irube isi n’iwu Chineke, gụnyere ihe ọhụrụ ọ bụla Jehova ga-achọ n’aka ndị mmadụ, bụ́ ihe ndị ọ pụrụ ime ka a mata n’otu puku afọ ahụ. N’ihi ya, a ga-ekpe ndị mmadụ ikpe n’otu n’otu dabere n’ihe ha mere n’ime Ụbọchị Ikpe ahụ.

N’Ụbọchị Ikpe ahụ, ọtụtụ ijeri mmadụ ga-enwe ohere na nke mbụ ya ịmata banyere uche Chineke na ibi ndụ n’ụzọ kwekọrọ na ya. Nke a pụtara na a ga-enwe ọrụ izi ihe dị ukwuu. N’ezie, ‘ezi omume ka ndị bi n’elu ụwa dum mmadụ bi ga-amụta.’ (Aịsaịa 26:9) Otú ọ dị, ọ bụghị mmadụ nile ga-adị njikere ibi ndụ n’ụzọ kwekọrọ n’uche Chineke. Aịsaịa 26:10 na-ekwu, sị: “A sị na e meere onye na-emebi iwu amara, ọ gaghị amụta ezi omume; n’ala nke izi ezi nile ọ ga-eme ajọ omume, ma ọ gaghị ahụ ịdị elu nke Jehova.” N’Ụbọchị Ikpe ahụ, a ga-egbu ndị ajọ omume a, ha agaghị enwekwa olileanya mbilite n’ọnwụ.—Aịsaịa 65:20.

Ka ọ na-erule n’ọgwụgwụ nke Ụbọchị Ikpe ahụ, ndị lanarịrịnụ ‘ga-abịaworị dịrị ndụ’ n’ụzọ zuru ezu dị ka ndị zuru okè. (Mkpughe 20:5) N’ihi ya, n’Ụbọchị Ikpe ahụ, a ga-eme ka ihe a kpọrọ mmadụ zughachi okè dị ka ha zuru na mbụ. (1 Ndị Kọrint 15:24-28) Ule ikpeazụ ga-ewerezi ọnọdụ. A ga-atọhapụ Setan na mkpọrọ ma hapụ ya ka ọ gbalịa iduhie ihe a kpọrọ mmadụ na nke ikpeazụ ya. (Mkpughe 20:3, 7-10) Ndị guzogidere ya ga-ahụ mmezu zuru ezu nke nkwa Bible bụ́: “Ndị ezi omume ga-enweta ala, birikwa n’elu ya ruo mgbe ebighị ebi.” (Abụ Ọma 37:29) Ee, Ụbọchị Ikpe ga-ewetara ihe nile a kpọrọ mmadụ na-ekwesị ntụkwasị obi ngọzi!

ỌTỤTỤ iri afọ tupu afọ 1914, ndị mmụta Bible kpọsara na ihe ndị dị ịrịba ama ga-eme n’afọ ahụ. Gịnị bụ ihe omume ndị a, ihe ndị dịkwa aṅaa na-egosi na 1914 bụ afọ dị mkpa otú ahụ?

Dị ka e dekọrọ na Luk 21:24, Jizọs kwuru, sị: “Ndị mba ọzọ ga-azọ Jeruselem ụkwụ, ruo mgbe oge a kara aka nke ndị mba ọzọ [“oge ndị Jentaịl,” King James Version] ga-ezu.” Tupu mgbe ahụ, Jeruselem bụ isi obodo mba ndị Juu—ebe ndị eze sitere n’eriri Eze Devid si na-achị. (Abụ Ọma 48:1, 2) Otú ọ dị, ndị eze ndị a pụrụ iche n’ebe ndị ndú nke mba dị iche iche nọ. Ha nọkwasịrị “n’ocheeze Jehova” dị ka ndị nnọchianya Chineke n’onwe ya. (1 Ihe E Mere 29:23) Jeruselem si otú a bụrụ ihe nnọchianya nke ọchịchị Jehova.

Otú ọ dị, ọ̀ bụ n’ụzọ dị aṅaa ka ‘ndị mba ọzọ si malite ịzọ ọchịchị Chineke ụkwụ,’ oleekwa mgbe ha mere otú ahụ? Nke a mere n’afọ 607 T.O.A. mgbe ndị Babilọn meriri Jeruselem. O nweghịzi onye nọ ‘n’ocheeze Jehova,’ a kwụsịtụkwara inwe ndị eze sitere n’eriri Devid. (2 Ndị Eze 25:1-26) ‘Ịzọ ụkwụ’ a ọ̀ ga-adịru mgbe ebighị ebi? Ee e, n’ihi na amụma Ezikiel kwuru banyere eze ikpeazụ nke Jeruselem, bụ́ Zedekaịa, sị: “Wezụga ákwà nkuku isi ahụ, bupụ okpueze ahụ: . . . ọ gaghị adị ruo mgbe ọ ga-abịa, bụ́ onye o ruru aka; M ga-ewerekwa ya nye ya.” (Ezikiel 21:26, 27) Onye okpueze Devid “ruru aka” bụ Jizọs Kraịst. (Luk 1:32, 33) N’ihi ya, ‘ịzọ ụkwụ’ ahụ ga-akwụsị mgbe Jizọs ghọrọ Eze.

Olee mgbe ihe ahụ dị ịrịba ama ga-eme? Jizọs gosiri na ndị Jentaịl ga-achị ruo oge a kapịrị ọnụ. Ihe e dekọrọ na Daniel isi nke 4 nwere ihe ndị na-enye aka ịgụkọ ogologo oge nke ahụ ga-ewe. Ọ na-akọ banyere nrọ amụma nke Eze Nebukadneza nke Babilọn rọrọ. Ọ hụrụ nnukwute osisi e gbuturu egbutu. Úkwù ya enweghị ike ito n’ihi na e ji ígwè na ọla kee ya agbụ. Otu mmụọ ozi kwuru, sị: ‘Ka oge asaa gabigakwa ya n’isi.’—Daniel 4:10-16.

N’ime Bible, mgbe ụfọdụ a na-eji osisi edochi anya ọchịchị. (Ezikiel 17:22-24; 31:2-5) N’ihi ya, mgbutu e gbuturu osisi ihe atụ ahụ na-egosi otú a ga-esi kwụsịtụ ịchịisi Chineke, bụ́ nke ndị eze nọ na Jeruselem nọchiri anya ya. Otú ọ dị, ọhụụ ahụ gosiri na ‘ụkwụ a a ga-azọ Jeruselem’ agaghị adịte aka—“oge asaa.” Olee otú oge ahụ hà n’ogologo?

Mkpughe 12:6, 14 na-egosi na oge atọ na ọkara hà ka “otu puku ụbọchị na narị ụbọchị abụọ na iri isii.” Ya mere, “oge asaa” ga-aka nke ahụ okpukpu abụọ, ma ọ bụ ọ ga-eru ụbọchị 2,520. Ma ndị Jentaịl akwụsịghị ‘ịzọ’ ịchịisi Chineke ụkwụ nanị n’ụbọchị 2,520 nkịtị ka Jeruselem dasịrị. N’ihi ya, o doro anya na amụma a na-ekwu banyere oge ka nnọọ nke ahụ ogologo. Dabere n’ihe e dere n’Ọnụ Ọgụgụ 14:34 nakwa n’Ezikiel 4:6, bụ́ ndị na-ekwu banyere “otu ụbọchị otu afọ,” “oge asaa” ahụ ga-eru afọ 2,520.

Afọ 2,520 malitere n’October 607 T.O.A., mgbe ndị Babilọn meriri Jeruselem, e wepụkwara eze sitere n’eriri Devid n’ocheeze ya. Oge ahụ kwụsịrị n’October 1914. N’oge ahụ, “oge a kara aka nke ndị mba ọzọ” bịara ná njedebe, e chikwara Jizọs Kraịst echichi dị ka Eze eluigwe nke Chineke.a—Abụ Ọma 2:1-6; Daniel 7:13, 14.

Dị ka Jizọs buru n’amụma, “ọnụnọ” ya dị ka Eze eluigwe abụwo nke ihe ndị dị ịrịba ama na-eme n’ụwa kara akara—agha, ụkọ nri, ala ọma jijiji, na ọrịa na-efe efe. (Matiu 24:3-8; Luk 21:11) Ihe omume ndị dị otú ahụ na-agba nnọọ akaebe na afọ 1914 bụ oge a mụrụ Alaeze eluigwe nke Chineke n’ezie, ọ bụkwa oge ‘ụbọchị ikpeazụ’ nke ajọ usoro ihe dị ugbu a malitere.—2 Timoti 3:1-5.

A KPỌTỤGHỊ mmụọ ahụ e kere eke, bụ́ Maịkel, aha ọtụtụ ugboro n’ime Bible. Otú ọ dị, n’ebe ndị a kpọtụrụ ya aha, ọ nọ nnọọ n’ọrụ. N’akwụkwọ Daniel, Maịkel na-alụso ndị ajọ mmụọ ozi ọgụ; n’akwụkwọ ozi Jud, ya na Setan na-ese okwu; ná Mkpughe kwa, ọ na-alụso Ekwensu na ndị mmụọ ọjọọ ya agha. Site n’ịgbachitere ọchịchị Jehova na ịlụso ndị iro Chineke ọgụ, Maịkel na-ebi ndụ n’ụzọ kwekọrọ n’ihe aha ya pụtara—“Ònye Dị Ka Chineke?” Ma, ònye bụ Maịkel?

Mgbe ụfọdụ, a na-eji ihe karịrị otu aha ama mmadụ. Dị ka ihe atụ, aha ọzọ a na-akpọ nna ochie ahụ bụ́ Jekọb bụ Izrel, aha ọzọ a na-akpọkwa Pita onyeozi bụ Saịmọn. (Jenesis 49:1, 2; Matiu 10:2) N’otu aka ahụ, Bible na-egosi na Maịkel bụ aha ọzọ a na-akpọ Jizọs Kraịst, tupu na mgbe ọ bịasịrị n’ụwa. Ka anyị tụlee ihe ndị Akwụkwọ Nsọ kwuru mere anyị ji ruo ná nkwubi okwu ahụ.

Onye Isi Ndị Mmụọ Ozi. Okwu Chineke kwuru banyere Maịkel “onyeisi ndị mmụọ ozi.” (Jud 9) Rịba ama na a kpọrọ Maịkel onyeisi ndị mmụọ ozi. Nke a na-enye echiche bụ́ na e nwere nanị otu mmụọ ozi dị otú ahụ. N’ezie, n’ebe ọ bụla okwu ahụ pụtara n’ime Bible, ọ na-apụta n’ụdị na-egosi otu onye, bụ́ “onyeisi ndị mmụọ ozi,” ọ bụghị n’ụdị na-egosi ọtụtụ ndị. Ọzọkwa, a na-ezo aka n’ebe Jizọs nọ dị ka onyeisi ndị mmụọ ozi. Banyere Onyenwe anyị Jizọs Kraịst a kpọlitere