Konsiensia—Dadagsen Wenno Pagimbagan?
‘BURBURIBORENNAK ti konsiensiak!’ Adda dagiti kanito a gistay amintayo riribukennatay ti konsiensiatayo. Ti kakasta a rikna mabalin a mangrugi laeng iti basta ditay pannakaidna agingga a matuokantayon. Ti marirriribukan a konsiensia ti pakaigapuan pay ketdi ti panagleddaang wenno nakaro a pannakapaay.
Gapuna, no matmatan iti kastoy a pamay-an, saan kadi a dadagsen ti konsiensia? Mabalin a marikna ti dadduma a kasta. Dagiti napalabas a kaputotan dagiti managpanunot masansan nga ibilangda ti konsiensia kas naisiguden, nakayanakan a sentido. Patien ti adu a dayta ket moral a giya nga inted a direkta ti Dios. Gapuna maaw-awagan ti konsiensia kas “presensia ti Dios iti tao,” “ti orihinal a nakaparsuaantayo,” ken “timek ti Dios” pay ketdi.
Nupay kasta, kadagiti napalabas a tawen, kadawyan a maibagbaga a ti konsiensia ket kaaduanna maysa a masursuro a sentido—bunga ti impluensia dagiti nagannak ken ti kagimongan. Kas pagarigan, kuna ti sumagmamano a sikologo a ti ubing masursurona a liklikan ti dakes a kababalin kangrunaanna gapu ta mabuteng a madusa, a patienda a ti aw-awagantayo a konsiensia ket basta pannakasursurotayo laeng kadagiti personal a pagalagadan ken pammati ti nagannak kadatayo. Tukoyen ti dadduma ti akem ti kagimongan kangrunaanna iti panangisuro kadagiti moral a kababalin ken pagalagadan. Kuna ti dadduma a ti panangtuok ti konsiensia panaginnagaw laeng ti kayattayo nga aramiden ken ti ipapilit ti manangirurumen a kagimongan nga aramidentayo!
Iti laksid dagitoy a teoria, masansan a dagiti tattao agtalinaedda a determinado iti laksid ti panangbusor dagiti nagannak, pamilia, ken intero a kagimongan gapu ta dayta ti indiktar kadakuada ti konsiensiada. Sisasagana pay ketdi ti dadduma a mangisakripisio iti biagda maigapu iti konsiensia! Ken iti laksid ti dakkel a pagdudumaan dagiti kultura iti lubong, dagiti aramid kas iti panangpapatay, panagtakaw, pannakikamalala, panagulbod, ken insesto ket mamatmatmatan a dakes iti gistay amin a lugar. Saan kadi a paneknekan daytoy a ti konsiensia ket nakaisigudan, nakayanakan?
Konsiensia—Ti Panangmatmat ti Biblia
Ni Jehova a Dios ti pudpudno nga autoridad iti daytoy a banag. Ngamin, “isu [ti Dios] ti nangaramid kadatayo, ket saan a datayo met laeng.” (Salmo 100:3, NW) Naan-anay a matarusanna ti pannakabukeltayo. Ti Sao ti Dios, ti Biblia, ilawlawagna a ti tao naaramid iti “ladawan” ti Dios. (Genesis 1:26) Naparsua ti tao a makarikna iti naimbag ken dakes; manipud idi punganay, naisiguden a paset ti nakaparsuaan ti tao ti konsiensia.—Idiligyo ti Genesis 2:16, 17.
Paneknekan daytoy ni apostol Pablo iti suratna kadagiti taga Roma, a kunana: “Kaanoman a dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg [ti Dios] aramidenda dagiti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan, dagitoy a tattao, nupay awananda iti linteg, isuda ti linteg kadakuada a mismo. Isuda dagiti mismo a mangiparangarang ti banag ti linteg a maisurat iti puspusoda, bayat a ti konsiensiada saksaksianna ida ket, iti nagbabaetan dagiti bukodda a pampanunot, maidardarumda wenno mapakawanda pay ketdi.” (Roma 2:14, 15) Imutektekanyo ta nupay saanda a napadakkel iti sidong ti nadibinuan a Linteg a naited kadagiti Judio adu dagiti mangan-annurot latta iti sumagmamano kadagiti prinsipio ti linteg ti Dios, saan a gapu iti panangidiktar ti kagimongan, no di ket “sigun iti nakaisigudan”!
Ngarud, saan a dadagsen ti konsiensia no di ket sagut a nagtaud iti Dios, maysa a pagimbagan. Pudno, mabalin a riribukennatayo. Ngem no siuumiso nga ipangagtayo, gunggonaannatay met iti rikna a nauneg a pannakapnek ken talna ti panunot. Mabalinnatay nga iwanwan, salakniban, ken tignayen. Kastoy ti komento ti The Interpreter’s Bible: “Masalimetmetan laeng ti mental ken emosional a salun-at no ikagumaan ti indibidual a pagtunosen ti ar-aramidenna ken ti pagarupenna a rumbeng nga aramidenna.” Kasano a mapagtunos ti maysa dayta? Posible kadi a tubayen ken sanayen ti konsiensiatayo? Mausig dagitoy a saludsod iti sumaganad nga artikulo.