Dagiti Reperensia iti Workbook iti Gimong a Panagbiag ken Ministerio
AGOSTO 6-12
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | LUCAS 17-18
“Ipakita ti Panagyaman”
(Lucas 17:11-14) Ket kabayatan ti ipapanna idiay Jerusalem isu lumaslasat idi iti tengnga ti Samaria ken Galilea. 12 Ket bayat a sumsumrek iti maysa a purok simmabat kenkuana ti sangapulo nga agkukutel a lallaki, ngem nagtakderda iti adayo. 13 Ket impigsada dagiti timekda ket kinunada: “Jesus, Manangisuro, maasianka kadakami!” 14 Ket idi makitana ida kinunana kadakuada: “Inkayo ket iparangyo ti bagbagiyo iti papadi.” Idin bayat a mapmapanda napasamak ti pannakadalusda.
nwtsty study note iti Lu 17:12, 14
sangapulo nga agkukutel a lallaki: Idi panawen ti Biblia, nalawag nga agkakadua dagiti agkukutel iti maymaysa a lugar tapno makapagtitinnulongda. (2Ar 7:3-5) Imbilin ti Linteg ti Dios a maisina ti pagyanan dagiti agkukutel. Pakdaaran met ti agkukutel ti dadduma babaen ti panangipukkawna: “Narugit, narugit!” (Le 13:45, 46) Maitunos iti Linteg, dagiti agkukutel ket nagtakder iti adayo ni Jesus.—Kitaem ti study note iti Mt 8:2 ken ti Glossary, “Leprosy; Leper.”
iparangyo ti bagbagiyo iti papadi: Idi adda ni Jesu-Kristo ditoy daga, masapul nga agpasakup iti Linteg. Binigbigna ti urnos ti kinapadi a nagtaud iti linia ni Aaron, isu a binilinna dagiti agkukutel a pinaimbagna a mapanda agpakita iti padi. (Mt 8:4; Mr 1:44) Maitunos iti Mosaiko a Linteg, masapul a patalgedan ti padi a naimbagen ti agkukutel. Kalpasanna, mapan ti immimbag nga agkukutel iti templo ket mangitugot iti dua a sibibiag a tumatayab a maibilang a nadalus, kayo a sedro, nalabaga a lupot, ken hisopo, kas daton, wenno regalo.—Le 14:2-32.
(Lucas 17:15, 16) Maysa kadakuada, idi nakitana nga isu immimbag, nagsubli, nga indaydayawna ti Dios buyogen ti natbag a timek. 16 Ket inruknoyna ti rupana iti sakaanan ni Jesus, nga agyamyaman kenkuana; kanayonanna pay, isu ket Samaritano.
(Lucas 17:17, 18) Kas sungbat kinuna ni Jesus: “Saan kadi a nadalusan ti sangapulo? Sadino, ngarud, ti ayan ti dadduma pay a siam? 18 Awan kadi ti nasarakan a nagsubli tapno mangidayaw iti Dios no di daytoy a tao iti sabali a nasion?”
Apay nga Ipakitam ti Apresasionmo?
Awan kadi ti aniamanna ken Jesus ti di panangyebkas ti dadduma iti panagyamanda? Ituloy ti salaysay: “Kas sungbat kinuna ni Jesus: ‘Saan kadi a nadalusan ti sangapulo? Sadino, ngarud, ti ayan ti dadduma pay a siam? Awan kadi ti nasarakan a nagsubli tapno mangidayaw iti Dios no di daytoy a tao iti sabali a nasion?’”—Lucas 17:17, 18.
Saan a dakes a tattao ti siam kadagiti agkukutel. Sakbay ti pannakapaimbagda, sipapanayag nga inyebkasda ti pammatida kenni Jesus ken sidadaanda a nagtulnog kadagiti bilinna, a karaman iti dayta ti panagdaliasatda nga agturong idiay Jerusalem tapno agpakitada kadagiti papadi. Ngem naliwayanda nga iyebkas ti panagyamanda, nupay awan duadua a nariknada ti kasta unay a panagyaman gapu iti naasi nga inaramid ni Jesus kadakuada. Naupay ni Jesus gapu iti kababalinda. Datayo ngay? No adda nasayaat nga inaramid ti maysa a tao para kadatayo, alistotayo kadi a mangibaga iti panagyamantayo ken, no maitutop, ipakitatayo ti apresasiontayo babaen ti maysa a surat?
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Lucas 17:7-10) “Asino kadakayo nga addaan adipen nga agar-arado wenno agay-aywan iti arban ti agkunanto kenkuana inton makastrek manipud iti talon, ‘Umayka ditoy a madagdagus ket agsadagka iti panganan’? 8 Imbes ketdi, saannanto kadi a kunaen kenkuana, ‘Isaganaannak tapno makapangrabiiak, ket mangikaweska iti bidang ket agserbika kaniak agingga a malpasak a mangan ken uminum, ket kalpasanna mabalinmon ti mangan ken uminum’? 9 Makariknanto aya iti panagyaman iti adipen agsipud ta inaramidna ti bambanag a naituding? 10 Gapuna dakayo met, inton naaramidyon ti amin a bambanag a naituding kadakayo, kunaenyo, ‘Awan kaes-eskanmi nga ad-adipen. Ti naaramidanmi isu ti rebbeng nga aramidenmi.’”
nwtsty study note iti Lu 17:10
Awan kaes-eskanmi: Lit., “awan serserbimi; awan pategmi.” Ti punto ti ilustrasion ni Jesus ket saan a tapno ibilang dagiti adipen, wenno dagiti adalanna, nga awan serserbida wenno awan pategda. Kas ipakita ti konteksto, ti sasao nga “awan kaes-eskanmi” ipasimudaagna a saan koma nga ibilang dagiti adipen a natan-okda wenno maikarida iti espesial a pammadayaw. Kuna ti dadduma nga eskolar a ti termino a nausar ket nalabes a panangipaganetget (hyperbole) a kaipapananna, “adipenkami laeng a saan a maikari iti espesial nga atension.”
(Lucas 18:8) Ibagak kadakayo, Sipapartak nga ipakatnanto kadakuada ti hustisia. Nupay kasta, inton dumteng ti Anak ti tao, pudno aya a masarakannanto ti pammati ditoy daga?”
nwtsty study note iti Lu 18:8
ti pammati: Wenno “daytoy a kita ti pammati.” Ti pannakausar ti Griego a piho nga artikulo (definite article) sakbay ti sao a “pammati” ipakitana a saan a ti gagangay a pammati ti tuktukoyen ni Jesus, no di ket maysa a kita ti pammati, kas iti pammati nga impakita ti balo iti ilustrasion ni Jesus. (Lu 18:1-8) Ramanen daytoy ti panamati iti bileg ti kararag ken ti panamati nga ipaay ti Dios ti hustisia kadagidiay pinilina. Mabalin a saan a sinungbatan ni Jesus ti saludsod maipapan iti pammati tapno masukimat dagiti adalan no kasano kabileg ti pammatida. Maitutop ti ilustrasion ni Jesus maipapan iti kararag ken pammati ta kalkalpasna laeng nga imbaga kadagiti adalanna dagiti suot a pakaipasanguanda.—Lu 17:22-37.
Panagbasa iti Biblia
(Lucas 18:24-43) Kimmita kenkuana ni Jesus ket kinunana: “Anian a nakarigrigatto a banag kadagidiay addaan kuarta ti iseserrekda iti pagarian ti Dios! 25 Iti kinapudnona, ti maysa a kamelio nalaklaka a lumsot iti abut ti pagdait a dagum ngem iti maysa a nabaknang a tao a sumrek iti pagarian ti Dios.” 26 Kinuna dagidiay nakangngeg itoy: “Asino ti mabalin a maisalakan?” 27 Kinunana: “Ti bambanag a di mabalin iti tao mabalin iti Dios.” 28 Ngem kinuna ni Pedro: “Adtoy! Pinanawanmi ti mismo a bambanagmi ket sinurotdaka.” 29 Kinunana kadakuada: “Pudno kunak kadakayo, Awan ti maysa a nangpanaw iti balay wenno asawa a babai wenno kakabsat a lallaki wenno nagannak wenno annak maigapu iti pagarian ti Dios 30 nga iti aniaman a pamay-an saanto nga umawat iti adu a daras nga ad-adu iti daytoy a las-ud ti tiempo, ken iti um-umay a sistema ti bambanag agnanayon a biag.” 31 Idin inlasinna ti sangapulo ket dua ket kinunana kadakuada: “Adtoy! Sumang-attayo idiay Jerusalem, ket amin a bambanag a naisurat babaen kadagiti mammadto maipapan iti Anak ti tao maan-anayto. 32 Kas pagarigan, mayawatto kadagiti tattao iti nasnasion ket mapagang-angawanto ken sikukuspag a matrato ken matupraan; 33 ket kalpasan ti panangsaplitda kenkuana papatayendanto, ngem iti maikatlo nga aldaw bumangonto.” 34 Nupay kasta, saanda a natarusan ti kaipapanan ti aniaman kadagitoy a banag; ngem daytoy a sao nailimed kadakuada, ket saanda a naam-ammuan ti bambanag a naisao. 35 Itan bayat nga isu umas-asideg idiay Jerico maysa a bulsek a tao ti agtugtugaw iti igid ti dalan a makilimlimos. 36 Gapu ta nakangngeg iti maysa a bunggoy a lumablabas rinugianna nga imtuoden no ania ti mabalin a kaipapanan daytoy. 37 Impakaammoda kenkuana: “Ni Jesus a Nazareno lumablabas!” 38 Iti kasta nagikkis, a kunkunana: “Jesus, Anak ni David, maasianka kaniak!” 39 Ket dagidiay umun-una rinugianda nga ibaga a siiinget kenkuana nga agulimek, ngem ad-adda pay nga impukpukkawna: “Anak ni David, maasianka kaniak.” 40 Idin nagsardeng ni Jesus ket imbilinna a maiyeg kenkuana ti tao. Kalpasan a nakaasideg, inimtuod kenkuana ni Jesus: 41 “Ania ti kayatmo nga aramidek kenka?” Kinunana: “Apo, mapasubli koma ti panagkitak.” 42 Gapuna kinuna kenkuana ni Jesus: “Mapasubli ti panagkitam; ti pammatim pinaimbagnaka.” 43 Ket giddato a nagsubli ti panagkitana, ket nangrugi a sumurot kenkuana, nga indaydayawna ti Dios. Kasta met, amin dagiti tattao, idi makitada dayta, dinaydayawda ti Dios.
AGOSTO 13-19
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | LUCAS 19-20
“Agsursuro iti Ilustrasion Maipapan iti Sangapulo a Mina”
(Lucas 19:12, 13) Gapuna kinunana: “Maysa a tao a natan-ok ti pannakayanakna nagdaliasat iti adayo a daga tapno gumun-od iti naarian a pannakabalin maipaay iti bagina ken agsubli. 13 Idi inayabanna ti sangapulo nga ad-adipenna inikkanna ida iti sangapulo a mina ket imbagana kadakuada, ‘Agnegosiokayo agingga nga umayak.’
Ti Ilustrasionna Maipapan iti Sangapulo a Mina
Kinunana: “Adda maysa a tao manipud iti natan-ok a pamilia a napan iti sabali a pagilian tapno makoronaan nga ari sa agsubli met laeng.” (Lucas 19:12) Mabayag ti kasta a panagdaliasat. Nalawag a ni Jesus ti “tao manipud iti natan-ok a pamilia” a mapan iti “sabali a pagilian,” idiay langit, a sadiay ited kenkuana ni Amana ti panagturay kas Ari.
Iti ilustrasion, sakbay a pumanaw ti “tao manipud iti natan-ok a pamilia,” inayabanna ti sangapulo nga adipen ket inikkanna ida iti pirak a mina, a kunkunana: “Inegosioyo dagitoy agingga nga agsubliak.” (Lucas 19:13) Napateg dagiti pirak a mina. Ti maysa a mina ket aggatad iti sueldo ti agtaltalon iti nasurok a tallo a bulan.
Mabalin a maawatan dagiti adalan a mayarigda kadagiti sangapulo nga adipen iti ilustrasion, ta inyarig ni Jesus idan kadagiti agani. (Mateo 9:35-38) Siempre, saanna idi a kinalikaguman a mangyegda iti naani a trigo. Imbes ketdi, ti naani ket buklen ti dadduma pay nga adalan a maikari iti Pagarian ti Dios. Usaren dagiti adalan ti aniaman a sanikuada tapno makasarakda iti ad-adu pay nga agtawid iti Pagarian.
(Lucas 19:16-19) Idin nagparang ti umuna, a kunkunana, ‘Apo, ti minam nakaganansia iti sangapulo a mina.’ 17 Gapuna kinunana kenkuana, ‘Nasayaat unay, naimbag nga adipen! Agsipud ta iti bassit unay a banag pinaneknekam ti bagim a matalek, ikutam ti autoridad iti sangapulo a siudad.’ 18 Itan immay ti maikadua, a kunkunana, ‘Ti minam, Apo, nakapataud iti lima a mina.’ 19 Kinunana met iti daytoy a tao, ‘Sika met, agaywanka iti lima a siudad.’
Ti Ilustrasionna Maipapan iti Sangapulo a Mina
No naawatan dagiti adalan a mayarigda kadagiti adipen a nangusar a naan-anay kadagiti sanikuada tapno makasarakda iti ad-adu pay nga adalan, manamnamada a maragsakan ni Jesus. Manamnamada met a gunggonaannanto ida iti kinagagetda. Siempre, saan nga agpapada ti kabibiag dagiti adalan ni Jesus wenno agpapada dagiti kasasaad wenno abilidadda. Ngem ti “nakoronaanen nga ari” a ni Jesus, bigbigennanto ken bendisionanna ti panagreggetda a mangaramid kadagiti adalan.—Mateo 28:19, 20.
(Lucas 19:20-24) Ngem immay ti sabali pay, a kunkunana, ‘Apo, adtoy ti minam, nga impaknik a nakadulin iti lupot. 21 Ta ammom, nagbutengak kenka, agsipud ta nagubsangka a tao; alaem ti saanmo nga indulin ket aniem ti saanmo nga immula.’ 22 Kinunana kenkuana, ‘Manipud iti bukodmo a ngiwat ukomenka, nadangkes nga adipen. Ammom, di ngamin, a maysaak a nagubsang a tao, nga al-alaek ti saanko nga indulin ket an-aniek ti saanko nga immula? 23 Gapuna apay a saanmo nga inkabil ti pirak a kuartak iti banko? Iti kasta iti isasangpetko siningirko koma dayta agraman iti patubona.’ 24 “Gapu iti dayta kinunana kadagidiay nakamattider, ‘Alaenyo kenkuana ti mina ket itedyo iti daydiay addaan iti sangapulo a mina.’
Ti Ilustrasionna Maipapan iti Sangapulo a Mina
Gapu ta saanna a pinaadu ti sanikua ti pagarian ti apona, napukawan daytoy nga adipen. Namnamaen dagiti apostol ti panagturay ni Jesus iti Pagarian ti Dios. Gapu iti imbagana maipapan iti maudi nga adipen, mabalin a naawatanda a no saanda nga agbalin a nagaget, awanto ti lugarda iti dayta a Pagarian.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Lucas 19:43) Agsipud ta umayto kenka dagiti aldaw inton dagiti kabusormo mangbangonda iti aglikmutmo iti sarikedked nga addaan natirad a kaykayo ket lakubendakanto ken parigatendaka iti tunggal sikigan,
nwtsty study note iti Lu 19:43
sarikedked nga addaan natirad a kaykayo: Wenno “bakud a kayo.” Daytoy laeng ti nakausaran ti Griego a sao a khaʹrax iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Nadepinar dayta kas “natirad a kayo wenno poste a pangalad iti maysa a lugar” ken “estruktura dagiti soldado a naaramid iti kayo; bakud.” Pimmudno ti sasao ni Jesus idi 70 C.E. idi a dagiti Romano, nga indauluan ni Tito, ket nangibangon iti pader, wenno bakud, iti aglikmut ti Jerusalem. Tallo ti panggep ni Tito—tapno saan a makapanaw dagiti Judio, sumukoda, ken agbisin dagiti umili ket saandan a lumaban. Tapno adda usaren dagiti Romano a soldado a mangaramid iti daytoy a sarikedked, pinukanda dagiti kayo iti aglikmut ti Jerusalem.
(Lucas 20:38) Isu ket Dios, saan a dagiti natay, no di ket dagiti sibibiag, ta sibibiagda amin kenkuana.”
nwtsty study note iti Lu 20:38
ta sibibiagda amin kenkuana: Wenno “ta sibibiagda amin iti panangmatmatna.” Ipakita ti Biblia a dagiti sibibiag ngem naisina iti Dios ket natay iti panangmatmatna. (Efe 2:1; 1Ti 5:6) Kasta met, dagiti matalek nga adipen ti Dios a natayen ket sibibiag pay laeng iti panangmatmat ni Jehova ta sigurado a matungpal ti panggepna a mangpagungar kadakuada.—Ro 4:16, 17.
Panagbasa iti Biblia
(Lucas 19:11-27) Bayat nga im-imdenganda dagitoy a banag sinaona ti maysa a pangngarig kas kanayonan, agsipud ta isu asideg idi idiay Jerusalem ket ipagpagarupda nga agparangto a giddato ti pagarian ti Dios. 12 Gapuna kinunana: “Maysa a tao a natan-ok ti pannakayanakna nagdaliasat iti adayo a daga tapno gumun-od iti naarian a pannakabalin maipaay iti bagina ken agsubli. 13 Idi inayabanna ti sangapulo nga ad-adipenna inikkanna ida iti sangapulo a mina ket imbagana kadakuada, ‘Agnegosiokayo agingga nga umayak.’ 14 Ngem isu kinagura dagiti kailianna ket nangibaonda iti maysa a bagi dagiti embahador a sumurot kenkuana, tapno kunaen, ‘Saanmi a kayat daytoy a tao nga agbalin nga ari kadakami.’ 15 “Iti kamaudiananna idi nagsubli kalpasan a nagun-odna ti naarian a pannakabalin, imbilinna a maayaban a mapan kenkuana dagitoy nga adipen a nangtedanna iti pirak a kuarta, tapno ammuenna no ania ti naganansiada babaen iti panagnegosio. 16 Idin nagparang ti umuna, a kunkunana, ‘Apo, ti minam nakaganansia iti sangapulo a mina.’ 17 Gapuna kinunana kenkuana, ‘Nasayaat unay, naimbag nga adipen! Agsipud ta iti bassit unay a banag pinaneknekam ti bagim a matalek, ikutam ti autoridad iti sangapulo a siudad.’ 18 Itan immay ti maikadua, a kunkunana, ‘Ti minam, Apo, nakapataud iti lima a mina.’ 19 Kinunana met iti daytoy a tao, ‘Sika met, agaywanka iti lima a siudad.’ 20 Ngem immay ti sabali pay, a kunkunana, ‘Apo, adtoy ti minam, nga impaknik a nakadulin iti lupot. 21 Ta ammom, nagbutengak kenka, agsipud ta nagubsangka a tao; alaem ti saanmo nga indulin ket aniem ti saanmo nga immula.’ 22 Kinunana kenkuana, ‘Manipud iti bukodmo a ngiwat ukomenka, nadangkes nga adipen. Ammom, di ngamin, a maysaak a nagubsang a tao, nga al-alaek ti saanko nga indulin ket an-aniek ti saanko nga immula? 23 Gapuna apay a saanmo nga inkabil ti pirak a kuartak iti banko? Iti kasta iti isasangpetko siningirko koma dayta agraman iti patubona.’ 24 “Gapu iti dayta kinunana kadagidiay nakamattider, ‘Alaenyo kenkuana ti mina ket itedyo iti daydiay addaan iti sangapulo a mina.’ 25 Ngem kinunada kenkuana, ‘Apo, isu addaan iti sangapulo a mina!’— 26 ‘Kunak kadakayo, Iti tunggal maysa nga addaan, ad-adunto ti maited; ngem iti daydiay awanan, uray ti adda kenkuana maikkatto. 27 Mainayon pay, dagitoy a kabusorko a saanda a kayat nga agbalinak nga ari kadakuada iyegyo ditoy ket papatayenyo ida iti sanguanak.’”
AGOSTO 20-26
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | LUCAS 21-22
“Ti Pannakaispalyo Umas-asidegen”
(Lucas 21:25) “Kasta met, addanto dagiti pagilasinan iti init ken bulan ken kadagiti bituen, ket iti daga tuok dagiti nasion, a saanda nga ammo ti ruaran gapu iti panagdaranudor ti baybay ken ti panagkiburna,
Ti Pagarian ti Dios Ikkatenna Dagiti Kabusor
9 Dagiti nakaskasdaaw a pasamak iti langit. Impadto ni Jesus: “Agsipngetto ti init, ket saanto nga itden ti bulan ti lawagna, ket dagiti bituen agtinnagdanto manipud langit.” Kayatna a sawen, dagiti lider ti relihion ket saanton nga ibilang dagiti tattao a makaipaay iti lawag, wenno panangiwanwan. Tuktukoyen kadi met ni Jesus nga adda dagiti karkarna a mapasamak iti langit? Nalabit. (Isa. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31) Anianto ti reaksion dagiti tattao iti makitada? ‘Matutuokdanto’ gapu ta “saanda nga ammo ti ruaran.” (Luc. 21:25; Sof. 1:17) Wen, dagiti bumusbusor iti Pagarian ti Dios—manipud ‘ar-ari agingga kadagiti adipen’—ket matalimudaw iti buteng bayat nga ur-urayenda dagiti mapasamak. Aglemmengdanto tapno malisianda ti pungtot ti Aritayo ngem awan ti mabirokanda a natalged a pagkamangan.—Luc. 21:26; 23:30; Apoc. 6:15-17.
(Lucas 21:26) bayat a mataltalimudaw dagiti tattao gapu iti buteng ken panangpadpadaan iti bambanag nga um-umay iti mapagnaedan a daga; ta mapagkintayegto dagiti pannakabalin ti langlangit.
(Lucas 21:27, 28) Ket iti kasta makitadanto ti Anak ti tao nga um-umay iti ulep nga addaan pannakabalin ken dakkel a dayag. 28 Ngem bayat a mangrugi a mapasamak dagitoy a banag, tumakderkayo a sililinteg ket itangadyo dagiti uloyo, agsipud ta ti pannakaispalyo umas-asidegen.”
“Agtultuloy Koma ti Nainkabsatan nga Ayatyo”!
17 “Mabalintayo ti agtalged [wenno, agbalin a natured].” (Basaen ti Hebreo 13:6.) Ti panagtalektayo ken Jehova pagbalinennatayo a natured, aniaman a rigat ti maipasango kadatayo. Daytoy a kinatured ti tumulong met kadatayo a maaddaan iti positibo a kababalin. Ti nainkabsatan nga ayat ken ti positibo a kababalintayo ti makatulong kadatayo a mangpabileg ken mangliwliwa kadagiti kapammatiantayo. (1 Tes. 5:14, 15) Uray inton dakkel a rigat, kabaelantayto ti ‘tumakder a sililinteg ket itangadtayo dagiti ulotayo,’ ta ammotayo nga asidegen ti pannakaispaltayo.—Luc. 21:25-28.
“Ti Pannakaispalyo Umas-asidegen”!
13 Anianto ti aramiden dagiti kalding inton mangngegda nga “agnanayon a pannakagessat” ti agur-uray kadakuada? “Saplitendanto ti bagbagida iti panagun-unnoy.” (Mat. 24:30) Ngem anianto ti aramiden dagiti kakabsat ni Kristo ken dagiti matalek a kakaduada iti dayta a tiempo? Babaen iti naan-anay a panagtalekda ken Jehova a Dios ken iti Anakna a ni Jesu-Kristo, agtulnogdanto iti daytoy a bilin ni Jesus: “Bayat a mangrugi a mapasamak dagitoy a banag, tumakderkayo a sililinteg ket itangadyo dagiti uloyo, agsipud ta ti pannakaispalyo umas-asidegen.” (Luc. 21:28) Wen, agtalektayo a maispaltayo.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Lucas 21:33) Aglabasto ti langit ken daga, ngem dagiti saok saanto a pulos aglabas.
nwtsty study note iti Lu 21:33
Aglabasto ti langit ken daga: Ipakita ti dadduma a teksto nga agtalinaed nga agnanayon ti langit ken daga. (Ge 9:16; Sal 104:5; Ec 1:4) Ti imbaga ni Jesus ditoy ket nalabes a panangipaganetget (hyperbole), kayatna a sawen nga uray mapasamak ti imposible a banag a talaga nga aglabas ti langit ken daga, matungpal latta ti sasao ni Jesus. (Idiligmo ti Mt 5:18.) Ngem ti langit ken daga ditoy ket mabalin met a tumukoy iti piguratibo a langlangit ken daga a naawagan iti ‘immuna a langit ken immuna a daga’ iti Apo 21:1.
dagiti saok saanto a pulos aglabas: Wenno “dagiti saok sigurado a saanto nga aglabas.” Iti Griego, ti pannakausar ti dua a negatibo a sasao nga adda karamanna a berbo ipakitana a saan a mapasamak ti maysa a banag, a mangipaganetget a saan nga agbaliw ti imbaga ni Jesus.
(Lucas 22:28-30) “Nupay kasta, dakayo dagidiay nagtalinaed kaniak kadagiti pannakasusuotko; 29 ket mangaramidak iti tulag kadakayo, kas iti panangaramid ni Amak iti maysa a tulag kaniak, maipaay iti maysa a pagarian, 30 tapno mabalinyo ti mangan ken uminum iti lamisaanko idiay pagariak, ket agtugawkayo kadagiti trono tapno ukomenyo ti sangapulo ket dua a tribu ti Israel.
Agbalinkayto a “Maysa a Pagarian ti Papadi”
15 Kalpasan nga inrugi ni Jesus ti Pangrabii ti Apo, nangaramid iti maysa a tulag kadagiti matalek nga adalanna. Maaw-awagan dayta iti tulag ti Pagarian. (Basaen ti Lucas 22:28-30.) Saan a kas iti dadduma a tulag, saan a karaman ni Jehova iti daytoy a tulag. Imbes ketdi, tulag daytoy iti nagbaetan ni Jesus ken dagiti napulotan a pasurotna. Idi kinuna ni Jesus: “Kas iti panangaramid ni Amak iti maysa a tulag kaniak,” mabalin a tuktukoyenna ti tulag nga inaramid ni Jehova kenkuana nga agbalin a “padi iti agnanayon maitunos iti kasasaad ni Melquisedec.”—Heb. 5:5, 6.
16 Nagtalinaed ken Jesus dagiti 11 a matalek nga apostolna bayat dagiti pannakasuotna. Impasigurado kadakuada ti tulag ti Pagarian a makikaduadanto ken Jesus idiay langit ken agtugawdanto kadagiti trono kas ar-ari ken papadi. Ngem saan laeng a dagiti 11 nga apostol ti naaddaan iti kasta a pribilehio. Idi nagparang ni Jesus ken apostol Juan iti maysa a sirmata, kinunana: “Iti daydiay agballigi ipaluboskonto a makikatugaw kaniak iti tronok, kas iti mismo a panagballigik ken pannakikatugawko iti Amak iti tronona.” (Apoc. 3:21) No kasta, naaramid ti tulag ti Pagarian agpaay iti 144,000 a napulotan a Kristiano. (Apoc. 5:9, 10; 7:4) Daytoy a tulag ti legal a nakaibatayan ti pannakipagturayda ken Kristo idiay langit. Mayarig dayta iti maysa a nobia a napili a makiasawa iti ari. Kalpasan ti kasarda, mabalinnanton ti makipagturay iti ari. Kinapudnona, dakamaten ti Biblia dagiti napulotan a Kristiano kas “nobia” ni Kristo ken “nadalus a birhen” a naitulag a mayasawa kenkuana.—Apoc. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2.
Panagbasa iti Biblia
(Lucas 22:35-53) Kinunana pay kadakuada: “Idi imbaonkayo nga awanan supot ti kuarta ken supot ti taraon ken kadagiti palloka, saankayo a nagkirang iti aniaman a banag, di ngamin?” Kinunada kenkuana: “Saan!” 36 Iti kasta kinunana kadakuada: “Ngem itatta daydiay addaan iti supot ti kuarta alaenna koma dayta, kasta pay met ti supot ti taraon; ket daydiay awanan iti kampilan ilakona koma ti makinruar a kawesna ket gumatang iti maysa. 37 Ta ibagak kadakayo a daytoy adda a naisurat masapul a matungpal kaniak, nga isu ti, ‘Ket isu naibilang a kadua dagiti nakillo.’ Ta daydiay a maipapan kaniak matungtungpalen.” 38 Idin kinunada: “Apo, adtoy! adda ditoy ti dua a kampilan.” Kinunana kadakuada: “Umanayen.” 39 Idi rimmuar isu napan idiay Bantay dagiti Olibo kas nakayugalianna; ket simmurot met kenkuana dagiti adalan. 40 Idi dimteng iti dayta a lugar kinunana kadakuada: “Agtultuloykayo nga agkararag, tapno saankayo a sumrek iti pannakasulisog.” 41 Ket isu immadayo kadakuada iti agarup sangapalladawan ti bato, ket nagparintumeng ket nangrugi nga agkararag, 42 a kunkunana: “Ama, no kayatmo, ikkatem kaniak daytoy a kopa. Nupay kasta, saan koma a ti pagayatak, no di ket ti pagayatam ti maaramid.” 43 Idin ti nagparang kenkuana ti maysa nga anghel manipud langit ket isu pinabilegna. 44 Ngem idi matutuok intultuloyna ti nagkararag nga ad-adda a sipapasnek; ket ti ling-etna nagbalin a kas kadagiti tedted ti dara nga agtinnag iti daga. 45 Ket timmakder manipud panagkararagna, napan kadagiti adalan ket nasarakanna ida a nakaridep gapu iti ladingit; 46 ket kinunana kadakuada: “Apay a matmaturogkayo? Bumangonkayo ket agtultuloykayo nga agkararag, tapno saankayo a sumrek iti pannakasulisog.” 47 Bayat nga agsasao pay laeng, adtoy! maysa a bunggoy, ket adda nga immun-una kadakuada ti tao a naawagan Judas, a maysa kadagiti sangapulo ket dua; ket inasitganna ni Jesus tapno agepanna. 48 Ngem kinuna kenkuana ni Jesus: “Judas, liputam kadi ti Anak ti tao babaen iti maysa nga agep?” 49 Idi makita dagidiay adda iti aglikmutna no ania ti mapasamak, kinunada: “Apo, kumabilkami kadi babaen iti kampilan?” 50 Maysa kadakuada kinabilna pay ti adipen ti nangato a padi ket piningasna ti makannawan a lapayagna. 51 Ngem kas sungbat kinuna ni Jesus: “Bay-anyo a makagteng agingga iti daytoy.” Ket sinagidna ti lapayag ket isu pinaimbagna. 52 Idin kinuna ni Jesus iti panguluen a papadi ken kadagiti kapitan ti templo ken kadagiti lallakay nga immay sadiay gapu kenkuana: “Rimmuarkayo kadi nga addaan kadagiti kampilan ken pang-or a kas maibusor iti maysa a mannanakaw? 53 Bayat nga addaak idi kadakayo idiay templo iti inaldaw-aldaw saanyo nga inunnat ti im-imayo maibusor kaniak. Ngem daytoy ti orasyo ken ti autoridad ti kinasipnget.”
AGOSTO 27–SEPTIEMBRE 2
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | LUCAS 23-24
“Sisasagana a Mamakawan”
(Lucas 23:34) [[Ngem kinunkuna ni Jesus: “Ama, pakawanem ida, ta saanda nga ammo ti ar-aramidenda.”]] Kanayonanna pay, tapno mabingbingay dagiti kawesna, nagbibinnunotda.
“Tapno Maammuanyo ti Ayat ti Kristo”
16 Naan-anay nga inyanninaw ni Jesus ti ayat ni Amana iti sabali pay a napateg a wagas—“sisasagana a mamakawan.” (Salmo 86:5) Naiparangarang daytoy a kinamasindadaanna uray idi adda iti kayo a pagtutuokan. Idi maipasango iti nakababain nga ipapatay, a nailansa dagiti ima ken sakana, ania ti kinuna ni Jesus? Kiniddawna kadi ken Jehova a dusaenna dagiti mangpapatay kenkuana? Imbes a kasta, kastoy ti dadduma kadagiti naudi a sinao ni Jesus: “Ama, pakawanem ida, ta saanda nga ammo ti ar-aramidenda.”—Lucas 23:34.
(Lucas 23:43) Ket kinunana kenkuana: “Pudno ibagak kenka ita nga aldaw, Makikaduakanto kaniak idiay Paraiso.”
Pakawanen Kadi ti Dios Dagiti Nadagsen a Basol?
Saan laeng a ti basol ti kitkitaen ni Jehova no di ket uray ti kababalin ti nakabasol. (Isaias 1:16-19) Usigentayo biit ti dua a managdakdakes a nailansa iti sikigan ni Jesus. Agpadada a nakaaramid iti nadagsen a krimen, kas inadmitir ti maysa kadakuada: “Aw-awatenta a naan-anay ti maikari kadata gapu iti bambanag nga inaramidta; ngem daytoy a tao [ni Jesus] awan inaramidna a di umiso.” Ipakita dagiti sasao dayta a managdakdakes nga adda pannakaammona maipapan ken Jesus, ket nalabit nakatulong dayta a pannakaammo a mamagbalbaliw iti kababalinna. Naipamatmat dayta kadagiti simmaruno a sasaona, idi a nagpakaasi ken Jesus: “Laglagipennak inton makagtengka iti pagariam.” Ania ti reaksion ni Kristo iti dayta a napasnek a panagpakaasi? “Pudno ibagak kenka ita nga aldaw,” kinunana, “Makikaduakanto kaniak idiay Paraiso.”—Lucas 23:41-43.
Panunotenyo daytoy: Uray ti maudi a sasao ni Jesus kas tao ipakitana a kinaasianna ti maysa a tao a nangamin a nakaaramid iti basol a maikari iti ipapatay. Makaliwliwa la ketdi dayta! Masiguradotayo ngarud a ni Jesus ken ti Amana a ni Jehova kaasianda ti amin a mangipakita iti pudno a panagbabawi, aniaman ti nalikudanda.—Roma 4:7.
(Lucas 24:34) a kunkunada: “Iti kinapudnona ti Apo naibangon ket nagparang ken Simon!”
“Tapno Maammuanyo ti Ayat ti Kristo”
17 Nalabit makitatayo ti ad-adda pay a makatukay nga ehemplo ti pammakawan ni Jesus iti panangtratona ken apostol Pedro. Awan duadua nga ay-ayaten unay ni Pedro ni Jesus. Idi Nisan 14, ti naudi a rabii a panagbiag ni Jesus, kinuna ni Pedro kenkuana: “Apo, sisasaganaak a makikuyog kenka agpadpada idiay pagbaludan ken iti ipapatay.” Ngem kalpasan laeng ti sumagmamano nga oras, namitlo nga inlibak ni Pedro nga am-ammona ni Jesus! Ibaga kadatayo ti Biblia ti napasamak kalpasan ti maikatlo a panangilibak ni Pedro: “Ti Apo timmaliaw ket minatmatanna ni Pedro.” Gapu iti luksaw ni Pedro iti kinakaro ti basolna, “rimmuar ket nagsangit a sipapait unay.” Idi natayen ni Jesus iti dayta nga aldaw, nalabit pinampanunot ti apostol, ‘Pinakawannak ngata ni Apok?’—Lucas 22:33, 61, 62.
18 Saan a nabayag ti panaguray ni Pedro iti sungbat. Napagungar ni Jesus iti agsapa ti Nisan 16, ket nabatad nga iti dayta met laeng nga aldaw, sinarungkaranna a mismo ni Pedro. (Lucas 24:34; 1 Corinto 15:4-8) Apay nga impaay ni Jesus ti kasta a naisangsangayan nga atension iti apostol a napalalo ti panangilibakna Kenkuana? Nalabit kayat ni Jesus nga ipasigurado nga ay-ayatenna ken napateg pay laeng kenkuana ni agbabbabawi a Pedro. Ngem saan laeng a kasta ti panangliwliwa ni Jesus ken Pedro.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Lucas 23:31) Agsipud ta no aramidenda dagitoy a banag no naata ti kayo, anianto ti mapasamak no nagango dayta?”
nwtsty study note iti Lu 23:31
no naata ti kayo, . . . no nagango dayta: Agparang a tuktukoyen ditoy ni Jesus ti nasion dagiti Judio. Mayarig daytoy a nasion iti kayo a dandanin magango ngem adda pay la naata a pasetna ta adda pay laeng ni Jesus ken adda pay laeng dagiti Judio a mamati kenkuana. Ngem din agbayag, mapapatayen ni Jesus, ken dagiti matalek a Judio ket mapulotan iti nasantuan nga espiritu ken agbalinda a paset ti naespirituan nga Israel. (Ro 2:28, 29; Ga 6:16) Iti dayta a tiempo, ti nasion ti Israel ket natayen iti naespirituan, a kas iti nagango a kayo.—Mt 21:43.
(Lucas 23:33) Ket idi nakadanonda iti lugar a naawagan ti Bangabanga, sadiay isu inlansada ken dagiti managaramid iti dakes, maysa iti makannawanna ken maysa iti makannigidna.
nwtsty media
Lansa iti Tulang ti Mukod
Retrato daytoy ti replika ti maysa a tulang ti mukod ti tao a natudok iti landok a lansa a 11.5 cm (4.5 in.) ti kaatiddogna. Nadiskobre ti orihinal a tulang idi 1968, bayat ti panagkabakab iti makin-amianan a paset ti Jerusalem, ken maipagarup nga idi pay panawen dagiti Romano daytoy. Daytoy a nakali dagiti arkeologo ti mangpaneknek a maus-usar dagiti lansa iti panangpapatay kadagiti tattao a mailansa iti kayo. Mabalin a kapada daytoy dagiti lansa nga inusar dagiti soldado a Romano a nangilansa ken Jesu-Kristo iti kayo. Nakita dagiti arkeologo ti tulang iti maysa a kahon a bato, a maaw-awagan iti ossuary, a pakaikabkabilan dagiti tulang ti natay no dimmagan ti lasagna. Ipakita daytoy a mabalin a maitabon ti maysa a nailansa iti kayo.
Panagbasa iti Biblia
(Lucas 23:1-16) Iti kasta timmakder ti umariwekwek kadakuada, isuda amin, ket isu impanda ken Pilato. 2 Idin rinugianda nga akusaren, a kunkunada: “Daytoy a tao nasarakanmi nga iluluodna ti nasionmi ken iparparitna ti panagbayad kadagiti buis ken Cesar ket kunkunana nga isu ti Kristo nga ari.” 3 Ita ni Pilato inyimtuodna kenkuana ti saludsod: “Sika kadi ti ari dagiti Judio?” Kas sungbat kenkuana kinunana: “Sika ti agkunkuna iti dayta.” 4 Idin kinuna ni Pilato iti panguluen a papadi ken kadagiti bunggoy: “Awan masarakak a krimen iti daytoy a tao.” 5 Ngem nangrugida a mangipapilit, a kunkunada: “Riribukenna dagiti tattao babaen ti panangisurona iti intero a Judea, a nangrugi pay manipud Galilea agingga ditoy.” 6 Idi mangngegna dayta, inimtuod ni Pilato no ti tao ket taga Galilea, 7 ket, kalpasan a nasinunuona nga isu naggapu iti masakupan ni Herodes, imbaonna ken ni Herodes, nga adda met a mismo idiay Jerusalem kadagidi nga aldaw. 8 Idi a ni Herodes nakitana ni Jesus isu nagrag-o iti kasta unay, ta iti las-ud ti adu a tiempo tinartarigagayanna a makita gapu iti pannakangngegna iti maipapan kenkuana, ket in-inanamaenna idi ti makakita iti pagilasinan nga aramidenna. 9 Ita rinugianna ti agsaludsod kenkuana iti adu a sasao; ngem awan insungbatna kenkuana. 10 Nupay kasta, ti panguluen a papadi ken dagiti eskriba nagtalinaedda a sitatakder ken sipipinget a mangak-akusar kenkuana. 11 Idin isu linais ni Herodes agraman dagiti soldado a guardiana, ket nagang-angawanna babaen ti panangkawesna kenkuana iti nasileng a kawes ket pinaisublina ken Pilato. 12 Agpadpada a da Herodes ken Pilato naggayyemda itan iti dayta met laeng nga aldaw; ta sakbay dayta nagtultuloyda a nagbinnusor. 13 Ni Pilato kalpasanna pinaguummongna ti panguluen a papadi ken dagiti agtuturay ken dagiti tattao 14 ket kinunana kadakuada: “Inyegyo kaniak daytoy a tao kas maysa a manggargari kadagiti tattao tapno umalsada, ket, adtoy! inusigko iti sanguananyo ngem awan nasarakak iti daytoy a tao a pangibatayan kadagiti pammabasol nga idatdatagyo a maibusor kenkuana. 15 Kinapudnona, uray met ni Herodes, ta pinaisublina kadatayo; ket, adtoy! awan naaramidanna a maikari iti ipapatay. 16 Dusaekto ngarud ket isu luk-atak.”