Ẹga ọ-Da Ụbwọ Ka nya Ụpwụ ọ-Kpa Jẹ́ Ang nya Ọhịhị Bala Ụkụrwọ — ẸGA KÁ APWỤ ỊHYẸ KAA JI I-INTANẸTỊ nya ị-Watchtower

Ẹga ọ-Da Ụbwọ Ka nya Ụpwụ ọ-Kpa Jẹ́ Ang nya Ọhịhị Bala Ụkụrwọ

ỌYA ỌKỤRỤ ỌHỌHẸ 1-7

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | IJOCHUWA 18-19

“IJihova Mẹ Ẹla Ọjẹ́jẹ Jẹ ụ-Ụgbẹyị Ọlẹ kọ Ga Ọpyị Gịla Alimwawụ nya Isirẹlụ”

it-1-E 359 ¶1

Oyi

Ọ lala o-ri abwọlẹ kị bwu ga ọpyị gịla alimwawụ nya Isirẹlụ kpụnịrọ ang imiiye ịkpọnchị: ọhẹ ri iwo ọlẹ kị da, ọkịla ri abwọlẹ ká alimwawụ ju iru kaka ba. Ọhẹka ị da iwo nyọka jẹ́ ẹpwụ ojuju nya ọpyị ọlẹ ká imwawụ ọnyọnyọọnyị ka la nya ang ugu, ene kị ka jẹ́-ẹ ga ọpyị ọọwa cheechee ka oye ọhẹ lee ọkịla, lala oye ẹtẹ lee edii, ẹmwẹnụ-ụtụrụ lee ẹmwẹnụ-obyi nya ọkpọọ oloye nya ihu lee oye nya ịgbọdọ. Eje ọchịchị nya iwo ọdada ọwẹ bwu ẹga nya iJihova, ọọwa tị ka du ka ijiiji ọyẹyẹ bala arụ ọrụrụ-ụ́ ka ji ẹpwarịrị nya alimwawụ ịwẹ ka. (Etu 16:33) Bwula ụgbẹyị ọwẹ Ohe Oluhye wẹẹ kpẹhị rịrị iwe-ahụrụ nya alimwawụ ọnyọnyọọnyị chajị ka ẹla oluhye nyaa ka họ jịra pwoku abwọlẹ ká iJekọbụ yẹ ọmwụ neeji lụka ọlẹ kọ wẹẹ ka gbu kị da ju ụ-ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada 49:1-33.

it-1-E 1200 ¶1

Ang Ugu

Ang ugu nya ọpyị. IJihova ya ang ugu ha anyị nya ala Isirẹlụ bwula ọ-chabwọ ya je iMosisi ẹga-ẹga ká oyi nya ọpyị ọnyọnyọọnyị ka ba. (Ọwa 34:1-12; Joch 1:4) IMosisi ga ọpyị ọlẹ ká anyị nya ịGadị, anyị nya iRubẹn bala ẹhya nya anyị nya ịManasẹ ka kụ haa. (Ọwa 32:33; Joch 14:3) Alimwawụ ịkịla ihihi la ebwo nya ọpyị nyaa ịwa bwula iwo ọdada, e-ekpeleji nya ẹhị ọ-kpa rịrị nya iJochuwa bala Eliyesa. (Joch 14:1, 2) Jaabwọ ká iJekọbụ yẹ ọmwụ neeji ụ-ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada 49:5, 7, ị́ ga ọpyị ọhẹ datị-datị ha iSimyọn bala iLivayị nya ang ugu nyaa ka. Ẹga ọlẹ kọ ri ịnya iSimyọn (tụ epweji ị-la ịmwawụ-ẹpwa ịlụwa wuu) juwa ẹ-ẹpwụ nya ọpyị nya iJuda (Joch 19:1-9), ịnyịnyị ị ya epweji iwo ine kụrụ ineku ha iLivayị bwu ẹpwụ nya ọpyị nya ala Isirẹlụ wuu. Chajị nyọlẹ kị chụ ala iLivayị nyọka họ ụkụrwọ u-ube ịgọgọ wẹẹ, iJihova yẹkẹẹ ọwa nyaa ri ang ugu nyaa lẹ. Ị kaa ya ebwo nya ang ookpokpo ẹ-ẹpwụ nya iwo haa nya uri ọnwụnwụ nyaa ọọlajị nya ụkụrwọ ọlẹ kị wẹẹ họ. (Ọwa 18:20, 21; 35:6, 7) Ị kaa ya ụkụrwọ ha alugbiyegu ẹ-ẹpwụ-ẹpwụ nya ọpyị olimwawụ nyaa kem ịnyị. Jaabwọ ká alugbiyegu wẹẹ haju kịlahị-ịlahị gụ ọwọwa, bala ọ-wẹẹ ma anyị alẹng wẹẹ, ị ka juwa kpa ọpyị ọwẹ gu ene chee-chee gịla awụlẹ ịnyịnyịịnyị.

it-1-E 359 ¶2

Oyi

Ụka ọlẹ kị da iwo kpá nyọka jẹ́ ẹga ka imwawụ ọnyọnyọọnyị ka kụ ka kpá wẹẹ, ọ baba kị ka jẹ́ ẹga ka oyi nya ọpyị nya alimwawụ ọnyọnyọọnyị ka ba, ọọwa tị ka kpụnịrọ ẹhị nya ẹla ọkpọnchị oheeye kọ ri: abwọlẹ ká alimwawụ ju iru kaka ba. “Anụ gu ọpyị ọwẹ okpo gịla ịlọnụ jaabwọ kanụ la ogang-ogang bala imwawụ-imwawụ bwula iwo ọdada mẹ. Ọpyị ọnyị myị ọnyị ká iwo-ó chụ ha ogang ọhẹ-lọhẹ lẹ aalẹ, ọwa-à ka ri nya ogang ọọwa lẹlẹ. Anụ ga ọpyị o-ju ẹpwụ ogbam-gbam ha ogang ọtụka, kanụ ya ọlẹ kọ byẹhị ha ogang ọbyẹhị ịnyịnyị.” (Ọwa 33:54) Eje ọchịchị u-uhye nya iwo ọdada chajị nyọka jẹ́ ẹga ka imwawụ ọnyọnyọọnyị ka kụ ka lẹ, ọwa-á yẹda ka, ma ọ-nwụhọ ji ẹ-ẹga nya abwọlẹ ká ang ugu nya imwawụ ọnyọnyọọnyị ka lụmẹ kaka ba. Lẹ, chajị nya ọọwa, ụka ọlẹ kị yẹ nyori ebwo nya ọpyị nya alimwawụ nya iJuda nyị lụmẹ, ị boo hi ju ịnya alịmwawụ nya iSimyọn.—Joch 19:9.

Ang Ụdụ nya Olegu

it-1-E 359 ¶5

Oyi

Ẹla u-uhye nya ọpyị ọ-chị ebwo ka ọmwẹnụ-obyi nya ịJọdan mẹjẹ họhẹ-họhẹ nyori, ị da iwo nya ọpyị nya iJuda (Joch 15:1-63), IJosẹfụ (Ifurem) (Joch 16:1-10), bala ẹhya nya imwawụ nya ịManasẹ kị kụ ọmwẹnụ-obyi nya ịJọdan, (Joch 17:1-13) ị chị oyi nyaa bala ọ-wa epweji nyaa wuu gbịlẹ-gbịlẹ ịnyịnyị. Ẹ-ẹkpẹ nya ọọwa, ọ lala o-ri ochi ọhẹ nyị juwa ẹ-ẹga nya ọpyị ọgaga ọwẹ, chajị ịkampụ nya ala Isirẹlụ mwụ rụ bwu iGiligalụ kele ka iChilo. (Joch 14:6; 18:1) ị́ ya jaabwọ ká ụka ọọwa lụrụ tata kaka ba ka, ma iJochuwa ya alibyi la alimwawụ irwiye ihihi ọọlajị nya ịnẹkpẹ ọhọhọ nyaa u-uhye nyọka kele kaka ye ọpyị ihihi la kị ka kụ ụwa. (Joch 18:2, 3) O-ya dodehe ịdatị-datị jị u-uhye nya ang o-ju ọmwụ abwẹla ịnẹkpẹ ọhọhọ nya alimwawụ irwiye ịwẹ, angị wụla ẹla yẹ ịhyẹ ya nyori iru nya ang ụdụ ịlẹ kị go bwu ẹwụ bala ọkụrụ-kụrụ ọlẹ kị la bwu ẹpwụtụbwọ nya ala iKenan ịlẹ kị kaa chị uhi jwaa, nyaa ka dudu ká alimwawụ ịwẹ nyị họ ịnẹkpẹ u-uhye nyọka kele kaka ye ọpyị ohihi la lẹ. Ọhẹka atịmẹ ọhọhọ nyaa ka ri uhi ojuju nyọka jahị nya ẹla da ala iKenan ịlịngịrị ịwẹ ọọlajị nya ang ụdụ nyaa, dudu kọ ju ọmwụ nya ịnẹkpẹ ọhọhọ ụpa nyaa myị. (Joch 13:1-7) Ịnyịnyị, ọhẹka ị yẹ nyori ụpa nya Ọpyị ọ-Myị Ọnụ Ha ọlẹ kị wẹẹ ka ye la, á lụmẹ lala ọlẹ kị kụ wẹ ka.

ỌYA ỌKỤRỤ ỌHỌHẸ 8-14

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | IJOCHUWA 20-22

“Ang Ọlẹ Kahị ka Jẹ́ Bwu o-Wo Lawụlẹ Ka”

w06 4/15 5 ¶3

Ụgbẹyị Ọlẹ Á Ka Bwu Ya Ẹla Ta Ọrụng Lee Ahụng

Ẹlịlẹhị o-ya ju awụlẹ kaa du ká o-wo lawụlẹ ka bala ẹla ọ-yẹ abwọ ọkịla kaa ji ka. Ẹ-ẹpwụ nya ego nya ala Isirẹlụ, alimwawụ nya iRubẹn, ịGadị, bala ẹhya nya imwawụ nya ịManasẹ ịlẹ kị kụ ka ọmwẹnụ-ụtụrụ nya Ihu nya ịJọdan “me ogidi ọnyịịla” ọhẹ ọ-ọka nya ịJọdan. Alimwawụ ịkịla yẹ ọhọhọ nyaa ọwẹ abwọ ọkịla. Ị me irya nyori aanaa ịlẹ kị kụ ka oye ọkịla nya ịJọdan nyị họ ẹla ọ-kpụhị lẹ, alimwawụ ịlẹ kị kụ ka ọmwẹnụ-obyi nwụlanọ kị ka mwẹla taa. Ene nyọka wuleji nya ẹla ọmwọmwọ taa, ị du angịhyẹ ẹrụ kele nyọka wo ẹla bwu ẹga nya alimwawụ ịlẹ kị kụ ka ọmwẹnụ-ụtụrụ. Ẹla ọwẹ kị họ wẹ há yẹẹyẹẹ! Ị wẹ ka jẹ́ nyori aanaa ịwẹ á me ogidi ọwẹ chajị nyọka ya ọhaha nụwa lee o-kiliya ụ-ụwa ododoodu ka. Ọkọkọ nyọọwa, alimwawụ ịla ọmwẹnụ-ụtụrụ ịwẹ juhi nyori, ụ-ụwa ị-ịlahị alimwawụ ka byaa myị́ yẹkẹẹ: “Ánụ la ịngịhyẹ ka họ bala [iJihova] ka.” Ogidi ọwẹ ka ri ang-ibeenu nyori ị kaa gbịgba ha iJihova ịnyịnyị. (IJochuwa 22:10-29) Ị ju ogidi ọọwa ẹnyị nya ang-ibeenu, ọhẹka o-ri ang-ibeenu haa nyori iJihova à ri Ohe nyịlẹhị lẹ.—IJochuwa 22:34.

w08 11/15 18 ¶5

“Ku Ang Ịlẹ kị ka Du ká Okpunyi ka Ji”

Ọhẹka ọ-ka la angịhyẹ nya ala Isirelụ nyori ị la ang-ẹjẹẹ ọlẹ kọ nwà kpụ ị ka ya eje wu anyịnaa nyori ị họ ang ọtịpyọ lẹ bala o-ri kori kị kele kaka mwẹla taa ịbaa-ịbaa, angịlẹ kị ka nwụ ka la pyịnyịng kem ịnyị. Ọkọkọ nyọka wẹ la ẹla ọmwọmwọ taa ahyaahị, alimwawụ ịlẹ kị kụ ka ọmwẹnụ-obyi nya ịJọdan du angịhyẹ ẹrụ kele ka tọ aanaa nyọka ya ẹla u-uhye nya akama ọọwa lawụlẹ. Ị tọ wo yẹkẹẹ: “Ịyẹ tị́ du kanụ họ ang onyobyi ịwẹ ba Ohe Oluhye nya ala Isirẹlụ?” Ịnyịlẹhị, alimwawụ i-me ogidi ọwẹ á tịtọ nyọka họ ẹla ọtịpyọ ba Ohe Oluhye kpong-kpong ka. Ma, anyị ị tị́ ka họ u-uhye nya ẹla ọlẹ kị chị baa wẹ? Ị ka ju agbama tọ angịlẹ kị chị ẹla baa wẹ lee ọ-pwa la ọ-ka ya ẹla balaa? Alimwawụ ịlẹ kị chị ẹla ba wẹ wẹ ẹla dụmwọ, bwula o-byi aanaa gbagbịla nyori irya ọlẹ kị la nyọka gbịgba ha iJihova à gwaa gbịla kaka họ ẹla ọlẹ kị họ wẹ lẹ. Ọhọhọ nyaa ọwẹ chewu ke igu oriri nyaa bala Ohe Oluhye bala ọ-chị ọhịhị da. Ẹla oyaya ọdụmwo myị́ o-wo lawụlẹ ka ọọwa bala ọ-tịrị okpunyi ẹkpẹ.—Joch. 22:13-34.

Ang Ụdụ nya Olegu

it-1-E 402 ¶3

Ala iKenan

Nanana nyori ala iKenan lụmẹ-lụmẹ chịda bwu ẹpwụtụbwọ nya ala Isirẹlụ bala ọ-pwa la ọ-ka ji ekpeleji nyaa, ị ka jẹ́-ẹ ya nyori ‘[iJihova] ya ọpyị ọlẹ wuu kọ myọọnụ ha adaa, ha ala Isirẹlụ . . . ọ ya okpunyi ha ọpyị ọwẹ wuu, . . . bala ọ-kpa ọnụ ọmyịmyị ọnyị myị ọnyị ọlẹ kọ myị ha ala Isirẹlụ.’ (Joch 21:43-45) Aluji nya ala Isirẹlụ ịlẹ kị kụ dakoko jwaa juhi nyaa yẹẹyẹẹ, ọngọngọhẹ nyaa á wuleji nyọka mwẹla taa kpong-kpong ka. Ohe Oluhye ya neeji ene-ene nyori ọwa nyị ka ku ala iKenan rụ “dụmwọ-dụmwọ” chajị ká iyo ịlẹpwamẹ ka pyẹ ju iru ọ-ọpyị ọ-kpụ egwawụ-egwawụ ka. (Ehe 23:29, 30; Ehile 7:22) Nanana nyori ala iKenan la ang ị-kpa dẹwụ ịlẹ kị há gụgụ wuu, tụ́ ang ịrụnyẹ iloje-oje ị-kpa dẹwụ, ala Isirẹlụ ọ-jụ ịpyị ịhyẹ nu ka á ri yẹkẹẹ, iJihova á họ ụpa nya ọnụ ọmyịmyị nyamwụ ịhyẹ jịra ka lẹ ka. (Joch 17:16-18; Ang 4:13) Ọkọkọ nyọọwa, ego mẹjẹ nyori ọ-la kpẹẹkpẹẹ-ka nya ala Isirẹlụ à du kị kụrwaa ẹ-ẹwụ ịhyẹ lẹ.—Ọwa 14:44, 45; Joch 7:1-12.

ỌYA ỌKỤRỤ ỌHỌHẸ 15-21

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | IJOCHUWA 23-24

“Ẹla Ọmẹjẹ Ohyẹẹkpẹ-ẹkpẹ nya IJochuwa Ha Ẹpwụma nya Isirẹlụ”

it-1-E 75

Ọyẹju Lawụlẹ

Iwe-ahụrụ ọdatị ọkịla ọhẹ kpeji lụka ọlẹ ká alẹpwụma nya Isirẹlụ wẹẹ ju kele ka ọpyị nya iKenan, kọ ri Ọpyị ọ-Myị Ọnụ Ha. Ohe Oluhye Agụgụ ya iwe da ha ala Isirẹlụ kị ka ye ọpyị ọwẹ la, chajị nyọka họ ọnụ ọmyịmyị ọlẹ kọ myị ha adaa igogo anyị jịra. Chajị nyọọwa lẹ, ị́ ju ka ẹpwụ nya ọpyị ọwẹ lala angga ka, ịnyịnyị iJihova daa ehile nyọka yẹju la alẹpwụma ị-kpụ́ ijiga ị-la ọpyị ọwẹ ka. (Ehe 23:31-33; 34:11-16) Ị ka kpa ịlaa e-ekpeleji nya ehile bala ịmẹjẹ nya Ohe Oluhye ụbwọọmwụ kem, ị́ ka ya ịlaa ji ekpeleji nya alẹpwụma ịlẹ kị wẹẹ ka ku rụ ka. (Liv 18:3, 4; 20:22-24) Ị daa ehile gbagbịla nyori nyị la ọ-yẹju lawụlẹ nya awụlẹ oyeye ọhẹ-lọhẹ bala alẹpwụma ịkịla kpong-pkpong ka. Ọ-yẹju lawụlẹ ọlịnyị ka du kị ka ye ịhụ ịlẹ kị kaa kpụ́ ijiga bala ọ-la anyadịda ịlẹ kị kaa kpụ́ ijiga bala ọ-kaa gbịgba ha ihye nya ịnịịkịla ịnyịnyị. Ọọwa tị ka dudu kị ka nyẹẹkpẹ da Ohe Oluhye, ọ tị́ ka ri ụnya haa ịnyịnyị.—Ehile 7:2-4; Ehe 34:16; Joch 23:12, 13.

w07 11/1 26 ¶19-20

Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye á Kaa Deeji ka

¹⁹ Ịnyịlẹhị jaabwọ kahị wẹẹ kpa ẹhị nya ịlọhị yẹ, ahị ka jẹ́-ẹ ya nyori: “[IJihova] Ohe Oluhye nyanụ họ ang ịnyịịla ịlẹ wuu kọ myị ọnụ hanụ. Ọ họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ ọnyị myị ọnyị jịra. Ọhẹ-lọhẹ nya-á hi kọ họ jịra ka lẹ ka.” (IJochuwa 23:14) IJihova kaa gba anchẹ nyamwụ kpehe, chewu kaa bala ọ-kpẹhị rịraa. Á ka jẹ́-ẹ ya ụchụ me ọnụ ọmyịmyị ọhẹ-lọhẹ ọlẹ kọ họ jịra lụka ọlẹ ká Ohe Oluhye hu nọ kọ ka họ kọ tị họ ka? Ọ́chịkpẹẹ ọ ka jẹ́-ẹ lịnyị ka. Ahị dahịhile Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye yẹẹyẹẹ.

²⁰ Ọnụ ọmyịmyị u-uhye nya ijuju tị́ bẹẹ? IJihova ya jehi nyori angịhyẹ nyahị lụmẹ-lụmẹ nyị la ahị ọdahile nyọka hịhị ám̀ odehe ọlẹ ụka kọ ka yẹ la ịparadayịsị ohuhi-huhi. Angịhyẹ pyịnyẹng lẹpwụ nyahị tị la ahị ọdahile nyọka kpeji ta ịKịrayịsị e-epwoohe ịnyịnyị. Ahị ọdahile ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kahị la wẹwẹ, ahị la ang odudu ọlẹ kahị ka godayị kpẹẹkpẹẹ lala iJochuwa. Ẹnụtụrụ ọhẹ juwa warị ká ahị ọdahile nyahị ka họ jịra pyii. Ụka ọọwa, kori kahị kụ irya kẹkpẹ ka ẹga nya ọnụ ọmyịmyị ịlẹ wuu ká iJihova myị hahị, ahị ka jẹ́-ẹ ya ịnyịnyị nyori: “Ọ họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ ọnyị myị ọnyị jịra.”

Ang Ụdụ nya Olegu

w04 12/1 12 ¶1

Ahị nya Ẹla Bwu Ẹpwụ nya Ụpwụ nya IJochuwa

24:2—ITera, adịda nya Ebiraham kaa gbịgba ha ekpeku? Ene-ene, iTera á kaa gbịgba ha iJihova ka. Lẹ, ọchịkpẹẹ myị nyori ọ kaa gbịgba ha ohe ojiga nya ọya ọlẹ kị kaa wụrụ nyị Sin—ọ ri ohe ojiga ọhẹ ọlẹ kọ rụ́ ohi yẹẹyẹẹ e-epweji nya Ur. Jaabwọ ká ọhọhọ nya ala iJuu ri, ọhẹka iTera dọmwụ ka ri ọngọhẹ ọlẹ kọ kaa họ ihye nya ekpeku myị. Ma, ụka ọlẹ ká Ebiraham rụ bwu ọpyị nya Ur jaabwọ ká Ohe Oluhye dọọ ehile lẹ, iTera bọọ rụ ká epweji nya ịHaran ịnyịnyị.—Ọmwụ Ọdada 11:31.

ỌYA ỌKỤRỤ ỌHỌHẸ 22-28

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 1-3

“Oja nya Ugbodu Ojuju Bala Obyi Omeme”

w04 3/15 31 ¶3

Ehudu Chị Ogbilo nya Ọtụpyịpyị Eku

Obyi omeme nya Ehudu chịkpẹẹ myị, ma a-ajị nyori ọ jẹ́ ijẹẹhị lụmẹ, lee ajị nyori aluji nyaa á la ẹla ọjẹ́jẹ nwa ka lẹ ka. Ọ-họ jịra nya obyi omeme nya Ohe Oluhye á kpụnịrọ ẹla ọjẹ́jẹ nya angịnyị ehe kpong-kpong ka. Ang ọlẹ kpangga kọ dudu ká obyi omeme nya Ehudu chịkpẹẹ myị, ri ajị nyọlẹ ká Ohe Oluhye chẹkpẹ jwoo, chajị ọ-họ ẹla pwoku irya ọ-kpịbaa nya Ohe Oluhye nyọka chị angịnyị nyamwụ da. Ohe Oluhye chụ Ehudu, “Ọọ chụ ọngọleje onyeewe [ha angịnyị nyamwụ] kọ ka chaa da bwu ẹpwụtụbwọ nya aluji nyaa. Ọ kaa juwa ta angịleje lụka nya ọhịhị nyaa wuu.”—Angịleje 2:18; 3:15.

w04 3/15 30 ¶1-3

Ehudu Chị Ogbilo nya Ọtụpyịpyị Eku

Ẹta-ẹdịyẹ nya ọgbanyẹ nya Ehudu ri ọ-ka “hya oge ọlahị imiiye ha ịlọmwụ”—oge ọlahị imiiye ọlẹ kọ la kpii kpụ ọ ka jẹ́-ẹ ya kpịbaa ẹ-ẹpwụ nya awụrụ nyamwụ. Ọ yẹhị guru nyori ị ka mọọ abwọ yẹ. Ịnọ ị kaa ya oge chori ka ụbwọ ụpụpịla, chajị ká angị họ ụbwọ upwuriri ka jẹ́-ẹ gbiloo kpehe pịlala ahyaahị. Ma, chajị nyọlẹ ká Ehudu họ ụbwọ ụpụpịla lẹ, ọ ya oge nyamwụ kpịbaa “ụkụ nya upwuriri e-ekpeleji nya ịwụrụ nyamwụ,” ẹ-ẹga ọlẹ ká angịgbeji nya adịrahụ á mọọ abwọ wẹwẹ kị ka yọọ ka. La ịngịngịhyẹ ọ-chọọ ochuchuu kaka lẹ, “ọ kpa okpoko nya ẹpwa ọnyẹnyẹ kele kịla Ẹgịlọn Adịrahụ nya ala iMowabụ lẹlẹ.”—Angịleje 3:16, 17.

Ị́ ya jehi chẹrị-chẹrị ang ịlẹ wuu kị họ ene nya ụka ọwẹ ụ-ụwa ẹ-ẹpwa nya Ẹgịlọn ka. ỊBayịbụụ ya kem nyori: “Ụka ká Ehudu ya okpoko nya ẹpwa ọnyẹnyẹ ha Ẹgịlọn kpá lẹ, ọ byi angịlẹ kị kpa olo tọọ nyị rụ ka ẹpwa mẹ lẹlẹ.” (Angịleje 3:18) Ehudu ya okpoko nya ẹpwa ọnyẹnyẹ ha Adịrahụ lẹ, ọ kpa angịlẹ kị kpa olo tọọ chị rụ hi ẹpwa nya Ẹgịlọn kele ka ẹga kị ka jẹ́-ẹ ye ewu ochike lẹ, ọ byaa nyị rụ mẹ lẹlẹ. Ịịyẹ tị́ du? Ọ kpa alẹng ịwẹ dịrẹ ịlọmwụ nyọka chewu koo, chajị nyọka lihi ịnyị, lee lala angịgbeji i-chewu ke okpoko nya ẹpwa ọnyẹnyẹ tị-ị́? Ọ tịtọ kọ ka kpaa rụ ka ẹga ọlẹ kị ka chịda ene kọ ka hu obyi omeme nyamwụ họ ịnyị? Jaabwọ myị abwọ ká irya nyamwụ á riri wẹwẹ, Ehudu kpa ugbodu ojuju gbile ẹta nyịlọmwụ ẹkpẹ.

“Ụka [ká Ehudu] ayịdang jẹ ka pwụ ẹga nya ajwọ ịlẹ kị kọ rịrị ọ-ọnụ nya iGiligalụ lẹ, ọ jahị kpata tịrẹkpẹ wẹ ẹga nya Ẹgịlọn kaka byoo yẹkẹẹ, ‘Agaba idu, m la ẹla-ịbaa ọhẹ kam ka ya jeng.’ ” Ị́ wụlẹ ya dodehe ẹ-ẹpwụ nya ịBayịbụụ jaabwọ kọ bwu maga kọ la iwe tịrẹkpẹ ju ka ijata nya Ẹgịlọn ka. Angịgbeji-í ka yẹhị chọọ ẹla ka? Ị me irya nyori ọlẹng ookpokpo nya ala Isirẹlụ nyị́ ka ju Adịrahụ họ ịngịngịhyẹ myị́ ka? Nyọlẹ ká Ehudu ka ẹgẹwẹ lịlọmwụ lẹ, ọọwa mẹjẹ nyori ọ pịrị ala ẹpwụma nyamwụ ha lẹ? Jaabwọ myị́ abwọ kọ riri wẹwẹ, Ehudu tịtọ nyọka yẹ adịrahụ ịbaa-ịbaa, ọ tị yọọ ịlẹhị.—Angịleje 3:19.

Ang Ụdụ nya Olegu

w05 1/15 24 ¶7

Ahị nya Ẹla Bwu Ẹpwụ nya Ụpwụ nya Angịleje

2:10-12. Ahị ka hu ụka nọ nyọka wa ịBayịbụụ ụka myị́ ụka pyii chajị kahị ka ‘deeri nya ọnahị ọhọhọ nya iJihova ka.’ (Eje Ọnyịịla 103:2) Adịda bala ịnịna baba kị ka maga ká ẹlịlẹhị nya Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye ka ju ka ẹpwụ ọkịlẹtụ nya anyị nyaa.—Ehile Ọmada 6:6-9.

ỌYA ỌKỤRỤ ỌHỌHẸ 29–ỌYA ỌKỤRỤ OHEEYE 5

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 4-5

“IJihova Kpa Anyang Imiiye Chị Angịnyị Nyamwụ Da”

w15 8/1 13 ¶1

‘M Wẹ Kaka Ri Ịnịna nya Ala Isirẹlụ’

ISisẹra! Ẹnyị ọwẹ kem kaa chị-uhi ju ala Isirẹlụ. Ịgba ọgbagba bala ịhọhọ nya ala iKenan ju ọkwọ ẹ-ẹpwụ lụmẹ, ị kaa go anyị nyaa kiliya bala ọ-họ ụkpara u-ube ịgọgọ. Ányị ọ tị la nyọlẹ ká olegbeju nya angịdẹwụ nya ala iKenan bala angịdẹwụ nyamwụ ye ọpyị juju la wuu? Eje nya iDibora mẹjẹ nyori ọ́ chịkpẹẹ nyọka ka ànyị bwu ẹgẹhẹ ka ẹga ọkịla ka, ọhịhị olepweji la nyaa-nyaa ịnyịnyị. (Angịleje 5:6, 7) Ahị ka jẹ́-ẹ kụ irya jaabwọ ká angịnyị rụnyẹ rụ kaka kụ ipinu bala u-uhye nya ikiti, ị juhi nyọka wu ẹrụ lee ọ-ka kụ epweji ịlẹ kị me ugulọ ju ka bala o-ju uhi nyọka ka ànyị bwu ụgbẹyị-uche chajị uko chaa kori ká alekpilo á ka gba mịlaa, go anyị nyaa kpa rụ lee o-wu anyang nyaa chị beji ịnyịnyị.

w15 8/1 13 ¶2

‘M Wẹ Kaka Ri Ịnịna nya Ala Isirẹlụ’

Uhi-uhi ji epweji ẹ-ẹpwụ nya ẹka iwo imiiye lẹpwụ-lẹpwụ, gbee da ụka ká iJihova yẹ ang-ẹjẹẹ nyori angịnyị nyamwụ ilegbeju ọngịrị nyị nwụlanọ nyọka yẹda lẹ, lee jaabwọ ká eje ọlẹ ká iDibora bala ịBarakị mwu ya yẹkẹẹ, “Gbee ká am iDibora wẹ kaka ri ịnịna nya ala Isirẹlụ.” Áhị jẹ́ kori ká iDibora, ahụ nya ọlẹng ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri ịLapidotu á ri ịnọnyị ịnyịlẹhị ka, ma ị kpa omyi ẹla ọwẹ ya ẹla nya ang-ẹjẹẹ ịnyị. Chajị nyọọwa lẹ, iJihova ya ụkụrwọ ju iDibora ụbwọ nyọka chewu ke ẹpwụma lala ịnịna. Ọ ya ụkụrwọ họọ nyọka be ẹkọ wụrụ ọlẹng ọlọmyịmyị, kọ ri ọngọleje ịBarakị, nyọka kpọọ ụgbẹyị jaabwọ kọ ka bwu wuleji jahị da iSisẹra.—Angịleje 4:3, 6, 7; 5:7.

w15 8/1 15 ¶2

‘M Wẹ Kaka Ri Ịnịna nya Ala Isirẹlụ’

ỊJayẹlụ baba nyọka kụ irya ahyaahị. Ọ ya ẹga ha iSisẹra nyọka mwịịnyọ. ISisẹra dọọ ehile nyọka kpọọ ịbaa hi alẹng ịlẹ kị ka warị nyọka tịtọ nyamwụ. Ọ hu ang da kụrwọọ ụka kọ hyị nọnọ, ọ bịlọọ enyi ọnwanwa, ọọwa lẹ ọ-chị enyi-ẹmẹ họọ lẹlẹ. Nyọlẹ kọ nọ pyịnyẹng lẹ, iSisẹra a nụnẹ mwụrẹtẹẹ lẹlẹ. Ọọwa ịJayẹlụ a hu ọkpachị ọlẹ ká anyang ị-kụ ẹpwang nya ọdụ kaa kpa họ ang ẹ-ẹpwa—iloo nya ọdụ bala ọjị ọ-hya ụwa lẹ, ọ kele hyẹẹ ka okigbeju nya iSisẹra lẹlẹ. Lẹẹlẹẹ wẹẹ, ọ la ụkụrwọ ọtụka-ọtụka nyọka nwụ ọngịnyị ha iJihova lẹ. Kori kọ juwa kpa kụ-ine lee ọ-họ atịmẹ lẹ aalẹ, ọọwa ka ri ayịreji ọtụka lẹ. Ọ́ kụ irya u-uhye nya angịnyị nya Ohe Oluhye bala abwọlẹ ká ọlẹng ọwẹ bwu họ ọkwọ ẹ-ẹga nyaa kaka ba la ẹka lụmẹ-lụmẹ? Lee ọ tị́ kụ irya u-uhye nya iwe-ahụrụ ọlẹ kọ la nyọka godayị giri-giri ha iJihova? Ego á ya jehi ịnyị ka. Ẹla ọlẹ kahị jẹ́ ri, ẹlẹwẹ họ ahyaahị. ISisẹra tị gbu ịlẹhị!—Angịleje 4:18-21; 5:24-27.

Ang Ụdụ nya Olegu

w05 1/15 25 ¶5

Ahị nya Ẹla Bwu Ẹpwụ nya Ụpwụ nya Angịleje

5:20—Ányị ịdịchụ a tị́ bwu dẹwụ bwu uhye-ọgba wọnụ nya ịBarakị ju? ỊBayịbụụ á ya jehi kori ká alegu-ẹrụ a dụbwọ, lee ekpawẹ o-do bwu uhye-ọgba jaabwọ ká angị jẹ́ ẹla nya iSisẹra wụlẹ dodehe bwula abwụma nya ugono ọyẹyẹ ka, lee ọmwụ ọyẹyẹ nya angị jẹ́ ang chajị nya ịdịchụ ịlẹ kị ri ịnyịlẹhị ka lẹ ka ịnyịnyị. Ịwẹẹ ọdada á ji ka, ọ-la gede-gede nyori, ụma nya ụbwọ ọdada ọhẹ bwu uhye-ọgba ịnyịlẹhị.

ỌYA ỌKỤRỤ OHEEYE 6-12

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 6-7

“Hu Ang Kele La Ọngịrị Ọtụka Nyang”

w02 2/15 6-7

Ehile nya Ohe Oluhye Ka Jẹ́-ẹ Ju Apyobwuna Hang

Ọngọlẹ kọ la irya ọcharị-charị u-uhye nyịlọmwụ bala ọ-kaa wụla ịlọmwụ yẹ yẹẹyẹẹ, iGidiyọn a ri lẹ, ọ ri ọngọleje ọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ala iHiburu ịlụka onyogo. Ọ́ chanya nyọka ri olegbeju nya ala Isirẹlụ ka. Ụka ọlẹ kị chwọọ nyọka ye iwe ọwẹ ku, iGidiyọn ya ahyaahị nyori ọwa nyị pwoku kpong-kpong ka. Ọ dọọ wụlẹ yẹkẹẹ, “ogang nyam a la dẹwụ-dẹwụ gụ wuu i-imwawụ nya iManasẹ lẹ.”—Angịleje 6:12-16.

w05 7/15 16 ¶3

“Ẹma nya Ẹwụ ri nya [IJihova] Bala Ịnya iGidiyọn!”

Ẹ-ẹla oluhi-uhi ochiche a chị ala iMidiyan ọgụ ka! Ahyaahị lẹ, ọmọnyọ ọtụka-ọtụka a bene kpáam nyọlẹ kị be ịta ohu ịta ene bala eko ọchịchị nya angịnyị angị ohu ịta ịnyịnyị lẹlẹ. Ejiri waa yẹẹyẹẹ, ọgụgụ wuu ụka kị wo la eko yẹkẹẹ, “ẹma nya ẹwụ ri nya [iJihova] bala ịnya iGidiyọn!,” ala iMidiyan ya eko kpọnụ ịnyịnyị la ida ọjẹjẹ. Ẹ-ẹpwụ nya ojigi-jigi ọwẹ, olujwo nyọka jẹ́ ọngọlẹ kọ ri oligu datị hi oluji. Angịdẹwụ ohu ịta ịịwa godayị rịrị kpọọ ẹ-ẹga ọlẹ kị yaa kụ lụka ọlẹ ká Ohe Oluhye họ ká aluji nyaa jahị dawụlẹ juwa chị awụlẹ imyi. Ala ịkampụ nyi epepe bene chawụlẹ, ẹgẹgẹhẹ-ẹ́ ji nyọka be bwu kaka, urwe ọdada nyaa nyọka taa kpilo nwụ lujwo yẹẹyẹẹ, ma ọọwa dudu ká ala iMidiyan á tụtụm taa pyịpyị kpong-kpong kaka. Ụkụrwọ nya angịnyị ọnwụnwụ ọlụka ọtataata wẹ kaka cheju ugbẹnyị lẹ.—Angịleje 7:19-25; 8:10-12, 28.

Ang Ụdụ nya Olegu

w05 1/15 26 ¶6

Ahị nya Ẹla Bwu Ẹpwụ nya Ụpwụ nya Angịleje

6:25-27. IGidiyọn kpa ẹla ọjẹ́jẹ họ ụkụrwọ chajị kọ ka du agbama ju angị kaa tọọ pyịpyị ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku ka lẹ ka. Ụka kahị juwa ya ẹrụ ọnyịịla, ahị ka dụmwọ-dụmwọ chajị kahị ka họ ẹla wu angịkịla ẹjẹ bwula abwọlẹ kahị ka bwu ya ẹla kpong-kpong ka.

ỌYA ỌKỤRỤ OHEEYE 13-19

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 8-9

“Ịlọng ọ-Kpa Keji Ha Gụ Ọbọọchẹ Ohihi”:”

w00 8/15 25 ¶3

Ányị A Tị́ Kaa Bwu Myị o-Wo Lawụlẹ ka?

Ụka ọlẹ ká iGidiyọn da ẹwụ ọtụka-ọtụka ta ala iMidiyan, ọ wụrụ alimwawụ nya Ifurem kị ka dọọ ụbwọ. Ma, ụka kọ da ẹwụ ọọwa kpá, ala Ifurem jahị da iGidiyọn juwa kpọọ abyị nyịlẹhị-ịlẹhị nyori ịyẹ tị́ du kọ wụrwaa lụka ọlẹ kọ dọmwụ nya ẹwụ ọọwa bwaa ka. Ego ya dodehe nyori “ị rwarụ tọọ u-uhye nya ọọwa.” Ma, iGidiyọn wẹ byaa yẹkẹẹ: “Ang ọlẹ kam họ wẹ-ẹ́ kpụ ọchụ pwoku ịnyanụ ka. Ọpyịnyẹng ọlẹ kaanụ ala Ifurem họ-ọ́ lụmẹ gụ ọlẹpwụ-lẹpwụ ọlẹ ká alogang nya Abiyesẹẹ nyahị wuu họ ka-á? Yẹ wẹẹ, Ohe Oluhye họ anụ kụrụ Ọrẹbụ bala iSiibu ịdịrịhụ imiiye nya ala iMidiyan. Oyina m tị́ jụ họ pwụ ọlịịwẹ?” (Angịleje 8:1-3) Bwula ọ-chụ omyi ẹla ịlẹ kị pwoku, iGidiyọn cheji ba hi ẹla ọlẹ ịnọ kọ ka kpa ẹwụ ọdada wẹ ẹpwarịrị nyaa. Ọhẹka alimwawụ nya Ifurem la akama nyịlaa o-hu gẹdẹ bala ọbọọchẹ ohihi. Ma, ọọwa a tị́ hu iGidiyọn abwọ la ọ-ka maga nyọka họ okpunyi balaa kpong-kpong ka. Ahị́ ka jẹ́-ẹ họ ịwịịwẹ ịnyịnyị?

w17.01 20 ¶15

Ang Odudu ká Ịlọng ọ-Kpa Keji Baba Wẹẹ

¹⁵ IGidiyọn ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla deeji ẹ-ẹga nyịlọmwụ ọ-kpa keji. Ụka nya ọgbanyẹ ọlẹ ká olegu-ẹrụ nya iJihova chị ịlọmwụ ehe mẹjẹ iGidiyọn, ọ myị nyori ọwa nyị bwu ugbiyegu ọbyẹhị gụ wuu bala o-ri ọwa nyị́ ju apyobwuna kpong-kpong ka. (Ang. 6:15) Ụka ká iGidiyọn ye ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya họọ myị kpá, ọ maga nyọka jẹ́ myị̀myị̀ ang ọlẹ kọ chịla kọ ka họ, ọ tị kpụnịrọ iJihova nya ụbwọ ọdada. (Ang. 6:36-40) IGidiyọn ri ọngọ chị ẹjẹ kpá họ ẹla bala ọ-kaa ju ugbodu. Ma, nanana nyọọwa, ọ kaa kpa ijẹẹhị bala ẹla ọjẹ́jẹ họ ẹla. (Ang. 6:11, 27) Ọ́ kụ u-uhye nya ụkụrwọ ọlẹ kọ la juwa tịtọ nyọka la ẹnyị ehe ka. Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ọ maga ahyaahị nyọka tịrẹkpẹ ka iwe-ahụrụ nyamwụ olene-ene.—Ang. 8:22, 23, 29.

w08 2/15 9 ¶9

Ba Ehile nya IJihova Jẹ

⁹ Kori kahị tịtọ nyọka ri oligu nya Ohe Oluhye aalẹ, o-ri opyii kahị ka “la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya irya.” (1 Pit. 3:8; Eje. 138:6) Ị mẹ ọbaba nya ọngịnyị ọ-ka kpa ịlọmwụ keji jẹ gede-gede ụ-ụpwụ nya Angịleje egbeju 9. IJọtam ọnyị nya iGidiyọn yẹkẹẹ: “Ụka ọhẹ juwa ká ekeji tịtọ kị ka hu adịrahụ nya ịlaa.” Ị gu ẹnyị nya okoji nya olivu, okoji nya ifigi bala okoji nya ịvayịn. Ekeji ịwẹ ku ọmwakpa nya angịnyị ịlẹ kị chịla o-hu ọkịlẹtụ ha, kị tị tịtọ nyọka ri alegbeju juwa kpeji u-uhye nya Isirẹlụ aanaa ịkịla ka. Ma okoji nya ujwo-owuru, ọlẹ kị kaa kpa tụ ila ju kem, ọ ku ọmwakpa nya eji ọkpakpa nya Abimẹlẹkị o-hi ọbọọchẹ bala ọngọ nwụ angịnyị ọlẹ kọ nwụlanọ nyọka yẹ angịnyị ilekpeleji nyamwụ ụhị. Nanana nyori, ‘ọ ri adịrahụ nya ala Isirẹlụ ẹ-ẹpwụ ya ẹka ịta,’ ọ gbu igu ọ-chị ukpo gbu. (Ang. 9:8-15, 22, 50-54) Ọ-ka “la dụmwọ ẹ-ẹpwụ nya irya” kaa kpa ahị ọwawa lụmẹ-lụmẹ wẹ ọngịnyị.

Ang Ụdụ nya Olegu

w04 10/15 16-17 ¶10

“Wula Ọpyị Ọwẹ Wuu Yẹ Yẹẹyẹẹ”

¹⁰ IGidiyọn ku angị ihihi lẹpwụ nya aluji nyaa ịlẹ kị yẹkpẹ chawụlẹ jahị daa lalaala kpoye nya ịBẹtị-chita gbee ka ju ka oye edii nya epweji nya Ebẹlụ-imehola, ba ihu nya ịJọdan ba. (Angịleje 7:22-25) Ẹga ọọwa yẹkẹẹ: “Ụka ká iGidiyọn bala angịdẹwụ nyamwụ angị ohu ịta (300) jẹ ka pwụ Ihu ịJọdan, i kpoye nyamwụ, ịnyịrọ chaa pyẹpyẹ ma, ị tị kịnyaa juwa ku aluji.” Nyọlẹ ká ala Isirẹlụ kpoye kpá, ị ya ụnyẹ rịrị aluji nyaa yahị da ka oye edii nya iSukotu bala ịPẹnụwẹlụ, ba ịJabọkụ ba, myịmyị jahị da ka uhye nya ikiti nya ịJọgbẹha (ba ẹga ọlẹ kị jẹ́ lẹẹlẹẹ lala Amman, ịJọdan). Ụnyẹ ọrụrụ ọọwa lala ịmalị iwo ịrụ (50) [80 km] ị tị juwa kpa uya ma tọọ da ịnyịnyị. IGidiyọn wu ịdịrịhụ imiiye nya ala iMidiyan ọ nwaa; ọọwa lẹ ọ tịrẹkpẹ rụ ka ẹpwụ nya epweji nya Ọfụra, ọlẹ kọ ba ẹga ọlẹ ká uya ọmama ọọwa dọmwụ ba. (Angịleje 8:4-12, 21-27) Ọ la gede-gede nyori, ọkụrụ-kụrụ nya iGidiyọn ọwẹ gụ iminiti ịmanyị-ịmanyị ọlẹ kị juwa chị ẹkụrẹ, kpa ila nyi kile-kile bala o-juwa chị eko. Ịnyịnyị kụ irya jaabwọ kị kpa ẹlẹwẹ ya ẹla u-uhye nya alẹng ịlẹ kị la ọmyịmyị wẹẹ: ‘ụka á ji ham, m ka jẹ́-ẹ ya ẹla rụ́ ọmyịmyị ọlala nya iGidiyọn bala angịkịla ka, ị ye ọngịrị ọlẹ kị kpa kụrụ ọdẹwụ-dẹwụ nya ịlaa bwula ọmyịmyị ọlala. Angịkịla nyaa, ri alọgẹwụ ịtụka-ịtụka nya ẹwụ ọdada.’ (Ala iHiburu 11:32-34) Angịnyị nya ịKịrayịsị ka la ịnyịrọ ọ-chị pyẹpyẹ myị ịnyịnyị, ma ó-ri ang ọ-baba nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka kịnyaa la irya nya Ohe Oluhye ọhọhọ ka?—2 Ala ịKọrịntị 4:1, 16; Ala ịGaletiya 6:9.

ỌYA ỌKỤRỤ OHEEYE 20-26

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 10-12

“IJefuta—Ọngịnyị nya Ọlẹng”

w16.04 7 ¶9

Ọkpẹẹkpẹẹ Ọlala Kaa Du ká Ohe Oluhye Kaa Ye Ọngịnyị Myị

⁹ Ọgụ-ẹpẹtẹ nya angị họ kpẹẹkpẹẹ lala iJosẹfụ, ụka kọ mẹ ahyẹẹrwẹrwa jẹ aanamwụ nanana nyori ‘ọ waa ẹjẹ lụmẹ,’ ọhẹka ọọwa a ka gụ iJefuta gbịla ịnyịnyị lẹ. (Ọmwụ. 37:4; 45:4, 5) Ọ-kụ irya u-uhye nya ọgụ-ẹpẹtẹ ịlịịwẹ á da iJefuta ụbwọ nyọka chụ ụgbẹyị ọnyịịla nya abwẹla ọhọhọ ọlẹ kọ kpa iJihova ịpyọ lẹ. Abwẹla ọhọhọ nya anyịnamwụ jwọọ yẹẹyẹẹ, ma ọọwa a hwọọ abwọ la ọ-ka gbịgba ha iJihova bala ọ-ka myị ẹrụ ha Angịnyị nya Ohe ka. (Ang. 11:9) Ọ-ka chị ịgọgọ ju ẹnyị nya iJihova à ri ang ọlẹ kọ baba nyịlẹhị-ịlẹhị ha iJefuta gu akama ọhẹ-lọhẹ ọlẹ kọ la bala angịkịla lẹ. Ọ cheje nyọka godayị kpẹẹkpẹẹ ha iJihova, ọọwa kpa ang ọnyịịla wọọ bala angịkịla.—Hib. 11:32, 33.

it-2-E 27 ¶2

IJefuta

IJefuta ri ọlẹng ọ-họ ẹla kpịra-kpịra, ọọ bịrị ụka ọhẹ-lọhẹ nyọka kpa ọngịrị nyamwụ wuu kpẹhị rịrị angị juwa e-ekpeleji nyamwụ kpong-kpong ka. Ọ du ẹrụ ta adịrahụ nya ala Amọn bwula ọ byoo nyori ọwa nyị a wẹẹ mwẹla ta ọpyị nya ala Isirẹlụ lẹ. Adịrahụ wẹ byaa nyori ọpyị ọlẹ ká ala Isirẹlụ ye bwu ẹga nya ala Amọn a wẹ lẹ. (Ang 11:12, 13) Ẹgẹwẹ iJefuta mẹ ịlọmwụ jẹ nyori, ọ́ ri ọlagbụrụ ka, ọ́ tị ri ọngọdẹwụ ọ-jẹ́ ẹla ka lẹka, ma ọ̀ ri ọngọ jẹ́ ego nya angịnyị nya Ohe Oluhye bala ọ-jẹ́ jaabwọ ká Ohe bwu kpaa. Ọ pwa ju ẹla ọlẹ ká ala Amọn ya nyọka mẹjẹ nyori (1) ala Isirẹlụ á mwẹla ta ala Amọn, ala iMowabụ, lee ala Ẹdọm ka (Ang 11:14-18; Ehile 2:9, 19, 37; 2Ego 20:10, 11); (2) Ala Amọn á kụ ọpyi ọlẹ kị wẹẹ mwẹla ju lụka ọlẹ ká ala Isirẹlụ ye ọpyị ọọwa la lẹka, chajị ọpyị ọọwa juwa ẹ-ẹpwụ nya ọpyị nya ala iKenan bala Amọn, angịlẹ ká Ohe Oluhye ya adịrịhụ nyaa, iSihọn bala ọpyị nyamwụ wuu ju ala Isirẹlụ ụ-ụbwọ; (3) Ala Amọn á mwẹla ta ala Isirẹlụ ẹ-ẹga ọlẹ kị kụ ẹ-ẹpwụ nya ẹka ọhụ ịta ka; lẹ ịyẹ à tị́ ka dudu kị ka họ ịnyị lẹẹlẹẹ mẹ?—Ang 11:19-27.

it-2-E 27 ¶3

IJefuta

IJefuta dịrẹ gbee kọọ jẹ ọmwụ nya ẹla ọọwa ụka kọ mẹjẹ nyori ẹla ọọwa dakoko ju ịgba ọgbagba. Ọ ya dodehe nyori iJihova Ohe Oluhye nyị ya ọpyị ọọwa ha ala Isirẹlụ lẹ, chajị nyọọwa ị́ ka ya ụpa nyamwụ ọhẹ-lọhẹ ha angị gbịgba ha ihye ojiga ka. Ọ wụrụ ihye ojiga iKemochi nya ala Amọn. Angịhyẹ me nyori ọ chị kịlọnụ. Nanana nyori ala Amọn la ojiga ịMọlẹkị, ịnyịnyị iKemochi ri ojiga nya ala iMowabụ, nyọlẹ kị tị bwu wẹẹ ị kaa gbịgba ha ihye ijiga lụmẹ-lụmẹ. Chajị nya ịhụ ịlẹ ká iSolomọn ye bwu ẹpwụma ịkịla ọ kpa ịgba ọgbagba nya ojiga iKemochi wẹ ẹpwarịrị nya ala Isirẹlụ. (Ang 11:24; 1Ịdị 11:1, 7, 8, 33; 2Ịdị 23:13) Lẹ, etu nya “iKemochi” ka ri “Ọngọ kụrụ-kụrụ” myị jaabwọ ká angị jẹ́ ang ịhyẹ me irya. (Yẹ Gesenius’s Hebrew bala Chaldee Lexicon, ọlẹ ká S. Tregelles, 1901 yeda, ẹbẹ 401.) Ang odudu ọlẹ ká iJefuta ka gu ẹnyị nya ihye ịwẹ ri, ala Amọn kaa ya ogbo haa nyori ịịwa a ya ọkụrụ-kụrụ haa ẹ-ẹga nya angịkịla bala ọpyị ịlẹ kị ye la lẹ.

Ang Ụdụ nya Olegu

it-2-E 26

IJefuta

IJefuta á ri Ọnyị ọ-Ma e-Eji Ka. Ịnịna nya iJefuta ri “ọlakpara,” ọ́ọwa tị du kọ ri yẹkẹẹ ịnamwụ mọọ ụka kọ juwa họ ụkpara lee ọ-mọọ e-eji ka. Ịnamwụ ri ọlakpara ene kọọ wẹ kaka ri ahụ oheeye nya iGiliyadị, jaabwọ ká iRehabụ ri ọlakpara ụka ọhẹ ene ká ịSalịmọn yoo nya ahụ nyamwụ. (Ang 11:1; Joch 2:1; Mat 1:5) IJefuta á ri ọnyị ọlẹ kị ma e-eji ka, ọọwa la gede-gede ụka ká anyadịda alẹng ịkịla nyamwụ kwoo la agbụrụ hi ẹpwa chajị kọ ka la ang ugu ka. (Ang 11:2) Da ọọwa u-uhye, iJefuta wẹ kaka ri olegbeju ọlẹ kị chụ nyọka kpa ịlahị bwu ẹpwụ nya alẹng nya iGilidayi, (iwe-ahụrụ ọhẹ ọlẹ ká anyadịda alẹng nya iJefuta ịkịla yẹ nyori nyị baba gụgụ wuu). (Ang 11:11) Ọ ba ọwẹ ka, ọ hu iya ọkịlaakịla ha Ohe Oluhye ẹ-ẹpwụ nya Ọdụ. (Ang 11:30, 31) Kori kọ ri ọnyị ọlẹ kị ma e-eji ịnọ, ang ịwẹ wuu á ka jẹ́-ẹ chịkpẹẹ myị ka, chajị ehile yẹkẹẹ: “Angịlẹ wuu kị ma e-eji lee anyị ịtụma nyaa kpá gbee ju ka oyi okiriwo-ó ka ri alẹpwụ nya angịnyị nya [iJihova] ka.”—Ehile 23:2.

ỌYA ỌKỤRỤ OHEEYE 27–ỌYA ỌHỌHẸ 2

ANG ỤDỤ BWU OMYI ẸLA NYA OHE OLUHYE | ANGỊLEJE 13-14

“Ẹla Ọlẹ ká Adịda Bala Ịnịna ka Jẹ́ Bwu Ẹga nya ỊManowa Bala Ahụ Nyamwụ”

w13 8/15 16 ¶1

Adịda Bala Ịnịna—Anụ Mẹ Ang Jẹ Anyị Nyanụ Bwu Onjwo-onjwo

Ahị kụ ẹhị yẹ ẹla nya ịManowa ọlẹ kọ bwu imwawụ nya ịDan, kọ tị kụ epweji nya iSora ụ-ụwa Isirẹlụ onyogo wẹẹ. Olegu-ẹrụ nya iJihova ya ju ahụ nya ịManowa ọlẹ kọ tụma nyori nyị ka ma ọnyị. (Ang. 13:2, 3) Ịwẹẹ ọdada á ji ka, ịManowa bala ahụ nyamwụ kị ri angị kpẹẹkpẹẹ ẹ-ẹga nya iJihova chị ọkẹkẹnị ọtụka-ọtụka chajị nya iwe ọlẹ kị la wẹ. Ma, ị tị la uko ọchịchị ịnyịnyị. Ọọwa lẹ, ịManowa a raabwọ lẹ ọ yẹkẹẹ: “[IJihova] ẹẹ, myị ká ọngịnyị nya Ohe Oluhye ọọwa à mwẹẹkpẹ wẹ ẹga nyahị chajị kọ mẹjẹ́ẹhị ang ọlẹ kahị ka họ ụka kị ma ọnyị ọọwa kpá mẹ.” (Ang. 13:8) ỊManowa bala ahụ nyamwụ juwa me irya u-uhye abwọlẹ kị ka bwu kpẹhị ju ọnyị nyaa ọọwa. O-ri ịnyịlẹhị ị mẹ ehile nya Ohe Oluhye jẹ ịSamsịn ọnyị nyaa, aga ọmama nyaa ọọwa á tị ri ododu kpong-kpong ka ịnyịnyị. ỊBayịbụụ yẹkẹẹ, “Olegu nya [iJihova] dọmwụ nyọka jwoo [ịSamsịn] ọngịrị.” Ọọwa tị du, ká ịSamsịn dọmwụ nyọka họ akụrwọ ẹbyẹbyị ịtụka-ịtụka lala ọngọleje ọhẹ ụ-ụwa Isirẹlụ.—Ang. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.

w05 3/15 25-26

ỊSamsịn La Ọkụrụ-kụrụ Bwula Ọngịrị nya IJihova!

Jaabwọ ká ịSamsịn juwa nwa, “[iJihova] wahị kụrwọọ.” (Angịleje 13:24) Ẹnẹhẹ lẹ, ịSamsịn a ka ẹga nya adamwụ bala ịnamwụ lẹ ọ byaa yẹkẹẹ: “Ọnyang nya ala iFilisitiya ọhẹ lalẹẹ i-iTimna kam yẹ. M tịtọ kanụ ka yoo ham.” (Angịleje 14:2) Kụ irya jaabwọ ká ẹla ọọwa ka laa ẹbyẹbyị wẹẹ. Ọkọkọ kọ ká gba ala Isirẹlụ kpehe bwu ẹpwụtụbwọ nya ala iFilisitiya angị wẹẹ taa pyịpyị, ọnyị nyaa dachichi juwa tịtọ kọ ka ye ahụ bwu epweji nyaa. Ọ-ka ye ahụ bwu ẹpwụ nya angị gbịgba ha ihye ijiga ri ehile nya Ohe Oluhye ọ-bịrịị-bịrị. (Ehe Ọkpụkpụ 34:11-16) Lẹ, adamwụ bala ịnamwụ anyị á myị jwoo ka ị byoo yẹkẹẹ: “Ịyẹ tị́ du ká ka doyi kpataka kele ka ye ahụ bwu ẹpwụ nya ala iFilisitiya ị-jẹ Ohe-ka ịwẹ-ẹ̀? A ka ye ọnyang ọhẹ ye bwu ẹpwụ nya imwawụ-imawawụ nyahị am ị-ịnyahị myị.” Ma, ịSamsịn á tị myị ka pyii juwa yẹrịrị yẹkẹẹ: “Anụ ye ọnyang ọwẹ ham mẹ, ọwa a ri ọngọlẹ kam tịtọ lẹ.”—Angịleje 14:3.

Ang Ụdụ nya Olegu

w05 3/15 26 ¶1

ỊSamsịn La Ọkụrụ-kụrụ Bwula Ọngịrị nya IJihova!

Ụ-ụgbẹyị oyina ọnyang nya ala iFilisitiya ọwẹ à tị́ bwu ri “ọngọlẹ kọ pwoku, NW” ha ịSamsịn? Jaabwọ ká McClintock bala Strong’s Cyclopedia ya, a-ajị nyori “ọ há ụhị, ọ chị ẹhị gbọgbọ bala ọ-kpẹhị nyii ka, ma ọchịla-chịla, pwoku irya nya ịSamsịn lee ang ọlẹ kọ wẹẹ tịtọ nyọka họ ịnyị.” Ányị ọ tị́ bwu pwoku ahụrụ ọwẹ? Angịleje 14:4 ya nyori ịSamsịn nyị “juwa tịtọ nya ụgbẹyị ọlẹ kọ ka bwu da ala iFilisitiya uya.” Ọnyang ọọwa há ịSamsịn chajị nyọọwa kem ịnyị. Jaabwọ ká ịSamsịn wẹẹ nwa ka ri adam ọlẹng wẹẹ, “Olegu nya [iJihova] dọmwụ nyọka jwoo ọngịrị,” lee ọ-kpọọ họ ụkụrwọ. (Angịleje 13:25) Lẹ, olegu nya iJihova à ri ọngịrị ọlẹ kọ wẹẹ gu ịSamsịn gbaa-gbaa nyọka tịtọ nya o-ye ahụ ụma ọwẹ bala ọwa ọ-ka ri ọngọleje nya ẹpwụma nya Isirẹlụ wuu lẹpwụ-lẹpwụ lẹ. ỊSamsịn ye iwe ọlẹ kọ wẹẹ tịtọ? Ahị kụ ẹhị yẹ jaabwọ ká iJihova ya ahị ọdahile họọ nyori o-ji ẹkpẹ nyamwụ wẹẹ.