Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maimbaganak Manipud Panangabuso iti Droga?

Bayat nga umad-adu nga agtutubo ti ageksperimento iti droga, ti saludsod no kasano a maimbagan manipud iti panangabuso ti ad-adda a napateg. Daytoy nga artikulo tamingenna ti emosional a paset ti panagimbag. Ipablaakmi daytoy a tumulong kadagidiay mangikagkagumaan a lumapsut manipud iti droga. Iti dayta met laeng a tiempo, inanamaenmi a ti pannakaammo no ania ti nairaman iti panagimbag tulongannanto dagiti dadduma nga agtutubo a liklikanda ti pannakairaman iti droga iti damo pay laeng.

“IDI damo a simmardengak a nagusar iti droga, marigatanak a mangilasin iti riknak,” nalagip ni Allen. “No dadduma, diak ammo no naragsakak wenno nalidayak. Ti masansan a naranggas a panagpungtotko ti kanayon a tignayen dagiti babassit a paspasamak. Basta diak ammo a timbengen dagiti riknak.”

Naisangsangayan a kapadasan? Pudno a saan. Gagangayen kadagiti maim-imbaganen a manangabuso iti droga a maaddaanda ti parikut kadagiti emosionda no damo pay ti panangisardengda a mangusar iti droga. Ti parikut, nupay kasta, a ta masansan nga isu ti panagannayas a mangsapul iti pakabang-aran babaen ti panagsubli manen iti droga. Gapuna, napateg a maammuanda ti panangtimbeng iti nasayaat nga emosional a salun-at.a Ngem kasano?

Emosional a Panagimbag

Ni Allen, isu a mangrugrugi iti maikadua a tawen ti biagna nga awan ti droga, kunana: “Tapno matengngelko dagiti riknak, bayat ti panangurnosko pay iti biagko, padpadasek a suroten daytoy simple a paglintegan: Dika unay agbisin, agpungtot, agliday, wenno agbannog. Masarakak a no agtalinaedak itoy a paglintegan, nagsayaatan ti riknak iti pisikal ken emosional.” Wen, usigenyo ti kunaen dagiti eksperto iti panangagas iti droga maipapan iti panangliklik kadagitoy uppat a bambanag:

Agbisin: Ti bisin, a mapakuyogan iti panagbaba ti patas ti asukar iti dara, pataudenna ti panagalimuteng ken panagliday, kuna dagiti eksperto. Ngarud nasken nga iti regular a baet ti agim-imbag a managusar iti droga ti mangan iti natimbeng a taraon, agraman dagiti natnateng, prutas, ken protina. Ket, siempre, nasayaat no liklikanna dagiti “junk foods”​—a basta karbohidrato laeng kas ti kendi, cake, cookies, ken soft drinks a naglaon iti asukar. Mairekomendar met a liklikanna ti alkohol gapu iti kasasaadna a mamagbalbaliw iti rikna.b

Agpungtot: Ti di mamedmedan a pungtot mangipaay iti pudno a peggad iti panagimbag. Ti pungtot ti mangtignay kadakayo a mangaramid ken mangisao kadagiti bambanag a pagbabawianyonto laeng. Daytoy, met, pataudenna ti rikna ti pannakabasol, panagliday, ken ti nababa a panagraem iti bagi met laeng, nga aniaman kadagitoy ti nalaka a mamagsubli iti maim-imbaganen a manangabuso iti droga nga agsubli iti droga. Ti Biblia ibagana kadatayo nga ‘agpungtottayo, ngem ditay agbasol.’ (Efeso 4:26) Gapuna nupay no nainkalintegan ti panagpungtottayo no maminsan, kaskasdi a rebbeng pay laeng ti panangtengngel iti kasta a pungtot. Gapuna imtuodenyo ti bagiyo: ‘Apay nga agpungtottak? Ania ti naimbag a maaramidak maipapan iti kasasaad?’ Padasenyo a pagsaritaan dagiti bambanag a kadua dagiti mapagtalkan a nataengan sakbay nga ibagayo wenno aramidenyo ti maysa a banag a pagbabawianyonto laeng. Iyebkasyo ti riknayo iti nakalma, nataengan a pamay-an. Ti panangibaga iti rikriknayo isu ti maysa a kasayaatan a pamay-an a panangtaming kadakuada.

Agliday: Ti panagliday tignayenna ti negatibo a rikna a panangipamaysa iti bagi, panagimon, panangngaasi iti bagi, pannakaupay. Maminsan manen adda peggad a dagita a negatibo a rikrikna ti mamagsubli iti dati a manangabuso iti droga iti panagusar iti droga, a sapulenna ti pannakabang-ar. No mariknayo a malidlidaykayo, padasenyo ti mangayab iti nasinged a gayyem a kasaritayo maipapan iti rikriknayo. (Proverbio 17:17) Wenno padasenyo ti makisarita iti maysa kadagiti dadakkelyo. Ti nasayaat a pamay-an a pangparmek iti panagliday isu ti panangipaayyo iti bagiyo a tumulong kadagiti dadduma. Laglagipenyo, “Naragragsak ti mangted ngem ti umawat.”​—Aramid 20:35.

Agbannog: Makuna, ad-adda a daytoy ngem dagiti dadduma a bambanag ti saan a mamagballigi iti panagimbag. Ti panagbannog saannaka laeng a pagbalinen a managalimuteng ken naliday no di ket palidemenna met ti panagpampanunotyo. Ngarud, mairekomendar a naimbag kadagiti manangabuso iti droga ti panangiyurnosda iti padron ti pannaturogda, a maturog ken mariing iti regular nga oras tapno maaddaan iti nasayaat a turog iti rabii.

Iti praktikal a pamay-an, kasano ti panagandar amin dagitoy? Ilawlawag ni Allen: “No mariknak a makapungtotak wenno nalidayak bayat ti aldaw, basta sumardengak ket agpanunotak: ‘Nakaro kadi ti bisinko, pungtotko, lidayko, wenno bannogko?’ Masansan ti basta simple a panagbalbaliw iti maysa kadagitoy ti mangisubli manen ti nasayaat a riknak​—nga awan ti droga!”

Kasapulan​—Ti Napatpateg a Relasion

Masansan ti manangabuso iti droga pataudenna ti nasinged a relasion iti drogana​—isut’ agpannuray iti droga tapno makarikna ti talged, ragsak, wenno ad-adda a mabang-aran kadagiti narikut a kasasaad.

Nalagip ni Fred, a nagus-usar iti droga iti adun a tawtawen: “Dagiti sosial nga okasion ket arapaap. Managbabainak ken saan a nasayaat ti riknak iti aglawlaw ti adu a tao. Kasla nasakit ti tianko, a mariknak a diak maibagay iti grupo. Ti laeng solusion a makitak isut’ panangusar iti droga tapno mabang-aranak. Ngem di nagbayag nangrugin ti parikut.” Ania a parikut? “Naarestoak iti namindua,” intuloyna a kinuna, “naminsan gaput’ panangriribuk ken naminsan iti panagmaneho a nakainum. Kadagitoy a dua naulawak iti maysa a banag.”

No saan a ti parikut maipapan iti linteg, ti manangabuso iti droga ti mabalin a makiriri kadagiti mannursurona idiay eskuelaan. Wenno ti pannakilangenna kadagiti inay-ayatna madadael. No dakes unayen dagiti bambanag, mabalin nga isardengna ti agusar iti droga. Ngem no dina sukatan ti napukaw a pannakilangenna iti droga iti napatpateg a banag, mabalin a masarakanna ti bagina nga agsubli kadagiti droga. Kas insurat ni Dr. Sidney Cohen iti The Journal of the American Medical Association: “Dagiti tattao dida agsardeng nga agusar kadagiti mangbalbaliw ti rikna a droga agingga a dida makasarak iti nasaysayaat a banag.”

Panangsapul ti “Nasaysayaat a Banag”

Agpada ni Allen ken ni Fred a nakasarak iti “nasaysayaat a banag” ngem ti droga. Rinugianda ti nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Babaen iti panagadal iti Sao ti Dios a ti Biblia, naammuanda ti maipapan kadagiti naayat a kualidad iti Dios ken no kasano ti panangpataud iti pannakirelasion kenkuana kas iti ama ken anak.

Kastoy ti panangibaga ni Allen: “Ti pannakaammo kadagiti kaasi ti Dios ti nangiyasideg unay kaniak kenkuana ta mabalinkon a sanguen ti biag a buyogen ti panagtalek. Naragragsakak itan ngem idi.” Umanamong ni Fred, a kunana pay: “Nupay dadduma nga al-aldaw ti nasaysayaat ngem dagiti dadduma, sipupudno a maikunak a nakasarakak iti makin-uneg a talna a diak pulos nasarakan iti droga.” Daytoy a “talna iti Dios” a ‘daeganna amin a pannakaawat’ ti naikari kadagidiay a mangpataud iti nasinged a relasion iti Dios.​—Filipos 4:6, 7.

Ti kasta a natalna a kinakontento ti di maparisan iti aniaman nga artipisial a pamay-an, ket matulongannakayo a mangtaming kadagiti parparikut a bassit laeng wenno awan pay ketdi ti maaramidanyo, kas iti sakit wenno nalabit ti ipapatay ti inay-ayat. (Eclesiastes 9:11) Kasta met makasarakkayo iti bileg a mangtaming kadagiti inaldaw-aldaw a karit​—a sieepektibo a makilangenkayo kadagiti dadduma a di nasayaat ti panangtratoda kadakayo wenno ti panangpadasyo nga agballigi kadagiti al-aldaw a kasla dagiti isuamin a bambanag ti di nasayaat ti pagturonganna!

No tumaud ti parikut, suruenyo ti maaddaan iti nasinged a relasion iti Dios babaen iti kararag. Ipakaammoyo kenkuana dagiti kaungan a pampanunotyo, rikriknayo, ken dagiti pakasapulanyo. Ibagayo kenkuana dagiti pagam-amkanyo, dagiti pakadanaganyo, dagiti pakaupayanyo. Iyebkasyo dagiti rag-oyo ken panagyamanyo. Ti kasta a nauneg a kararag, no maiyebkas a “buyogen ti pammati,” tulongannakayonto a mangpakalma iti pusoyo. (Santiago 1:6-8) Laglagipenyo a kinuna ti apostol​—dagita a napasnek a dawdawat mangyegda “ti talna iti Dios” a ‘daeganna ti pusoyo’ ket tulongannakayo a saan nga ‘agdanag iti aniaman.’

No nasingsingedtayo ken Jehova, ad-adda a mariknatayo ti panaginteresna iti biagtayo, a kas ti maysa a maladaga a makarikna iti panagayat ti manangipateg a naganak. Ket tunggal lapped a mapagballigianyo babaen iti tulong ti Dios agbalinto nga alikamen a pagibangon iti pammati, isu nga agserbinto a kas maysa a salaknib, a mangpatalged iti pagsayaatan ti emosionyo.

Wen, tapno agballigi iti panagimbag, ti dati a managusar iti droga kasapulan a sukatanna ti droga iti natalna a pannakapnek kas ti banag iti nasinged a relasion iti Dios. Ti kasta a relasion ti mamagbalin kenkuana a mangtagiragsak iti biag a saan nga agsubli iti droga a maipaay iti ulbod a pannakarikna iti kinatalged. Kas kinuna ni Fred, isu a saanen nga agus-usar iti droga ita bayat ti nasuroken a tallo a tawen: “Nakasarakak iti makin-uneg a talna a diak pulos nagun-odan iti droga.”

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 11]

“Padpadasek a suroten daytoy a simple a paglintegan: Dika unay agbisin, agpungtot, agliday, wenno agbannog”

[Blurb iti panid 13]

“Nakasarakak iti makin-uneg a talna a diak pulos nagun-odan iti droga”

[Ladawan iti panid 12]

Dagiti maim-imbaganen a manangabuso iti droga liklikanda koma ti alkohol gapu iti mangbalbaliw iti rikna a kasasaadna