Nakaskasdaaw a Sistema ti Pangsullat ti Dara
OKUPADOKAYO a mangus-usar iti kutsilio a mangisagsagana iti taraon ti pamilia. Aray! Ti kutsilio naikaglis ket nasugatkayo. Nupay no dagita a pannakasugat iti ruar ti sagpaminsan laeng a mapasamak, ammoyo aya a ginasgasut a babassit, makin-uneg a sugsugat ti mapasamak iti inaldaw? Ngem dikay agpadara agingga a mataykayo. Apay? Ti dara addaan iti nakaskasdaaw a pamay-an a pangsullat kadagiti kakasta a sugsugat.
Babassit a Panangtarimaan Babaen iti Sullat
Adda nga agay-ayus iti dara dagiti amin a sustansia a kasapulan a pangtarimaan. Ngem dagitoy ti mapagbalin a saan nga aktibo agingga a tumaud ti pakarigatan. No mapasamak daytoy, ti ut-ot ti mangtignay kadagiti rikna ti nerbio a mangpakebbet kadagiti urat ti dara. Daytoy ket pagilasinan dagiti babassit a platelets nga agtignay. Adardarasda a mapan iti eksena ket ikapetda ti bagbagida kadagiti napugsat a linabag iti sugat. Dagiti kemikal a senias manipud kadagiti platelets ti aguurnong iti dayta a lugar, ket ti nalukay a sullat maporma. Gagangay a daytoy ti umdas a mangsullat kadagiti babassit a sugsugat.
Kangrunaan a Panangtarimaan Babaen ti Panagbalay
Kadagiti daddadakkel a sugat, ti nabilbileg, ad-adda a permanente a takup ti kasapulan. Maysa a sullat a platelet ti kaskasdi pay laeng a maporma, ngem dayta ti masapul a maabbongan babaen iti panagbalay. Nupay kasta, ti panagbalay ket narigrigat a trabaho a ramanenna ti sumagmamano a dosena a sustansia ken ti narikut a panagsasaruno dagiti kemikal a panagtignay.
Iti apagkanito, kastoy ti mapasamak: Kas panangsungbat iti emerhensia, ti diding ti urat wenno dagiti bambanag a kasapulan iti panagbalay nga adda iti dara ti mangiruar iti kemikal iti dara. Daytoy ti mangpataud iti fibrinogen, maysa a saan nga aktibo a protina a masarakan iti plasma ti dara, a mapagbalin a fibrin. Ti molekula ti fibrin naisangsangayan iti abilidadna a mamagsisilpo, a mangporma kadagiti atitiddog a linabag a mangbalkot iti sullat a platelet. Dagiti linabag agtignayda a kas ti balay ti lawalawa, a mangsarapa iti ad-adu a platelets, dagiti nalabaga a selula ti dara, ken dagiti dadduma a sustansia a mangporma iti panagbalay. Ti kabbaro a naporma, a kalsa jelly a panagbalay ti agarup 99 porsiento a danum. Gapuna dua a protina ti iruar dagiti platelets, isu a mangpakebbet iti panagbalay ket pespesenna ti pluido. Itan naporman ti maysa a natibker a panagbalay. Iti rabaw ti kudil, a sadiay maanginan ti panagbalay, dayta ti gagangay a maawagan keggang.
No nairugin, ti pamay-an ti masapul a mapasardeng tapno saan unay a dumakkel ti panagbalay a serraanna ti urat ket lappedanna ti panagrikos ti dara. Kasano ti pannakapasardengna? Kalpasan ti pannakatarimaan, ti panagtaray ti dara ti napartak nga agsubli a kas iti dati ket pagsisinaennan dagiti bambanag a mangpataud ti panagbalay. Addada dagiti sumagmamano a manglapped iti panagbalay nga adda iti dara a manglapped iti nalabes a panagbalay ket lapdanna ti panagtitipon dagiti platelets no awan ti emerhensia.
Panangikkat iti Panagbalay
No naagasanen ti sugat, ti sabali manen a kemikal a panagtignay ti mangsinasina kadagiti linabag a fibrin ket sinasinaenna ti panagbalay. Dagiti nasinasina a nagbalay a paspaset a maiyayus ti dara ti mabalin a kanen ti puraw a selula ti dara wenno masagat iti dalem, ballaibi, ken ti pata iti tulang.
Panangtulong iti Dara a Mangaramid iti Dayta
Addada sumagmamano a bambanag a maaramidantayo tapno tulongan ti dara a mangaramid iti daytoy narikut a trabaho iti nasaysayaat a pamay-an. Ti ehersisio, kas ti napartak a pannagna ken ti panaglangoy, ti mamagbalin iti dara a kanayon nga agrikrikos. Ti pannangan iti nabaknang iti lecithin a taraon, kas iti puro a trigo a tinapay, ken ti ikan nga aduan kadagiti fatty acid ti makatulong a mamagbalin iti platelets a saan unay a napigket ket lapdanna ti saan a gagangay a panagbalay ti dara. Kasta met, dagiti berde a natnateng, kamatis, ken dagiti manteka manipud kadagiti mulmula ti mangnayon iti suplaytayo a bitamina K, isu a makatulong iti mekanismo iti panagbalay a nasayaat ti kasasaadna.
Pudno, ti nakaskasdaaw a sistema ti pangsullat ti dara ti mangtulong kadatayo a mangapresiar nga ad-adda pay iti kinapudno iti insurat ni Moises: “Ta ti biag ti lasag adda iti dara.”—Levitico 17:11, Today’s English Version.
[Diagram iti panid 16]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Nalabaga a selula
Platelets
Normal nga urat
Tarimaanen dagiti platelets dagiti babassit a sugat
Dagiti platelets, nalabaga a selula, ken linabag a fibrin tarimaanenda dagiti dadakkel a sugsugat
Dagiti linabag ti fibrin a mangsarsarapa iti nalabaga a selula