Relihion—Apay Kurang ti Interes?
“TI TAO nga awan relihionna ket kas balay nga awan tawana.” Kastat’ panangiyebkas ti maysa a lalaki a Hapones ti pannakasapul ti narelihiusuan a pannakasursuro ni Mitsuo nga anakna. Nupay kasta, ni Mitsuo ket saanna minatmatan a serioso ti sasao ni amana. Ken ti dumakdakkel a bilang dagiti tattao idiay Japan, kas iti dadduma a luglugar, kasta met ti riknada. Kontentodan nga agbalin a ‘balbalay nga awan tawana’ a bassit lat’ interesda a mamastrek ti narelihiusuan a lawag iti biagda.
Gapuna, idi a ti Japan nangaramid ti National Character Study, 69 porsiento kadagiti umilina ti nagkuna a saanda ibilbilang ti bagida a narelihiusuan. Kadagiti agtutubo, ti ratio nangatngato pay. Umas-asping, iti naminsan nakasansanto a Buddhista a pagilian ti Thailand, 75 porsiento kadagidiay agindeg kadagiti luglugar a munisipal saandan a mapmapan kadagiti templo a Buddhista. Idiay Inglatera ngangngani maysa a kakawalo kadagiti simbaan nga Anglicano ti nagserran iti napalabas a 30 a tawtawen gapu ta awan usardan.
Idiay Japan, nupay kasta, dagiti narelihiusuan nga arkos ti kaskasdi a nakalatlatak. Ngem kas kadagiti nangingina a porselana a pinggan, dagitat’ mairuar laeng kadagiti natakkon nga okasion—kas kadagiti boda ken pumpon. Ti relihion ket maipatpateg laeng iti pasetna a panangipreserbar kadagiti lokal a kultura ken tawid ti pamilia a nangnangruna ngem ti naespirituan a pakalawlawagan. Adut’ mangmatmatmat iti relihion kas imitasion nga agas laeng para kadagiti nakapuy ken mariribukan; saanda a makita ti aniaman a dadduma pay a maiggaman a gunggona a magun-odan iti dayta. ‘Mayat ti relihion no adda panawenmo nga agpaay iti dayta wenno mariknam ti pannakasapul iti dayta,’ kuna ti dadduma, ‘ngem masapul nga agtalekka iti bagim a mangsapul ti pagbiagmo ken panangbayadmo ti ut-utangmo.’
Aniat’ adda iti likudan daytoy a kinaaleng-aleng? Sumagmamano a rason ti maited. Umuna, adda ti sosial a kasasaad. Adu nga agtutubo ti bassit wenno awan pay ketdi inawatda a narelihiusuan a pannakasanay. Saanen ngarud a pagsiddaawan nga adu kadagidiay agbibiag iti kagimongan a mangisasaad ti nangato a balor kadagiti material a bambanag dumakkelda a materialistiko met a natataengan.
Iti dadduma a pagilian ti iskandaloso a kababalin dagiti naagum ken imoral a manag-ebanghelio ti TV ken dadduma pay a prominente a narelihiusuan a papangulo ti namagtallikud met kadagiti tattao manipud relihion, kasta met ti pannakiramraman ti relihion kadagiti napolitikaan nga ar-aramid ken iti gubgubat. Daytoy ti naiyilustrar iti napasamak maipapan ti relihion a Shinto idiay Japan. “Gapu iti gubat [Gubat Sangalubongan II] a nagpatingga ti pannakaabak idi Agosto 1945, dagiti altar a Shinto ti naipasango iti nakaro a kinarigat,” kuna ti Encyclopædia of the Japanese Religions. Ti Shinto, nga isut’ nangparubrob ti bara ti gubat ken nangikari ti panagbiktoria, ti nangpaay kadagiti tattao. Ti pilosopia nga awan Dios wenno Buddha daras a nagsaknap.
Nupay kasta, rebbeng kadi a kontentotayon iti naagum, ababa a panangmatmat—iti agdama? Kaaduan a tattao addaandat’ managsaludsod nga isip. Kayatda a maammuan no sadinot’ naggapuanda, no sadinot’ pagturturonganda, no apay nga agbibiagda, ken no kasano ti panagbiag. Agbiagda iti inanama. Ti panangiwaksi kadagiti saludsod maipapan iti biag, wenno panangmedmed kadakuada iti ideya a “dagitoy a bambanag saanda a maammuan,” ket saan a makapnek. Uray ni ateista a Bertrand Russell nagsao maipapan ti kaadda “ti nausiuso a kinaut-ot—ti panangsuksukimat iti banag idiay labes ti linaon ti lubong.” Ti pudno a relihion pagpatinggaenna dayta a panagsukimat. Ngem kasano? Aniat’ adda a pammaneknek a maikari ti aniaman a relihion iti kasta a serioso a panangmatmat?