Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Makalapsutak iti Droga?

BAYAT ti nabannayat a panagepekto ti droga, naguray ni Ann iti umuna a pannakariknana iti ragsak. Napadasanna dayta iti namin-adun a daras idi. Isut’ nagidda, inkidemna dagiti matana, ket kasla marunaw nga agturong iti kasasaad a kasla sipupuot, nga ammona ti isuamin a mapaspasamak iti aglawlawna.

Ngem iti daytoy a tiempo daytat’ naiduma. Bayat ti panangikidemna kadagiti matana ken ti kasla nasayaat a rikna ti sumkenen kenkuana, isut’ naawanan iti puot. Pimmartak ti panagangesna ket saan nga agpapada ti panagpitik ti pusona. Ngangngani natay.

“Nariingak idiay ospital,” nalagip ni Ann, a ti rupana ti mangiparangarang iti panagyaman gapu iti kinapudno a sibibiag ita tapno mangisalaysay ti estoriana. “Namin-anon a natayak, ngem nagasat ta nakagun-odak ti tulong a kasapulak kasanguanan ti panangpapatayko iti bagik.”

Pudno a nagasat ni Ann. Nupay kasta, rinibribo a dadduma pay nga agtutubo ti saan a nagasat. Tinawen ti nakaam-amak a bilang dagiti agtutubo ti matay manipud iti panagtomar iti droga. Adu a sabsabali pay ti agtarigagay a makalapsut manipud iti droga ngem saanda a nagballigi kalpasan ti panangikagumaanda a maaddaan iti panagbiag nga awanan droga.a Apay a pudno daytoy? Ti publikasion a Recovery and Relapse mangipaay iti pangripiripan: “Ti kinasimbeng iti emosion ti pudno a kalattayo, saan a ti basta pisikal a panangliklik.”

Maitunos iti daytoy, maysa a manangbalakad iti dakkel a sentro iti panangagas iti pannakaadikto ti droga idiay Nueva York ti nangibaga iti Agriingkayo!: “Ti sekreto iti pannakalapsut manipud iti droga ket saan a basta isardeng ti panagusar ti droga no di ket ti panangbalbaliw iti panagpampanunotyo, ti interamente a pamay-an ti panagbiagyo. Masapul a makagtengkayo iti punto a sadiay ad-adda a tagiragsakenyo ti biag nga awanan iti droga ngem ti biag a masapul nga agtomarkayo kadakuada.”

Ngem kasano a maaramid daytoy? Sigun iti adu a kangrunaan a programa iti panangagas iti pannakaadikto iti droga, ti pannakalapsut manipud iti droga masapul a ramanenna ti pisikal ken emosional a pannakaagas, a sadiay masapul nga inayontayo ti naespirituan a pannakaagas. Nasken ti isuamin a maipaay iti naragsak, awan-droga a panagbiag.

Pisikal a Pannakaimbag

Ti umuna nga addang isu ti pisikal a pannakaimbag. (Maysa a masanguanan a ruar ti Agriingkayo! ti mangtamingto iti emosional ken naespirituan a pannakaimbag.) Siempre, daytoy mabalin a ramanenna ti panagsardeng nga agusar iti droga. No ti maysa a tao ti pisikal nga agpannurayb iti droga, makapadasto kadagiti sintomas iti saan a panagtomar, agraman ti nakaro a panagdanag, panagpigerger, pannakaulaw, saan a pannakaturturog, psychosis, wenno panagawan ti puot.​—Idiligyo ti Proverbio 23:31, 32.

“Nakaro ti nerbiosko,” nalagip ni Allen, isu a nangbusbos iti 12 a tawtawen iti panagbiagna a di umiso ti panangusarna iti droga. “Idi damo nga insardengko ti nagusar iti droga, dagiti riknak gapu iti saanko a panagusar ti droga nakaro unay ta diak pay makamaneho iti kotse.” Gapu kadagiti peggad a mairaman, nainsiriban ti manggun-od iti tulong ti maysa a mapagtalkan a mangngagas isu a makaammo a mangikkat iti makasabidong nga epekto iti droga.

No ti maysa a tao ti pisikal wenno emosional nga agpannuray iti droga, kaaduan a propesional kadagiti pakaagasan iti pannakaadikto iti droga ti mangirekomendar a naimbag iti naan-anay a saan a panangusar kadagiti amin a droga a mabalin nga addaan iti mangbalbaliw nga epekto kenkuana. Dagiti droga a mangbalbaliw iti rikna ket droga a mangbalbaliw iti mental ken emosional a kababalin ti maysa a tao. Iti sabali a pannao, dagitoy dagiti droga a mamagtuglep kenka, mangpaturog, mangpakalma, mangpapigsa, mangpanerbios wenno mangpasaranta, wenno mangpataud iti panagarapaap. Dagitoy iramanna dagiti mangpakalma, narkotiko, mangpasaranta, alkohol, uray pay dagiti magatang a droga nga awanan iti resita kas kadagiti agas ti panateng wenno dagiti agas ti uyek, a mabalin a naglaon kadagiti mangbalbaliw iti rikna a kas ti antihistamine wenno alkohol.

Apay a dagiti amin a kakasta a droga masapul a liklikan ti dati nga adikto iti droga? Sigun iti maysa a publikasion iti pagpaagasan iti adikto iti droga: “Ti laeng kakaisuna a pamay-an a saan a panangitultuloy iti ugali isu ti saan a panangraman iti damo, pildoras man wenno inumen. . . . Ipaganetgetmi a naimbag daytoy ta ammomi a no agusartayo iti droga iti aniaman a porma, wenno sukatantayo iti sabali, subliantayo manen ti pannakaadiktotayo.”

Tapno iyilustrar: Usigenyo ti ulidan ti maim-imbagan pay laeng a managusar iti heroin. Ania ti mapasamak, no kalpasan ti panangliklikna iti heroin iti sumagmamano a tiempo, rugianna ti uminum iti alkohol? Isut’ maikabil iti pudpudno a peggad iti panangpasublina manen iti pannakapilitna nga agbalin a kasla mabang-aran. Ket no ti riknana a kasla mabang-aran ti mapasubli manen, nakarigrigat para kenkuana ti saan nga agsubli nga agusar iti droga. “Pannakapilit,” kuna ti Recovery and Relapse, “ta apaman a narugianen ti ‘panangraman’ ti maysa a pildoras, wenno maysa nga inumen, saantayon a maisardeng ti bukodtayo a pakinakem.”​—Idiligyo iti Proverbio 23:35.

Dayta ti napasamak ken Allen, isu a nangliklik iti panagusar iti droga iti nasurok a nakatawen. Bayat ti panagnaedna iti maysa nga ospital, isut’ naikkan iti narkotiko a pangep-ep ti ut-ot. Ti droga ti nangpasubli iti riknana a kasla mabang-aran. Ti nagbanaganna? “Idi rimmuarakon iti ospital, imminumak a kasla agmauyong,” linagip ni Allen. “Kamaudiananna nagsubliak iti panagusar iti isuamin a kita ti droga a nalaka a magun-odan.”

Ti Pakaawisan a Nasayaat a Rikna

Tapno maawatan a nasaysayaat daytoy, makatulong no usigentayo ti kangrunaan a rason iti panagusar iti droga​—ti nasayaat a rikna. Daytoy ti apag-isu a nakaaramidan dagiti droga a mangbalbaliw iti rikna. Kadagiti dadduma a kaso, dagitoy agserbida iti makagunggona a panggep. Kas pangarigan, ania ngay no addakayo iti sidong ti nakaro nga ut-ot gapu iti pannakadangran iti maysa a nakaro nga aksidente iti auto? Ti doktoryo ti mabalin a mangiresita iti narkotiko a mangikkat iti ut-ot tapno tulongannakayo a maaddaan iti nasaysayaat a rikna bayat ti panagimbagyo. Malaksid iti panangep-ep iti ut-ot, ti droga mabalin a bang-arannakayo met babaen iti panangpabassitna iti panagdanagyo. Daytoy ket gapu iti mangbalbaliw iti rikna a kasasaad ti narkotiko, isu a mabalin a makatulong iti agim-imbag a pasiente isu a naisarang iti nakaro a pakarigatan.​—Idiligyo iti Proverbio 31:6.

Ngem naiduma ti adikto iti droga. Kasano a kasta? Bueno, apay nga isut’ agusar iti droga? Isu kadi addaan pisikal nga an-anayen? Isu kadit’ nagsagaba iti nakaro a pannakadangran? Kadagiti nakaad-adu a kaso, isut’ basta agsapsapul laeng iti mangbalbaliw ri rikna nga epekto iti droga. Ken apay? Mabalin a rugianna ti agtomar iti droga gapu laeng iti pagragsakan, gapu iti kinaragsak iti kasla mabang-aran a rikna. Ngem di agbayag maammuannanton a ti mangbalbaliw ti rikna a kasasaad iti droga ti dagus (nupay temporario) a mangbang-ar kadagiti emosional a pakarigatanna iti biag. Ket no ad-adda a mangusar iti droga, agbalin nga ad-adda nga agpannuray iti droga tapno liklikanna dagiti bambanag iti biag a mamagbalin kenkuana a makarikna iti pakarigatan. Ti pakaawisan iti daytoy a panangliklik ti mangpasubli kenkuana nga agtomar iti droga nga ad-adda pay gapu iti mangbalbaliw rikna nga epektona.

Gapuna ti parikut iti panagimbag manipud iti saan nga umiso a panagusar iti droga ket saan laeng a ti pisikal a pannakaadikto iti droga no di ket ti mental a panagpannuray iti kasasaad iti droga a mangbalbaliw iti rikna. Gapu iti dayta a rason, kalpasan ti saan a panangusar, ti maim-imbagan nga adikto iti droga ti masapul a mangikagumaan iti nabayagen a parikut a panangsuro iti panagbiag iti naragsak a biag nga awan ti droga.

Naan-anay a Panangliklik Kasapulan!

Gapuna ti kangrunaan isu daytoy: Naan-anay a panangliklik iti droga ti nasken iti panagimbag.c Ibaga kadatayo ti Biblia: “Ket no ta imam a makinkanawan isu ti pakaitibkolam, isut’ putdem.” (Mateo 5:30) Wen, nasaysayaat ti ‘panangputed,’ wenno panangikkat, ti aniaman a makaitibkol kadatayo iti biag. Saan kadi a dayta agaplikar iti banag a mabalin a makapapatay kas iti di umiso a panangusar iti droga?​—1 Pedro 2:11.

Ngem apaman a ti managusar iti droga mangaramid iti pangngeddeng a mangliklik iti droga, kasano ti panagtalinaedna iti pangngeddengna? Sumungbat ti Biblia, “No di ket agbalbaliwkayo gapu iti pannakapabaro ti isipyo.” (Roma 12:2) Wen, masapul a balbaliwanna ti panagpampanunotna, ti naan-anay a pamay-an ti panagbiagna. Masapul a sardenganna ti panagkamangna iti mangbalbaliw rikna a droga ket sursuruenna a sanguen dagiti pakarigatan iti biag a buyogen ti panagtalek, nga aramidenna dayta iti pamay-an a pudno a mangipaay kenkuana iti panangtagiragsak iti biag nupay adda aniaman a pakarigatan a mabalin a dumteng iti panangaramidna iti daytoy.

Ngem kasano a maibanag daytoy? Babaen iti dua a sumaganad nga addang a nairaman iti panagimbagna​—emosional ken naespirituan. Dagitoy maisalaysaydanto iti masanguanan a ruar.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti kadi mairesita a droga mabalin a mangiturong manen kenkuana nga agsubli iti panagpannuray iti dayta?

[Ladawan iti panid 18]

Sakbay a resitaan ti doktor iti agas, isut’ masapul a mapakaammuan iti napalabas a di umiso a panangusar ti pasiente iti droga