Dagidiay Makapasimron a Ngilaw—Ad-adu ti Pakausaranda Ngem ti Pagarupyo?
IBILANG ti kaaduan kadatayo a makaparurod dagiti ngilaw wenno talaga a peggad iti kagimongan. Ngem mataktakuatan dagiti biologo a dagiti ngilaw, nupay no mabalin a makasingada, ad-adut’ pakausaranda ngem ti pagaruptayo.
Adu a kita ti mangbusbos iti kaaduan iti aldaw a mangbisita kadagiti sabong, dagiti pagtaudan ti naisaganan a taraon a mangipaay kadagiti klienteda nga insekto agpadpada iti nectar ken pollen. Makagun-od ti dadduma a ngilaw kadagiti sustansia manipud iti pollen—maysa a nagdakkelan a pagimbagan—agpannurayda iti daytoy adut’-enerhiana a taraon a mangpataud kadagiti itlogda.
Nupay no sarungkaranda dagiti agsasaruno a sabong, di maliklikan dagiti ngilaw ti makaala kadagiti napigket a binukel ti pollen, a dumket kadagiti bagida. Addaan iti 1,200 a binukel ti pollen ti maysa a ngilaw a siaannad a sinukimat dagiti biologo ti bagina! Bayat nga ad-adu pay a panagsirarak ti naaramid iti paset dagiti ngilaw iti pollination, natakuatan dagiti sientista nga agpannuray ti dadduma a sabsabong kadakuada tapno makalasatda.
Deskribiren ti magasin a Natural History ti serye dagiti eksperimento a naaramid idiay Colorado, North America. Dagiti gagangay a ngilaw a muscoid, a kakasla iti ngilaw iti balay, nawarsianda kadagiti naraniag a kolor tapno nalakada a mailasin. Kalpasan ti panangsipsiput iti inaldaw nga aramidda, nasdaaw dagiti managsirarak a makatakuat nga iti dadduma nga atap a sabsabong napatpateg dagiti ngilaw a pollinator ngem dagiti oyukan ken ad-adu ti turongenda a direksion ngem dagiti oyukan.
Kasano kapateg ti trabaho dagiti ngilaw? Dadduma a sabsabong ti maabbongan iti iniket tapno saan a bisitaen [dagiti insekto]. Awan ti patauden dagitoy a sabsabong a bukel—a maiduma unay kadagiti agbunga iti asidegda a ma-pollinate dagiti ngilaw. Nupay no dadduma a sabsabong ti ma-pollinate a nangnangruna babaen kadagiti oyukan, iti kaso ti dadduma a kita kas iti atap a flax wenno atap a geranium, iti naituding a kangato, aramiden dagiti ngilaw ti nasurok a 90 porsiento daytoy a trabaho.
Ania ti konklusion ni Carol Kearns ken ni David Inouye, dua kadagiti managsirarak? “Para iti adu nga atap a sabsabong idiay Colorado Rockies, ngarud, dagiti ngilaw artapanda dagiti oyukan, kulibangbang, ken hummingbird . . . No awan dagitoy nga insekto, a makarimon bassit iti kaaduan a tattao, saan a ma-pollinate ti adu kadagiti atap a sabong a mamagbalin a makaay-ayo unay ti panangpasiar kadagiti kapatagan.” Talaga nga adda pakausaran dagiti ngilaw!