[Ihe ndị e dere n’ala ala peeji]
a Pọl hotara nsụgharị Septuagint nke Habakuk 2:4, bụ́ nke gụnyere nkebi ahịrịokwu bụ́ “ọ bụrụkwa na ọ ga-ewezụga onwe ya, ihe ya adịghị mkpụrụ obi m ezi mma.” Okwu a apụtaghị n’ihe odide Hibru ọ bụla dị adị. Ụfọdụ enyewo echiche na Septuagint ahụ dabeere n’ihe odide Hibru ndị bu ụzọ bụ́ ndị na-adịghịzi adị. Otú o sina dị, Pọl tinyere ya n’ebe a ná mkpali nke mmụọ nsọ Chineke. Ya mere o nwere nkwado Chineke.
b Isiokwu dịịrị afọ nke Ndịàmà Jehova maka afọ 2000 ga-abụ: “Anyị adịghị n’etiti ndị wezụgara onwe ha . . . kama anyị dị n’etiti ndị kwere ekwe.”—Ndị Hibru 10:39.
Ị̀ Ga-esi Aṅaa Zaa?
◻ Olee otú Pọl si gosipụta obi ike o nwere n’ebe ndị Hibru bụ́ ndị Kraịst nọ, gịnịkwa ka anyị pụrụ ịmụta site na nke a?
◻ N’ihi gịnị ka aka Pọl zoro n’ebe Habakuk onye amụma nọ ji daba nnọọ adaba?
◻ Ihe nlereanya ndị dị aṅaa dabeere n’Akwụkwọ Nsọ banyere okwukwe ka Pọl chetaghachiri?
◻ Ụzọ dị aṅaa dị irè nke iwulite okwukwe ka Pọl tụrụ aro ya?
[Foto dị na peeji nke 23]
Mgbe o nwesịrị ahụmahụ ya na-egbu mgbu na Filipaị, Pọl nwere nkwuwa okwu ịnọgide na-eme nkwusa
[Foto ndị dị na peeji nke 24]
Ị̀ pụrụ inwe nkwuwa okwu ịnwale ụdị dị iche iche nke ịgba àmà?