Lugar a Di Maib-ibusan iti Yelo
KANAYON a makaawis kaniak ti adayo nga Amianan. Uray idi baritoak pay laeng idiay Gold Beach, Oregon, E.U.A., nakairuamak nga adalen dagiti mapa ti Canada ken dardarepdepek nga addanto aldaw a mapasiarko dagiti lugar a karkarnat’-naganda, kas ti Great Slave Lake ken Great Bear Lake. Isu nga iti maysa nga aldaw idi 1987, nagplanokam ken gayyemko a Wayne a pasiaren ti Auyuittuq National Park, ti kaunaan a parke nasional ti Canada iti amianan ti Arctic Circle.
Ti Auyuittuq, no iti pagsasao nga Inuit, kaipapananna ti “Lugar a Di Maib-ibusan iti Yelo,” ket nailasin ti parke tapno mapagtalinaed ti let-ang ti Arctic a buklen dagiti natitirad-pantokda a bambantay, dagiti nauneg a kapanagan, dagiti makakayaw a fjord, ken dagiti atap a biag ti baybay. Ti parke saklawenna ti Penny Ice Cap, ti 5,700-kilometro-kuadradot’ kasaknapna a tay-ak ti yelo ken niebe a nagayus manipud iti bakrang dagiti glacier. Di pakasdaawan a ti Auyuittuq ket pagay-ayatda unay nga awagan ti “Switzerland ti Arctic.”
Ti Baffin Island, nga ag-1,600 a kilometrot’ kaatiddogna, isut’ maikalima a kadakkelan nga isla iti lubong. Ngem, awan pay kadagiti gagayyemmi ti nakadamag iti dayta. Kinapudnona, kanayon nga isaludsodda, “Kaanokayo a mapan idiay Alaska?” (Ti Baffin Island ket nalabit 3,200 a kilometro iti dayaen ti Alaska ngem agpadada nga adda iti agarup isu met laeng a paset ti mapa.) Nupay indauluan dagiti Saksi ni Jehova a taga Canada ti trabaho a panagebanghelio idiay Baffin Island, awan dagiti Saksi nga agnanaed iti isla. Kinapudnona, ti kaasitgan a kongregasion ket 1,000 a kilometro ti kaadayona idiay Labrador City, Newfoundland.
Adda tallo a bulan ti kalgaw ken siam a bulan ti kalam-ekna idiay Auyuittuq, isu nga inkeddengmi ti mapan idi Agosto 1988, ta agrunawen dagiti yelo iti taaw ken awanen ti kaaduan kadagiti sepsep. Kasakbayan met daytoy ti nayelo a Setiembre.
Ti Panagbiahemi nga Agpa-Baffin Island
Dimteng met laengen ti tiempo. Nagkotsekami a naggapu iti pagtaenganmi idiay North Carolina a nagpa-Montreal, Quebec, a sadiay ti naglugananmi iti eroplano a Boeing 737. Kalpasan ti maysa nga oras iti tangatang, nawaknitan dagiti ulep, ket winayaanna ti panagbuyami iti Canadian Shield, ti kasla nakatiktikag a kabatuan a ginasut ti nadumadumat’-sukogda a danawna ken awan uray maysa a kayo. Kalpasan ti nabiit a panagsardeng idiay Kuujjuaq (dati a Fort-Chimo), makitkitamin ti niebe [a simmaknap] agingga iti baybay. Di nagbayag nalabsanmi ti Ungava Bay, a nagsiddaawanmi, ta napalempenan iti bin-ig a dadakkel a yelo.
Kalpasan ti ngangngani tallo nga oras a panagtaytayab, naglandingkami idiay Iqaluit, a kaipapananna “Lugar ti Ikan.” Ti Iqaluit, a dati a maawagan ti Frobisher Bay, isut’ kabesera ti Baffin Island ken isut’ kadakkelan nga ili, nga ag-3,000 ti populasionna.
Dua nga oras ti panaguraymi iti sumaganad a biahe isu nga inkeddengmi a pasiaren ti ili. Ti umuna a nadlawmi isut’ kinawadwad ti mula a kapas, a bimmukagen dagiti puraw a sabongna, a purosen ken paganguen dagiti Inuit (maawaganda idi iti Eskimo) ket usarenda a kas bola-bola a kapas. Idi magmagnakami a mapan iti pantalan nga agingga iti igid ti danum, nadlawmi a napartak ti panages-es ti atab. Iti las-ud ti umuna a dua a minuto, 6 a metro ti immes-esan ti danum manipud iti igid ti baybay!
Di nagbayag, naglugankami iti de-paligpalig nga eroplano a nagpa-Pangnirtung, iti baba laeng ti Arctic Circle. Ti maysa nga oras a panageroplanomi impakpakaunana ti ad-adu a makitaminto. Iti ilalasatmi kadagiti patto-pattok, nangisit nga ulep, masirsirpatmi dagiti kataytay-akan a nakaisaknapan dagiti niebe, dadakkel a bato, ken danum. Kasla nalamiis ken nakuyem amin ti langada. Ket ti isusungadmi idiay “Pang” (pangababaan ti Pangnirtung) kimmaro pay dayta a buya. Iti sirok dagiti nayuyem nga ulep, nagam-ampayag ti eroplano iti batog ti adalem a fjord nga adda iti nagtengngaan dagiti naderraas a bambantay a naabungotan iti niebe sakbay a nagdissokami iti nadarat a landingan.
Dagiti Biddut a Kapanunotan
Madamat’ tudo idiay “Pang,” gapuna a naglinongkami iti sirok ti payak ti eroplano, a nagurayanmi kadagiti gargaretmi nga ayan ti taraon ken alikamen ken maysa a bag a napno iti literatura ti Biblia. Idi naibaban amin a linaon ti kargadera ti eroplano, awan met laengen dagiti kargami. Idiay uneg ti bassit a terminal, kinunada a nalabit naikarga iti sumaruno a sumangpet nga eroplano, a dumteng kalpasan ti dua nga oras. Naimbag laengen ta adda kadakami ti toldami, isu a nangrugikami a nagna a nagbiruk iti pagkampuan a pangipatakderan iti toldami. Naglinongkami iti bassit a tiendaan iti asideg ti kampomi sakam nakisarita iti babai a makinkua iti tiendaan maipapan iti ili ken dagiti umilina.
Linawlawaganna ti dadduma kadagiti di umiso a pagarupmi. Umuna, gapu ta agsangaribo ti populasion ti ili, pinattapattami a nalabit nasurok a 300 dagiti balbalay. [Ngem ti] kinaagpaysuanna, ag-180 laeng dagiti balbalay. Maisangpet babaen iti eroplano ti kaaduan kadagiti abasto, di ngamin? “Saan. Maisangpetda babaen iti barko maminsan iti makatawen. Kinapudnona, uppat a barko ti umay.” Maysat’ para iti Hudson Bay Company, ti paggatangan dagiti tattao iti Amianan; maysat’ naglaon kadagiti mausar a pagpatakder; maysat’ nagkarga iti krudo ken gasolina; ken ti maysa nagkarga kadagiti tagilako nga agpaay kadagiti dadduma pay a tiendaan, agraman dagiti abaston iti makatawen a de-lata a taraon. Siempre, maisangpet babaen iti eroplano dagiti nalaka a malungsot.
Saan a Pulos a Rimmabii
Idi simmangpet met laengen dagiti bagahemi, imbangonmin ti toldami, sakam nagluto iti pangmalem, nupay bumayakabak ti tudo. Kinuna kadakami ti maysa a mangidadaulo kadagiti agpasiar a tallo a bulannan ditoy ket siam la nga aldaw kano a nakakita iti init! Ket napudpudot daydi ngem iti ninamnamada—agarup 10 degrees Celsius, iti aldaw ken rabii.
Nupay kasta, pulos a di rimmabii; kanayon nga aldaw iti intero a tiempo a kaaddami sadiay. Natakuatanmi a mabalinmi ti agretrato babaen iti gagangay a lawag iti ala-una iti parbangon. Ngem kasanokam ngay a makaturog no kanayon met a nalawag? Bueno, nalamiis latta uray no maiyabbong ti de-lana a kallugong, uray no maturogkamin; isu a tapno dimi makita ti lawag, basta iyabbongmin dagiti kallugongmi kadagiti matami.
Naminsan nga alas-tres iti parbangon, riniingnak ti naraniag a lawag a naggapu iti amianan. Nasdaawak. Iti Umamianan a Hemispero, lumgak ti init manipud iti daya, agparang iti abagatan no aldaw, sa lumnekto iti laud, ngem pulos a saan sumingising iti amianan. Idi kuan naammirisko nga addakam gayamen iti tuktok ti lubong, ken iti tengnga ti rabii no kalgaw, talaga a lumgak ti init manipud iti amianan. Nabayag met bassit sakbay a nairuamkami iti dayta.
Pasangbayennakam Ngata Dagiti Inuit?
Gistay amin dagiti balay idiay Pangnirtung ket naipadul iti daga babaen kadagiti nalagda a kable a panglaban no napigsat’ angin. Kaaduan kadagiti pamilia ti addaan iti pagluganan nga snowmobile no kalam-ekna ken bassit a tallo wenno uppat-daligna a mabalin iti uray ania a dalan no iti kalgaw. Ken adda sumagmamano a kotse, nupay ag-3 a kilometro laeng ti kaatiddog ti kalsada iti ili! Yantangay naisaad ti ili iti patag nga asideg iti fjord a nalakub iti nangangato a derraas dagiti dadakkel a bambantay, awanen sabali a papanam.
Ti kangrunaan a pagtaraon ti kada pamilia ket karne dagiti maanupanda a caribou ken ring seal, kasta met dagiti maalada a salmon ti arctic. Idiay Iqaluit masapul a mangankami ti caribouburger, musk-oxburger, ken uray ti bassit a muktuk, wenno lalat ti balyena nga adda tabana. Saan a kas iti taba ti baka, ti taba ti balyena ket saan a nadangro, uray no nalamiis, ken kunada kadakami nga adda protinana daytoy.
Iti intero nga ili, sumagmamano laeng a tao ti nasarakanmi a nakadamagen kadagiti Saksi ni Jehova, ket saanda a katutubo dita. Immakarda dita manipud sabali a luglugar. Isu a, ti kangrunaan a nagpampanunotanmi isut’, Ania ngata ti reaksion dagitoy a taga amianan iti mensahe ti Pagarian? Di nagbayag, naammuanmi met laengen. Gistay amin a nakasaritami immawatda kadagiti literatura ti Biblia. Kinapudnona, nasarungkarak ti 45 a balay iti kada aldaw, ket tunggal aldaw tallo laeng a tao ti nagkuna, “Saanak nga interesado.”
Idi rinugianmin ti mapan kadagiti ruangan iti damo nga aldaw, adda limmabas a baro iti balay a sarsarungkaranmi ket kinunana: “Dikayon nga agtuktok. Sumrekkay latta. Kastat’ ugalida ditoy.” Isu a sinurotmi ti balakad ti baro, nupay maal-alumiimkami a manglukat iti makinruar a ridaw, simrekkam lattan a mapan iti maikadua a ruangan, a masansan a silulukat, sami awagan ti bumalay. Dagiti umili a kaaduanna Inuit, ket aginapda iti damo. Ngem babaen ti nainggayyeman nga isem, ti dagus a panangiyam-ammo iti bagbagimi, ken ti panangipakita kadagiti napipintas nga ilustrasion Ti Librok dagiti Estoria ti Biblia, dagus a maep-epmi ti panaginapda ken mariingmi ti interesda. Naginteresanda ti impakitami a ladawan ti maysa nga ubing a makiay-ay-ayam iti leon ken ti panangilawlawagmi a dumtengton ti aldaw nga uray dagiti polar bear ket naamo ken didanton naranggas ken naruayton ti taraon.
Idi nalpasmi a napanan dagiti amin a balay iti purok, inusarmi ti innem nga aldaw a napan nagpasiar a naka-backpack idiay Auyuittuq National Park, ti nakaskasdaaw a lugar dagiti niebe, yelo, glacier, napantok a bambantay, ken dissuor.
Idi agtayaben ti eroplanomi manipud Pangnirtung sa nagampayag a nagpaabagatan iti fjord, nagyamankam ken Jehova a Dios iti gundaway a mapasiar daytoy a naiputputong a teritoria. Agingga ita, malagipmi pay laeng dagidiay mannakigayyem nga Inuit a naayat unay iti kinapudno ti Biblia, iti lugar a di maib-ibusan iti yelo.—Naipatulod.
[Dagiti ladawan iti panid 16, 17]
Mula a kapas. Ti Thor Peak, Baffin Island iti likudanna, 1,500 a metrot’ kangatona manipud iti lansad ti kapanagan
Makinkanawan: Masapul a natibker dagiti saka no lasaten ti nakalamlamiis a karayan
Makimbaba a kanawan: Dagiti barko a di makalasat gapu ta nagugot idiay Pangnirtung
Kanawan: Kepkepkepan ti babai nga Inuit ti librona nga “Estoria ti Biblia”