Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

‘Tunggal Maysa Agsigarilio iti Pot​—Apay Ketdin a Diak Agsigarilio?’

AWAGAN dagiti sientista dayta a cannabis. Ngem mabalin nga ammoyo a naimbag dayta a kas marijuana, pot, reefer, ruot, ganja, wenno basta bulong. Awaganyo dayta iti kayatyo, ta ti panagsigarilio iti marijuana ket kanayonen a pagpalabasan ti tiempo dagiti minilion nga agtutubo.

Ti libro a The Private Life of the American Teenager ipadamagna ti surbey iti 160,0000 a tin-edyer iti E.U. Ti agarup 70 porsiento kadagiti 16- agingga ti 18-años a napagsaludsodan ti nangamin a nakapadasen iti marihuana. Agarup kagudua ti nagkuna a kanayon nga usarenda dayta. Ket uray pay no maysakayo kadagiti sumagmamano laeng a saan a nagus-usar iti droga, ammoyo no kasano kasaknap ti impluensia ti marijuana. Dagiti sasao ti musika a rock idayawda dayta. Sipapanayag nga usaren dayta dagiti kaeskuelaanyo. “Uray pay dagiti guardia iti eskuelaan aglakoda iti pot,” kuna ti maysa nga agtutubo. Dagiti alikamen iti droga ti sipapanayag a maipakita ken mailako. Ket, ti panagusar ti marijuana gagangayen ta ti 14-años a ni Katie kunaenna: “Saan payen nga ‘uso’ dayta. Dayta ti basta paset ti panagbiag ti isuamin.”

Nupay kasta, saan nga ‘isuamin’ agsigarilio ti marijuana. Kinapudnona, sigun iti nabiit pay a surbey a naala idiay Estados Unidos ken Canada, ti umad-adu a bilang dagiti agtutubo ti di manganamong iti daytoy a droga. Dagiti surbey, nupay kasta, ipakitana ti adu a bilang dagiti agtutubo a kaskasdi a mangsaranget iti pungtota dagiti dadakkelda, ti pinansial a rigat (ti “kalalainganna” laeng a panagusar ti marijuana gumasgasto iti manipud $5 agingga iti $50 iti linawas idiay Estados Unidos), pannakatiliw, ken mabalin a pannakadadael ti salun-at, tapno matagiragsakda laeng ti pananglango ti marijuana. Daytoy kadi kaipapananna, a dakayo masapul a padasenyo ti agsigarilio iti marijuana? Kas sungbat, umuna pay nga usigentayo no apay a nalatak dayta.

Apay a Nalatak Unay ti Pot

Dadduma nga agtutubo ti agturong iti marijuana kas pagkamangan kadagiti parparikutda. Kuna ti 17-años a ni Roger: “Pagay-ayatko ti malango. No adda adu a parikutmo, malipatam ida.” Dadduma ti mangusar iti droga tapno mapalag-ananda iti pannakaupayda ken panagaburidoda. Dadduma ti mangpadas iti marijuana tapno penkenda laeng ti panagusiusoda. Ket kuna ti libro nga Adolescence: “Ti kaadda dagiti gagayyem nga agusar iti marijuana pakaruenna ti gundaway ti bumarito/bumalasitang a mangpadas iti dayta.” Daytoy dina kayat a sawen a dagiti agtutubo mapilitda wenno mapuersada nga agsigarilio iti marijuana (nupay mabalin a mapasamak daytoy). Ngem ti libro a Self-Destructive Behavior in Children and Adolescents napaliiwna: “Dagiti ubbing pay masansan a maiyam-ammoda wenno ‘maiturongda’ kadagiti nadumaduma a droga babaen iti nasinged a gayyem . . . [Ti] panggepna mabalin a tapno makiraman iti makaparagsak a kapadasan.”

Ngem no kasano wenno apay a mairugida, dagiti surbey ipakitada a ti kadadakkelan a rason no apay nga itultuloy dagiti agtutubo ti mangusar iti marijuana ket gapu iti basta pagragsakan. Kuna ti 17-años a ni Grant: “Agsigarilioak laeng gapu iti epektona. Saan a tapno magin-awaanak wenno gapu iti sosial a rason. . . . Pulos a diak agsigarilio gapu iti panangpilit dagiti kapatadak, no di ket gapu ta kayatko dayta.”

Ngem ti kadi aniaman kadagitoy ket nainkalintegan a gapu iti panangpadasyo iti marijuana? Nainsiriban kadi, kas pangarigan, ti agkamang iti kemikal gapu kadagiti parparikut? Saan sigun iti imtuoden ti Biblia idiay Proverbio 1:22: “Kasano ti kapaut ti panagayatyonto iti kinanengneng . . . ken pananggura dagiti maag iti pannakaammo?” Ti agtutubo nga aglinged iti likudan ti tinignay ti droga a panagragsak ‘ayatenna ti kinanengneng’; dina maparang-ay ti pannakaammo ken ti paglaingan a kasapulan tapno makapagballigi iti biag. Kuna dagiti autor iti Talking With Your Teenager: “Ti panagusar iti droga ken alkohol lapdanna ti [panangparang-ay iti paglaingan dagiti nataengan] babaen ti panangipaay iti pamay-an a mangliklik iti pannakapadas kadagiti di nasayaat a rikna wenno panangsaranget kadagiti narikut a paspasamak. Ti leksion a dagiti nasaem a kanito iti biag ket mabalin a malasatan nga awan dagitoy a pakaupayan ket pulos a saan a masursuro.”

Kas pangarigan, ngay, ta adu kadagiti gagayyemyo ti nageksperimenton iti marijuana? “Narigat [a liklikan] no dagiti gagayyemyo agturongda iti dayta,” impudno ti maysa a 16-años a managusar ti marijuana. Nupay kasta, paliiwenyo dagiti sasao idiay Exodo 23:2. Nupay no dayta ti dati a naiturong iti saksi a mangipaay iti nasapataan a panangsaksi, dagitoy ket nasayaatda a balakad kadagiti agtutubo: “Dika sumurot kadagiti adu nga agaramid iti dakes.” Kasta met, ti maysa a di agim-imtuod a mangsurot kadagiti kapatadanna ket kasla laeng maysa nga adipen. Kuna ti Biblia idiay Roma 6:16 (New International Version): “Dikay ammo aya a no siaannugot nga idatonyo ti bagbagiyo met laeng tapno agtulnog kenkuana kas adipen, paadipenkayo iti pagtulnoganyo?”

Dayta ti makagapu a paregtaen ti Biblia dagiti agtutubo a mangparang-ay iti “panagpampanunotda.” (Proverbio 2:10-12) Sursuruenyo ti agpanunot a maipaay iti bagiyo met laeng, ket dikayto agannayas a sumurot kadagiti nasukir nga agtutubo. Pudno, mabalin nga agusiusokayo maipapan iti marijuana ken dagiti epektona. Ngem masapul a dikay rugrugitan ti isip ken bagiyo tapno maammuanyo no ania ti aramiden daytoy a droga kadagiti tattao. Paliiwenyo dagiti agtutubo a kaedadyo nga agus-usar iti marijuana​—nangnangruna dagidiay nagus-usaren iti nabayag a tiempo. Nalaingda ken alertoda kadi? Nataginayonda kadi ti gradoda? Wenno kimmapuyda ken saan nga atentibo, no dadduma saanda pay nga ammo ti mapaspasamak iti aglawlawda? Maysa a termino ti pinutar dagiti managsigarilio iti marijuana tapno deskribiren dagiti kakasta: “burn-outs.” Ngem adu a “burn-outs” ti mabalin a nangrugi a nagsigarilio gapu iti panagusiuso. Di ngarud pagduaduaan, a paregtaen ti Biblia dagiti Kristiano a manglapped iti di nasalun-at a panagusiuso ket “agbalin a kas ubbing iti kinadakes.”​—1 Corinto 14:20.

Ti Kadi Panagragsak Maikari iti Peggad?

Ngem ti ngay dakkel a ragsak a magun-odan iti pannakalango? Daksanggasat, adu a bambanag ti mangiyeg saan laeng nga iti ragsak no di ket ti rigat. Ti panaglablabes iti alkohol, kas pangarigan, ti mabalin a kasla makaparagsak. Para iti mammartek, ti arak “kumilapkilap iti uneg ti kopa,” ket no alimonen, “agpababa a silalamuyot.” Ngem kuna ti Biblia: “Panungpalanna kumagat a kasla uleg, ket sumippit a kasla karasaen. Dagiti matam maimatangandanto dagiti datdatlag a kita, ket ta pusom agyebkasto kadagiti naulpit a bambanag.” (Proverbio 23:31-33) Ti kadi panagusar iti marijuana kasta met laeng a ‘makasabidong’? Kuna ti polieto a pinataud ti U.S. Department of Health and Human Services: “Ti gagangay unay a dakes nga epekto ti marijuana isu ti panagdanag, a no dadduma mapakuyogan iti nalabes a panagsuspetsa; dagitoy ti mabalin a kaaduan a panangipagarup agingga iti panagamak iti pannakapukaw iti kinatimbeng ken ti panagmauyong. . . . Dadduma a managusar iti marijuana ti mabalin a makasapul iti propesional a tulong.”

Inayonyo itoy ti peggad iti salun-at. Dagiti naipablaak a naimbag a report ipamatmatda a ti marijuana ket pudno a peggad iti salun-at! Buyogen ti panagusiuso, nupay kasta, no mapagsaludsodan, “Pagarupem kadi a ti panagsigarilio iti pot dakes iti salun-atyo?” ngangngani kagudua kadagiti grupo dagiti agtutubo nga agsigarilio iti marijuana ti sumungbat iti saan! Ilawlawag dagiti autor iti Talking With Your Teenager: “Adu a tin-edyers ti di maallukoy kadagitoy a panangusig iti salun-at, gapu no dadduma ta nalakada a mairuam ken napigsada ta dida patien nga agsagaba ti salun-atda. Daytoy a rikna ‘iti saan a nalaka a pannakaapektar kadagiti dakes a kasasaad’ ti gagangayen kadagiti bumarito/bumalasitang. Dagiti tin-edyers makitada ti kanser iti bara, alkoholismo, nakaro a pannakaadikto iti droga, kas bambanag a mapasamak kadagiti natataengan a tattao, saan a kadakuada.”

“Idi nangrugiak a nagsigarilio ti marijuana,” linagip ti maysa nga agtutubo a lalaki a managan David, “nangngegko dagiti adu a nataengan nga agkuna a dakes para kaniak. Sipaprangkesa, diak pinati ida. Ta, addaanak kadagiti gagayyem nga agsigarilio iti dayta, ket dagiti gagayyemko saanda met a nagbalin a dakes gapu iti dayta. Dagiti nakaam-amak nga estoria a nangngegak kadagiti natataengan a kaputotan di maitunos iti makitkitak. Gapuna kunaek a dayta ket kasta unay laeng a propaganda.”

Ni David, nupay kasta, nakasursuro iti narigat a pamay-an ta dadduma kadagitoy a “nakaam-amak nga estoria” ti pudno. Dakayo, met, dikay koma maallilaw a mangipagarup a dikay maapektaran iti pannakadangran gapu ta agtutubokayo. “Ta ti imula ti tao apitennanto.” (Galacia 6:7) Abusuenyo ti isipyo ken bagiyo, ket pagbayadanyonto dayta di agbayag. Agpanunotkayo ket liklikanyo dagiti di rebbeng a mapasamak a peggad.

Mabalinyo a Kunaen Saanak Agtomar!

Maysa a polieto nga impablaak ti National Institute on Drug Abuse (E.U.) ti mangipalagip kadatayo: “Ti di panangawat iti gundaway a mangusar iti droga . . . ket kalinteganyo. Aniaman a gayyemyo nga agpannuray iti pangngeddengyo bibianganda ti kalinteganyo kas siwayawaya nga indibidual.” Gapuna, ania ti aramidenyo no adda mangitukon kadakayo iti marijuana? Situtured a mangibaga iti saanak nga agtomar! Daytoy dina kaipapanan ti panangipaay iti sermon maipapan iti pagdaksan ti panangabuso iti droga. Ti isu met laeng a polieto isingasingna ti basta panangsungbat, “Pagyamanan laengen, diak kayat ti agsigarilio” wenno, “Saan a mabalin, diak kayat ti agrigat” wenno irabakyo, “Diak kayat a rugitan ti bagik.” Ngem nasaysayaat pay, ipakaammoyo kadagiti dadduma a dakayo ket maysakayo a Kristiano. Mabalin nga ikeddengdan a nasaysayaat no baybay-andakayon nga agmaymaysa.

Dadduma ti mabalin a di mangapresiar iti pangngeddengyo. Ngem laglagipenyo: Ti isipyo, ti bagiyo, ken ti biagyo ti nakataya.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 16]

Ti panagsigarilio ti marijuana “saan payen nga ‘uso.’ Dayta ket paset laeng ti panagbiag ti tunggal maysa.”​—Maysa a 14-años a babai

[Blurb iti panid 18]

“Dagiti tin-edyers makitada ti kanser iti bara, alkoholismo, nakaro a pannakaadikto iti droga, kas bambanag a mapasamak laeng kadagiti natataengan a tattao, saan a kadakuada”

[Ladawan iti panid 17]

Masansan dagiti agtutubo maiyam-ammoda iti droga babaen kadagiti gagayyemda