Ti “Dalan dagiti Didios”—Sadino ti Nangituronganna iti Japan?
Babaen ti koresponsal ti “Agriingkayo!” idiay Japan
DAYTAT’ awanan iti naammuan a nangibangon. Awanan kadagiti kredo wenno opisial a doktrina. Awanan kadagiti simsimbaan wenno dagiti serbisio iti simbaan. Awanan kadagiti relihiuso a herarkia wenno iti maysa a relihiuso a libro a maidilig iti Biblia. Ngem dayta ti maysa a pamay-an iti biag a naiyallatiw kadagiti kapkaputotan ken ik-ikutan ita dagiti agarup 78 milion a tattao a Hapones. Dayta ti maawagan Shintoismo.
Ti nagtaudan ti Shinto naabbungotan iti an-anito. ‘Idi punganay,’ kuna ti leyenda, ti dios a ni Izanagi ken diosa nga Izanami nagdennada. Daytoy ti nangipasngay saan laeng a kadagiti kaykayo, bambantay, ken ti daga no di ket ti agarup walo milion a sabsabali pay a didios ken diosa! Ni Jimmu Tennō, ti umuna nga emperador iti Japan, ti maipagarup a direkta a kaputotan ti maysa kadagitoy a didiosa—ni Amaterasu Ō Mikami, ti diosa iti init. Ti panagraem ken panagdayaw kadagitoy a didios isu ti pakaibatayan iti Shinto, a kaipapananna “dalan dagiti didios.”
Ngem sadino ti nangiturongan ti “dalan dagiti didios” iti Japan? Napaneknekan kadi dayta a nasayaat unay a maipaay iti naespirituan a kasapulan dagiti tattao sadiay?
Ti Dalan ti An-anito ken Panagbuteng
Ti Shintoismo awanan iti umiso a depinasion no ania ti mapasamak iti ipapatay. (Awanan iti katupag ti “langit” ken “impierno” iti Kakristianuan.) Nupay ti ipapatay ket maibilang a “maysa a lunod, maysa a trahedia, maysa a dakes a pasamak,” ti nasaknap a kapanunotan a ta ti natay agbalin a maysa nga espiritu a mabalin a mangipaay iti bendision iti maysa a pamilia. Maysa a libro a Shinto kunaenna: “Dagiti tattao iti daytoy a lubong agtultuloyda nga agbiag kalpasan ti ipapatay, ket agtultuloy a makaawatda kadagiti bendision dagiti didios, kayatna a sawen, dagiti espiritu iti langit ken daga. Datayo met, a saan a karkararua a lasag, agbiagtayo a sangsangkamaysa iti kastoy a panagbiag ti tao.”
Ania ti epekto ti pammati dagidiay a simminan nga espiritu kadagiti Hapones? Imbes nga ikkanna ida iti namnama, dayta ti nangipasngay kadagiti nakaad-adu nga an-anito. Kas pangarigan, no adda dakes a mapasamak iti pamilia dagiti manamati a Shinto, mabalin a patienda a saanda a mangipapaay iti umdas nga atension iti natay nga inapoda. No ti maysa a baro a pagtaengan wenno kotse ti magatang, dagiti ritual iti panangparuar iti espiritu ti masansan a maaramid a mangpapanaw kadagiti ‘dakes nga espiritu.’ Sakbay ti panangrugi ti panagibangon, maysa a padi a Shinto ti umay nga addaan iti dagus a maibangon nga altar tapno dumawat iti proteksion manipud iti didios dagiti inapoda.
Gapuna imbes a lawlawaganna dagiti paspasurotna, ti Shinto ti basta nangiturong laeng kadagiti manamatina iti dalan iti an-anito ken panagbuteng, iti isu met laeng a dalan a rinubruban dagiti relrelihion iti Babilonia idi ugma. Iti librona a The Religion of Babylonia and Assyria, ni Morris Jastrow impakitana a kadagiti taga Babilonia idi ugma ti “ipapatay ket maysa a dalan nga agturong iti sabali a kita iti biag.” Kasta met, ti Shintoismo paglatakenna ti relasion ti Diosa iti init ken ti lalaki nga anakna. Addada ritual a ti emperador ti mapan idiay Ise a sadiay ti nakaikabilan ti diosa ket mangaramid kadagiti “report” kenkuana. Daytoy ti mangipalagip iti relasion iti nagbaetan ni Nimrod ken ti inana a maawagan Semiramis. Ket no ni Semiramis ti maipagarup nga anak a babai ti ikan a diosa, ni Atargatis, ti ina ti Emperador a ni Jimmu isu ti anak a babai ti “Ari a Baybay.”
‘Naespirituan nga Armas’
Idi napalabas, ti Shintoismo adut’ naaramidanna a nangtulong kadagiti Hapones a mangipangag iti nangato nga estandarte iti moral. Pinabilegna dagiti singgalut iti pamilia. Ket babaen iti panangipaganetget iti nabileg a panagraem iti emperador a kas soberano ken relihiuso a pangulo, dayta ti nakatulong a mangtaginayon iti nasional a panagkaykaysa. Nupay kasta, dayta ti ngangngani nangiturong iti nasional a pannakadadael.
Kuna ti Encyclopædia Britannica (1966 nga edision): “Mangrugi iti Gubat nga Insik-Hapones (1894-95), sinurot ti Japan ti maysa a panggep a mangpalawa iti teritoria iti nasion babaen iti pukaw dagiti dadduma a nasnasion, ket nanipud iti dayta a tiempo agingga iti panawen iti Gubat Sangalubongan II ti Shintō ti tengtenglen dagiti namilitaran ken dagiti nalabes ti kinapatriotikona iti nasion a tattao a kas ti naespirituan nga armas a maipaay panangtignay iti nasion a mangsalaknib iti kinarang-ay ti trono,” Ti Shinto ngarud ti nagbalin nga alikamen a nangtulong iti pannakaiturong iti Japan iti maikadua a gubat sangalubongan.
Kalpasan iti nakaro a pannakaabak ti Japan iti gubat, dagiti mangparparmek nga Aliado imbilinda ti pannakapasardeng ti Shinto iti Estado. Gaput’ awananen iti suporta wenno panangtengngel iti gobierno, dagiti templo a Shinto nagbalindan nga agwaywayas. Ti emperador a mismo kinellaatna ti nasion babaen ti panangbusorna iti panangakem iti kinadios, a kunkunana: “Ti singgalut iti Nagbaetantayo ken dagiti Tattaotayo kankanayon nga addaan iti panagtalek ken panangipateg iti maysa ken maysa. Saanda nga agpannuray laeng kadagiti leyenda ken sarsarita. Saanda a naipadto iti ulbod a kapanunotan a ti emperador ket nadiosan ket dagiti Hapones natantan-okda ngem kadagiti dadduma a rasa ket gasatda ti mangituray iti lubong.”
Daytoy, nupay kasta, saan nga isu ti pagpatinggaan iti Shintoismo. Ti naipatingga a Shinto iti Estado ti nabalbaliwan a naorganisar a nagbalin nga organisasion a maawagan Jinja Honcho (Ti Asosasion dagiti Templo a Shinto). Dayta irepresentarna ti agarup 80,000 a templo a Shinto. Nupay no ti presidente daytoy nga asosasion ti maipagarup a pangulo ti relihion a Shinto, ti kinapudnona ti emperador ti mabigbigbig pay laeng a mangakem iti daytoy a saad.
Ti Shinto, nupay kasta, dina pinaneknekan ti bagbagina met laeng nga epektibo iti panangsaranget kadagiti moderno a parparikut. Saanna a narisot dagiti kasta unay a parikut iti panangidumduma a maibusor iti maikadua ken maikatlo a kaputotan dagiti Koreano ken Insik a naipasngay ken dimmakkel idiay Japan. Ti Shinto awanan iti aniaman a pagalagadan a maitukonna a manglapped iti kinadelingkuente dagiti ubbing ken mangrisot kadagiti parparikut iti kinaranggas idiay eskuelaan. Daytoy awanan iti timek iti aniaman a takder maipapan iti aborsion ken kinalulok iti sekso nga agsaksaknapen idiay Japan. Ti “Outline of Shinto Teachings” ni Jinja Honcho mangipaay iti rason a maipaay iti daytoy, a kunkunana: “Ti Shinto saan a malimitaran babaen kadagiti naikeddeng a kasuratan wenno sursuro.”
Ti Shinto saan met a nakaipaay iti namnama a maipaay iti masanguanan kadagiti paspasurotna. Dayta ti maseknan laeng “ita a panawen.” Di ngarud pagduaduaan a rinibribo a Hapones ti immikkaten iti Shinto ket naaddaandan iti interes iti Biblia. Saan a kas ti Shinto, ti Biblia ilawlawagna no apay a ti tao adda ditoy daga ken no ania ti masanguananna. Ti Biblia mangipaay iti moral a panangiwanwan ken mangipaay iti natibker a pangibatayan iti pammati—saan a dagiti naanituan nga estoria. Gapuna nupay no ti Shinto ti mabalin a “dalan dagiti didios,” ti Biblia ibagana nga “uray no adda dagiti naganenda a ‘didios’ idiay langit wenno ditoy daga, a kasla ket tay aduda dagiti ‘didios’ ken adu dagiti ‘ap-appo,’ kadatayo adda maymaysa a Dios ti Ama.” (1 Corinto 8:5, 6) Dagiti Saksi ni Jehova tumultulongda kadagiti rinibo idiay Japan a mangammo iti daytoy “maymaysa a Dios” babaen iti naganna.
[Ladawan iti panid 13]
Maysa a templo a Shinto a sadiay ti papanan dagiti tattao tapno agkararag