Panaglaban da David ken Goliat—Talaga Kadi a Napasamak?

1 | Mabalin kadi nga agtayag iti agarup 2.9 a metro ti maysa a tao?

Kuna ti Biblia a ti “katayag [ni Goliat] ket innem a kasiko ken sangadangan.” (1 Samuel 17:4) Ti kaatiddog ditoy ti maysa a kasiko ket 44.5 a sentimetro; ti maysa a dangan ket 22.2 a sentimetro. Isu a 2.9 a metro (9 feet 6 inches) ti katayag ni Goliat. Ipapilit ti dadduma nga imposible a kasta ti katayagna. Ngem panunotem: Iti panawentayo, ti katayagan a tao a nairekord ket agtayag iti 2.7 a metro (8 feet 11 inches). Talaga kadi nga imposible no nataytayag la ni Goliat iti agarup 20 a sentimetro? Naggapu isuna iti tribu ti Refaim, tattao a pagaammo a naidumduma ti kinatayagda. Iti maysa a dokumento ti Egipto idi 1200’s B.C.E., nadakamat a dadduma kadagiti nakabutbuteng a soldado iti rehion ti Canaan ket agtayag iti nasurok a 2.4 a metro. Ngarud, nupay saan a normal ti katayag ni Goliat, saan nga imposible.

2 | Agpaypayso ngata a tao ni David?

Adda idi tiempo nga imbilang dagiti eksperto a ni Ari David ket saan nga agpaypayso a tao, ngem narigatanda a mangpaneknek. Nakabirok dagiti archaeologist iti nagkauna a naikitikit a surat a nakadakamatan ti sasao a “balay ni David.” Maysa pay, tinukoy ni Jesu-Kristo ni David kas agpaypayso a tao. (Mateo 12:3; 22:43-45) Mapaneknekan a ni Jesus ti Mesias gapu iti dua a detalyado a listaan ti kapuonan, a mangipakita a kaputotan ni Ari David. (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31) Nalawag ngarud a ni David ket agpaypayso a tao.

3 | Agpaypayso kadi a lugar ti nakapasamakan dagiti eksena?

Ibaga ti Biblia a napasamak ti panaglabanda iti Tanap ti Elah. Ibagana pay a nagkampo dagiti Filisteo iti bakrang ti turod, a mabalin nga adda iti nagbaetan ti ili ti Socoh ken Azeca. Nagkampo met dagiti Israelita iti bakrang ti kabatog dayta a turod. Agpaypayso kadi dagita a lugar?

Paliiwem ti kinuna ti nabiit pay a nagpasiar iti dayta a lugar: “Impasiarnakami ti tour guide-mi a saan a relihioso iti Tanap ti Elah. Immulikami iti tuktok ti maysa a turod. Bayat a tantannawaganmi ti tanap, impabasana kadakami ti 1 Samuel 17:1-3. Kalpasanna, bayat nga itudtudona ti tanap, kinunana: ‘Idiay, iti banda ti kannigidyo, ti rebba ti Socoh.’ Timmallikud, ket kinunana, ‘Idiay met, iti banda ti kannawanyo, ti rebba ti Azeca. Nagkampo dagiti Filisteo iti nagbaetan dagita nga ili, iti bakrang ti turod iti sanguananyo. Isu a mabalin a nakatakdertayo ita iti nagkampuan dagiti Israelita.’ Gapu iti dayta, napanunotko da Saul ken David a nakatakder iti mismo nga ayanko. Kalpasanna, bimmabakamin, ket limmasatkami iti nabato a waig, a kaaduan a pasetna ket namaga. Mapampanunotko ni David a mangpidpidot iti lima a nalamuyot a bato, a maysa kadagita ti nakatayan ni Goliat.” Kas iti adu, dayta a turista ket nasdaaw la unay iti kinaagpayso dagiti detalye a nairekord iti Biblia.

Awan ti nabileg nga ebidensia a mangpaneknek a saan nga agpayso dayta a salaysay iti napalabas. Agpaypayso dagiti tattao ken lugar a nadakamat. Maysa pay, dayta a salaysay ket paset ti naipaltiing a Sao ti Dios, isu a naggapu dayta iti Dios ti kinapudno, Daydiay “saanna a mabalin ti agulbod.”—Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16.