‘Panagdaklis iti Tattao’ Idiay Belize

TI Belize ket maysa a bassit a subtropikal a pagilian a nagsaad iti nagbaetan ti Mexico ken Guatemala. Manipud iti kostana, ti immasul a Caribbean napattopatokan kadagiti babassit a purpuro ken dagiti kabatuan a mangporma ti kakaatiddogan a mangbangen a kabatuan iti Hemispero ti Laud. Kaaduan iti daga iti igid ti kosta ket namaga ken tantanap. Ngem iti un-unegna nga agturong ti abagatan, ti Bambantay Maya ti dumanon iti altitud a 1,120 metros. Daytoy naminsan a napuskol ti kakaykayuanna a bambantay ti pakakitaan kadagiti rangrangkis, karkarayan, ken napipintas a dissuor.

Ti pagilian isut’ immuna a nagtaengan dagiti Maya, kas paneknekan dagiti adu a daddadael ken artifacts. Idi 1600’s, daytat’ nangrugi a paggianan dagiti dati a buccaneers wenno pirata a nagturongda ti panagpukan ti logwood ken kamagong. Iti kamaudiananna, daytat’ nagbalin a kolonia ti British Honduras. Immay ti independensia ken panagbalinna a nasion idi 1981.

Itatta, adda populasion ti Belize nga agarup 175,000. Daytat’ pudpudno a naglalaok a tattao, a buklen dagiti Afro-Belizeans (Creoles), Mestizos, Maya, Garinagus (Caribs), Asiano, Europeo, ken dadduma pay. Gapu iti nalikudan a British ti Belize, Ingles ti opisial a pagsasaoda, nga Español ti napigsa a maikadua a pagsasaoda. Ti Creole nasaknap met pannakausarna, kas ti Maya, Garifuna, ken dadduma pay kadagiti pagsasao.

Ti 280 kilometro a kabatuan idiay igid ti baybay, nga addaan kadagiti nararaniag marisna a corals, kakasla kastilio a torre, ken dagiti rukrukib, ti pagap-apunan dagiti nagduduma a parparsua ti baybay a mangay-ayo iti mata ken dila. Dagiti pagdaklisan a lugar isudat’ maysa kadagiti kadakkelan a rekursos naturales ti pagilian. Kasta met, gapu iti kinamanagdudumaduma dagiti tattao ken kultura, nagbalin ti Belize kas maysa a nabunga a ‘pagdaklisan’ dagidiay sumungbat iti awis ni Jesus: “Umaykay sumurot kaniak, ket pagbalinenkayto a dumadaklis kadagiti tao.”​—Mateo 4:19.

Mangrugrugi ti ‘Panagdaklis’

Daytat’ 1923 idi a ni James Gordon, maysa a Saksi a nabautisaran pay idi 1918 idiay Jamaica, immakar idiay Belize. Rinugianna nga insarwag ti iketna, iti arigna, kadagiti kaarrubana iti uneg ken aglawlaw ti purok ti Bomba idiay Distrito ti Belize. Ti ‘pagdaklisna’ inramanna ti dakkel a kaha a kamagong a naglaon kadagiti libro, nga aw-awitenna iti maysa nga ima, ken ti ponograpo nga aw-awitenna iti daydiay maysa.

Idi agarup 1931 ni Freida Johnson, maysa nga amin-tiempo a ministro a taga Texas, immay idiay Belize bayat ti panagdaldaliasatna a mangisaknap ti naimbag a damag kadagiti pagilian ti Central America. Bayat ti innem a bulan a panagtaengna, nakasaritana ti maysa a panadero nga agnagan Thaddius Hodgeson, nga isu met ti nangiyam-ammo ti kinapudno iti padana a panadero, a ni Arthur Randall. Intultuloy ni Kabsat Hodgeson ti trabaho aginggat’ idadateng idi 1945 dagiti immuna a nasanay idiay Gilead a misionero, da Charles Heyen ken Elmer Ihring.

Iti sumaganad a tawen, bayat ti panagbisita ni N. H. Knorr ken F. W. Franz, a presidente ken bise-presidente idi ti Watch Tower Society, maysa a sanga nga opisina ti naipasdek sadiay. Nanipud idin ti “iket” naisarwagen iti amin a paset ti Belize, ket ti trabaho nagtultuloy a dimmakkel. Ti bilang dagidiay makiramramanen iti ‘panagdaklis kadagiti tao’ dimmanonen iti kangatuan a bilang a 844 idi 1989.

‘Panangisarwag ti Iket’ iti Adayo

Itatta, ti Belize City ken ti dadduma nga il-ili ket matartrabaho a regular babaen kadagidiay mangikaskasaba ti naimbag a damag ti Pagarian, ngem adu kadagiti kabangibang a barbario ken purpuro ti saan pay. Kastat’ kaso iti San Pedro, idiay Ambergris Cay, agingga iti sumagmamano a tawen a napalabas.

Iti adu a tawenen, ti kakaisuna a pannakangngeg dagiti agindeg ti San Pedro iti kinapudno ket idi a dagiti Saksi manipud kontinente napanda a maipaay iti ababa a panagbisita. Nagibati dagiti Saksi kadagiti literatura ti Biblia kadagiti interesado a tattao, ngem saanda a mapasarunuan ti interes agsipud ta kasapulan nga agsublidan iti kontinente. Iti kamaudianan, maysa a pamilia ti uppat immayda iti Belize tapno agserbi idiay dakkel pagkasapulan. Nagboluntarioda nga umakar iti isla uray no agtaengda iti maysa a lugan a paglinglingayan agingga a makaibangondat’ balayda. Ngem nasayaat ti “panagdaklis.” Adu a panangyadal ti Biblia ti nairugida, ket itatta addan nasurok a 20 a “dumadaklis kadagiti tao” iti isla. Idi Setiembre 1986, babaen iti tulong dagiti Saksi iti intero a pagilian, nakaipatakderda ti bukodda a Kingdom Hall iti maysa laeng a ngudo ti lawas.

Ti teritoria ti sanga ramanenna met ti sumagmamano a naiputputong a bario dagiti Maya idiay umabagatan a Distrito ti Toledo, a pakaus-usaran dagiti Ketchi ken Maya Mopan a pagsasao. Maminsan ti kada tawen, bayat ti kalgaw no mabalin a ballasiwen dagiti karayan ken bambantay, maysa a grupo dagiti Saksi ti mangbisita kadagitoy a barbario. Babaen ti panagawitda ti isuamin a kasapulan iti bukbukotda, magnada nga agturong kadagiti barbario, a kaskasabaanda dagiti umili, ket sadanto sarungkaran dagidiay mangipakpakita ti interes.

Iti maysa kadagita a tinawen a ‘panagpasiar iti kabakiran’ idi 1968, binisita dagiti kakabsat ti bario ti Crique Sarco. Maysa nga agtutubo a babai ti nakakita ti maysa a kopia ti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana, a naregreg ti maysa a kabsat a dina am-ammo. Salaysayenna no aniat’ simmaruno.

“Nagsudi dayta a libro kaniak, ngem buyaek laeng ti sumagmamano a retratona, ngem diak pulos binasbasa dayta. Dagiti tinawen a panagsarungkar dagiti kakabsat ken tatangko ti nangipasagepsep ti nagan ni Jehova iti isipko, ket naammuak nga Isut’ addaan organisasion. Idi nageskuelaak iti haiskul idiay ili ti Punta Gorda, rimsua ti saludsod idiay klasemi iti maysa nga aldaw: Aniat’ nagan ti Dios? Idi simmungbatak a, ‘Jehova,’ naikkanak ti ‘automatic jug’ (lima a mangipababa a marka agraman trabaho a pangdisiplina, kas ti panagdalus iti kasilias). Kalpasanna siak ti inawagan ti padi ket imbagana kaniak a diakto us-usarenen dayta a nagan ta no saan siaktot’ mapagtalaw iti eskuelaan. Gapu iti dayta siboboluntario a pinanawak ti eskuelaan ket diak pulos nagsubsublin.

“Ti sumaganad a pannakaidennak iti kinapudno ket adu a tawen kamaudiananna idi naiyasawaakon ken aggigianen idiay Ili ti Corozal idiay amianan. Nakakitaak ti bassit a papel nga itaytayab ti angin, pinidutko dayta, ket nakitak a daytat’ akkub ti bokleta a Jehovah’s Witnesses and the Question of Blood. Naikomentok iti maysa a gayyem a daytoy ti maysa a pammati dagiti Saksi a diak anamongan. Kuna ti babai a nalabit maysa nga aldaw umanamongakto kadakuada. Iti sumaganad nga aldaw, maysa a kabsat a lalaki ti immay ket kunana a nangngegna nga interesadoak a makipagadal ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Uray no kunak a saanak a talaga nga interesado, inlawlawagna a saan nga agbayag dayta, gapuna nga inawatko. Iti kamaudianan, ti libro a Kinapudno a walo tawenen nga impatpategkon ti nausar!

“Di nagbayag, dagdagen dagiti kakatugangak ni lakayko a pasardengen ti pannakipagad-adalko. Kalpasanna immakarkam iti naiputputong a bario, ket diak nakitkitan dagiti Saksi. Iti kamaudianan, maysa a kabsat a babai ti simmarungkar kaniak iti ministerio a panagbalaybalay, ket pinabarok ti panagadalko. Inaramid ni lakayko ti amin a kabaelanna a mangpasardeng ti panagadalko. Isut’ agbartek, agaramid ti adu nga uni, pagtalawennak iti balay, wenno ipangtana a mangalat’ sabalin a babai. Ngem nagtakderak a sititibker ken nagpannurayak unay ken Jehova iti kararag. Dua a tawen ti napalabas sinungbatan ni Jehova ti karkararagko iti aglablabes ti ninamnamak.

“Maysa nga aldaw simmangpet ni lakayko a nadungdunggiran ti intero a rupana, ket dagus a napan naturogen. Iti dayta met la nga aldaw kunana, ‘Kayatko metten ti makipagadal ti Biblia!’ Dayta a panagbalbaliw ti nangyeg dakkel a rag-o kaniak ngem ikinapungtot met ti pamiliana. ‘Ti panangsukat ti relihion ket kasla panangsukat ti nagannak,’ kunada kenkuana, ‘gapuna saandaka nga anaken!’ Itan ta nagkaykaysakamin ken ni lakayko, napardasen ti panagrang-aymi. Idi Disiembre 5, 1987, nabautisarankamin iti umuna nga inatenderanmi nga Special Assembly Day.”

Gapuna matiltiliw dagiti “ikan” uray kadagiti kasusulinekan a paspaset ti Belize. Ti broshur a Tagiragsakenyo ti Biag nga Agnanayon Ditoy Daga! naipatarusen iti Ketchi iti pananginanama nga adu pay kadagitoy a purpurok ti matulongan a mangawat ti naimbag a damag. Dagidiay naisalakan manipud kadagiti narugit a dandanum ti sistema ni Satanas tagtagiragsakendan iti kas kalitnaw ti kristal a dandanum ti kinapudno iti naespirituan a paraiso ni Jehova.

Kas pangarigan, maysa nga agtutubo a lalaki idiay Belize City ti nakaadal maipapan kadagiti nadalus nga estandarte ni Jehova manipud iti Biblia. Insardengnan ti adiksionna ti marihuana ken dadduma pay a droga ket nabautisaranen. Di nagbayag kalpasanna, isut’ nagbalinen nga amin-tiempo a “dumadaklis kadagiti tao.” Isut’ addaan metten ti pribilehio kas maysa a ministerial nga adipen iti kongregasionda. Ginasgasut a dadduma pay ti natulonganen a mangdalus ti panagbiagda babaen ti panangaramid a legal ti kasamientoda ken inrehistroda idan kadagiti agtuturay. Adu met a sabsabali ti nasursuruan nga agbasa ken agsurat tapno mabalinanda nga adalen ti Sao ti Dios a bukbukodda. Gapuna ti edukasional a trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Belize saanna laeng a pempenneken dagiti naespirituan a kasapulan dagiti tattao no di ket mangyegda pay met kadagiti dadduma makagunggona a resulta iti ilida.

Panangaonen ti Iket

Naminsan sinurot dagiti adalan ni Jesus ti bilinna ket inwayatda ti iketda iti bangir ti barangayda. Kas resultana, “saanda a mabalinen idi a guyoden a maipuon iti kaadu dagiti ikan.” (Juan 21:6) Umar-arngi, ti panangawat iti naimbag a damag ket nagdakkel unay ta dagiti Saksi idiay Belize ket makitkitada a maysan a karit ti panangaywan kadagiti umariwekwek a sumsumreken iti organisasion.

Adda dakkel a pagkasapulan kadagiti nataengan a kakabsat a lallaki a mangidaulo kadagiti kongregasion. Iti promedio, adda laeng maysa wenno dua a panglakayen iti kada kongregasion. Sa, adda met daydiay karit a panangdanon kadagiti amin a paspaset ti pagilian iti naimbag a damag iti regular a pamay-an. Adu a disso ti madandanonen babaen kadagiti kalsada, ngem gaput’ kinakirang ti transportasion publiko, narigat para kadagiti Saksi a sukayen ti interes a masarsarakan wenno para kadagiti tattao nga interesado a makapan a regular iti panaggigimong. Ti pannagna wenno panagusar ti bilog isut’ kaskasdi a praktikal a wagas a panangdanon iti sumagmamano kadagiti naiputputong a disso.

Marigrigatan met dagiti Saksi idiay Belize nga agbiruk kadagiti nawadwad a pasilidades a maipaay kadagiti linawas a panaggigimong ti kongregasionda ken maipaay kadagiti tinawen a kumbension ken asambleada. Ti dagup dagiti timmabuno iti 1987 nga “Agtalek ken Jehova” a Kumbension Distrito ket nasurok a 2,000, agarup tallo a daras ti bilang dagiti agibumbunannag iti pagilian. Agpaay kadagita a kumbension, nagibangon dagiti kakabsat ti temporario a linong iti maysa a lote nga asideg idiay Ladyville. Itan, mangnamnamada iti posibilidad a pannakaipatakder ti permanente nga Assembly Hall iti dayta a disso.

Nupay dakkel ti karit, maragsakan dagiti Saksi a mangabrasa iti dayta. Indemostrada dayta babaen ti panangparang-aydat’ pannakiramramanda iti tay-ak ti ministerio. Idi 1979 mangbusbusbos dagiti agibumbunannag, iti promedio, nga 8.3 oras kada bulan iti panangaskasaba. Itan mangbusbusbosdan ti promedio nga 11.3 oras kada bulan. Adda met nagsayaat nga irarang-ay iti ranggo dagiti payunir. Idi 1979 adda promedio a 10 nga auxiliary payunir ken 12 a regular payunir kada bulan. Ita addan 51 nga auxiliary payunir ken 42 a regular payunir kada bulan, a ti tawenda ket manipud 14 ingganat’ 74 años.

Dagiti pangnamnamaan ti panagsaknap ket nagdakkel, no matmatan babaen iti naisangsangayan a bilang dagiti timmabuno ti Memorial ti ipapatay ni Kristo idi Marso 22, 1989. Ginagetan dagiti kakabsat ti panangimbitar kadagiti tattao nga interesado. Ti resultana? Ti dagup a timmabuno a 3,834​—nasursurok ngem uppat a daras ti kangatuan a bilang dagiti agibumbunannag! Makaay-ayo a makita dagiti nagadu nga etniko a grupo​—Creole, Mestizo, Maya, Europeo, Insik, Lebanese, ken dadduma pay​—nga aglalaokda iti daytoy a pamay-an.

Mainayon pay, dagiti 844 nga agibumbunannag iti pagilian idadauluanda ti nasurok ngem sangaribo a panangyadal ti Biblia iti pagtaengan. Babaen ti agtultuloy a panangmatmatda iti Ulo ti kongregasion, a ni Jesu-Kristo, a maipaay ti panangiwanwanna, awan duadua nga adu pay idiay Belize ti umawat ti awis nga agbalin a “dumadaklis kadagiti tao.”

[Dagiti mapa iti panid 22]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

GULF OF MEXICO

MEXICO

BELIZE

Belize City

Punta Gorda

GUATEMALA

GULF OF HONDURAS

[Dagiti ladawan iti panid 24, 25]

Panagbangon ti Kingdom Hall idiay San Pedro, Ambergris Cay