Panangmatmat iti Lubong
Gagangayen a Gubat—Nuklear a Pammutbuteng?
Uray pay ti gagangay a gubat a napaglalabanan idiay Europa ket “mangisaknap iti radioaktibo iti nasaknap a lugar ket dayta ti mangiturong kadagiti nalalawa a dagdaga a saan a mabalin a pagnaedan bayat dagiti adu a siglo,” kuna ti magasin a New Scientist. Ti rason, sigun iti maysa a report ti Bradford University School of Peace Studies, ket dagiti panangatake mabalin a di maliklikan a ramanenna dagiti planta iti nuklear a bileg. “Ti Alemania laeng addaan kadagiti agarup 30 a nuclear reactors, ti Britania 38 ken ti intero nga Europa [nasurok a] 120,” kuna ti report. “Adu a dadduma pay a reactors ti maipalplano. Dagitoy nga estasion ti nakaro ti posibilidadna a maatake.” Sigun iti panagadal, ti maysa a panangatake iti Pederal a Republika iti Alemania laeng ti mabalin nga agbanag iti “dinosena a Chernobyl” bayat ti panangtiro ken panangdadael dagiti bomba kadagiti nuclear reactors.
Komplikasion iti AIDS
Ti kaadda iti baro a virus iti AIDS a makapataud met iti sakit ket pinaneknekan dagiti managsirarak manipud iti Pasteur Institute idiay Paris. Iti maysa a report, a naipablaak idiay The New England Journal of Medicine, kunaenna: “Nalawag nga agparang a ti HIV-2, maysa a virus a mainaig ngem naiduma iti HIV-1, isut’ mangpataud iti AIDS kadagiti dadduma a taga Makinlaud nga Africa ket ti baro nga epedemia iti AIDS posiblen a mapasamak.” Nupay idi damo adda laeng iti Makinlaud nga Africa, ti baro a virus naipadamagen nga adda idiay Britania, Francia, Pederal a Republika iti Alemania, ken Brazil. Gapu ta dagiti dua a virus ket nagdumada iti genitiko, dagiti kadawyan a panangsubok a mangsukimat iti dara a maipaay iti AIDS ti mabalin a saan a makailasin iti virus ti HIV-2. Pagamkan a dagiti nagdumaan dagitoy dua ti mamagbalin pay a narikrikut iti panangikagumaan a mangsapul iti epektibo a bakuna a maibusor iti sakit.
Nalalaing a Tumatayab
Nalatak gapu iti narukop nga umokna ken ti nalaka a pannakaibagayna, ti duyaw iti karabukobna a natirad ti ipusna a tumatayab iti Brazil addaan iti abilidad a manglimo kadagiti mangsilo kenkuana—agpadpada ti tao ken animal. Ti tumatayab mangaramid iti agingga iti lima nga umok iti pagtaenganna a kayo—maysa a pagtaenganna ken dagiti dadduma kas panglimona. Ti saan a nadalimanek ti itsurana nga umok ti maaramid nga addaan kadagiti sumagmamano a ruangan—dadduma ti sinsinan—iti tuktok, iti sirok, wenno kadagiti sikigan. Dagiti pirpirsay iti naglupesan ti uleg ti mabalin a mainayon a paset dagiti materiales a pagbangon a nalawag a panangikagumaan a mangupay kadagiti mangraut. Ti taga Brazil nga ornitologo a ni Flávio Crispi Araújo ipadamagna a bayat nga umadu dagiti mangsilo iti tumatayab, umadu met dagiti umok a panglimona. Ti tumatayab nabiit pay a napaliiw a mangar-aramid iti agingga iti 12 nga umok iti maysa a kayo!
Pudno Unay
Dagiti kritiko kunaenda a ti Laser Tag gun, nga addaan iti abilidad a mangtiro iti puntiria babaen iti panangusar iti silnag iti nakapudpudot a lawag, ti mabalin a nadisenio a pudno unay. Daytoy a nakarikrikut nga ay-ayam a paltog ti napanekneken a makapapatay para iti maysa a 19-años. Bayat ti panagay-ayamna iti ay-ayam a pannakigubat iti maysa a naladawen a rabii a kadua dagiti tallo nga agtutubo a gagayyemna, ni Leonard Falcon pinaputokna ti plastik a pistolna iti maysa a ladawan a nalawag a pagarupenna a sabali nga agtutubo. Imbes ketdi nagbanag a dayta ket maysa a polis a naawagan iti dayta a lugar a mangimbestigar iti report nga adda dagiti agpaspasiar nga agsapsapul iti takawanda nga agaw-awit kadagiti paltog. Iti kasipngetan, napagkamalianna ti lawag manipud iti laser a paltog iti ubing a lalaki a kas pudpudno a paltog ket, iti apagkanito, pimmutok iti dua a putok, isu a nangpapatay iti agtutubo. Gaput’ maseknan a dadduma ti mabalin a mangani met iti kasta a pagbanagan babaen iti panangusar iti kasla pudno unay nga ay-ayam a laser, kinuna ti ama ti ubing a lalaki: “Masapul nga adda maaramid a mangpakdaar kadagiti tattao.”
Naimbag a Mannakisarita
Iti maysa a surat a naipablaak iti di pay nabayag a ruar iti Life and Work, maysa a publikasion iti Iglesia iti Scotland, nangato ti marka nga inted ni Russel Moffat, maysa kadagiti ministro ti simbaan, iti Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo!. Iti panagkomentona maipapan iti irarang-ay dagiti Saksi ni Jehova, kinuna ni Moffat a ti balligi dagiti Saksi ket gapu, iti pasetna, iti “kalidad iti literaturada.” Inlawlawagna a ti tunggal Ti Pagwanawanan ken kasta met ti Agriingkayo! “ket sisasayaat a naiparang (dagiti de kolor a ladladawan), iramanna dagiti artikulo kadagiti tema a pakaseknan ken paginteresan, mangala iti natibker a takder maipapan kadagiti moral nga isyu, a mangipaay iti nalawag ken di mapagduaduaan a panangisuro ken balakad, (eg. maysa a nabiit pay a magasin a Pagwanawanan addaan iti maysa nga artikulo maipapan iti ‘Babbai iti Pagtrabahuan’ a mangtaming iti parikut a seksual a pannakariribuk ken mangipaay iti praktikal a balakad maipaay kadagiti Kristiano a babbai) ken kangrunaan ngem amin, mangiparang ti pammati iti sekta iti simple, nalaka a maawatan, a pamay-an a naibatay iti Biblia. Iti ababa,” kinunana, “makisaritada a naimbag.”
Kaykayatda a Banag
Bayat iti 15 a tawtawenen ti Stanford Court Hotel idiay San Francisco, California, ti addaanen kadagiti Biblia iti tunggal kuartona a 402 a kukuarto. Kalpasanna naisingasing a mangikabilda met kadagiti diksionario kadagiti kukuarto. Agarup $7,000 ti nagasto maipaay iti daytoy a proyekto. Nupay no awan pay ti Biblia a napukaw, iti laeng umuna a bulan, 41 a diksionario ti natakawen.
Ladrilio Manipud Basura
Para kadagiti adu a siudad kadagiti industrial a pagpagilian, ti panangibelleng kadagiti basura kumarkaro a parikut. Ti Shanghai, a kaaduan ti populasionna a siudad, ket saan a mailaksid. Tunggal aldaw, ti basura a 10,000 tonelada wenno ad-adu pay ti masapul a maibasura, a kaaduan kadagitoy ti alaen ti planta a mangikabil iti agas a papaandaren iti siudad. Dadduma kadagiti naikkan ti agas a basura ti mausar nga abuno ken pangbunton a daga. Kasta met, ti magasin a China Reconstructs ipadamagna a dagiti Insik nasarakanda a babaen iti panangilaok iti dapo, bato, ken pirpirgis a ladrilio iti naikkan ti agas a basura, makapataudda kadagiti ladrilio a napintas ti kalidadna a maipaay a pagibangon. Iti uneg ti napalabas a sumagmamano a tawen, sumagmamano a milion a ladrilio ti makuna a napatauden. Dagiti ladrilio ket makalikaguman unay gapu iti agdama nga adu a kasapulan iti lokal a panagibangon.
Panagbiag a Maitunos iti Panagakemda
Pudno kadi a napapaut ti biag dagiti managsida iti nateng? Nalawag a kasta, kuna ti German Cancer Research Centre idiay Heidelberg. Kalpasan iti panangadal iti maysa a grupo a 1,904 a managsida iti natnateng bayat iti lima a tawen, napaliiw ti ahensia a 36 laeng ti natay manipud iti parparikut a cardiovascular—maysa a kaadu iti ipapatay a 80 porsiento a nababbaba ngem ti promedio iti Pederal a Republika iti Alemania. Dagiti ipapatay gapu iti kanser iti suso, prostate, ken ti bagis ket mammano met. “Ti laeng kaadu ti matay iti kanser iti tian ti ngangngani kapada ti nasional a promedio,” kuna ti Asiaweek, “nupay no dagiti natay iti dayta iti grupo ket addadan kadagiti edad nga otsentas.” Agtultuloy ti panagadal iti sabali pay a lima a tawen “tapno makagun-od kadagiti ad-adu pay a resulta.”
Dalikan a Pitak
Dagiti panangikagumaan a mangispal kadagiti bumasbassiten a kabakiran iti lubong ti nangtignay kadagiti managsirarak idiay Ethiopia a mangpataud iti mangikonomia iti enerhia a mangusar iti kayo a dalikan. Sigun iti The New York Times, nangdisenioda iti dalikan nga arte iti estado a naaramid iti pitak ken garami. Agsipud ta ti dalikan ket nasaysayaat ti pannakasungrodna, basbassit a kayo ti kasapulan a mangluto iti maysa a taraon. Ti gagangay a dua-banga a dalikan ti mangusar iti agingga iti 24 porsiento iti enerhia a magun-odan iti sungrod a kayo. No idilig, ti 5 agingga iti 10 porsiento laeng ti usaren iti silulukat nga apuy. Maysa a baro a modelo iti pitak a dalikan nga agdama a masubsubok ti mangipakpakita iti kinasayaat a 33 porsiento. Mainanama a ti panangusar iti daytoy a pitak ken garami nga “aplayans” makatulongto a mangpabannayat iti pannakapukaw ti kabakiran a napadasanen kadagiti pagpagilian a Africano a kas iti Ethiopia. Dagiti kabakiran sadiay bimmassitdan manipud iti 40 porsiento a kalawa agingga iti nakurkurang a 3 porsiento nanipud idi panaglabas ti siglo.
Dagiti Tattao—Agpegpeggad a Parsua?
Ti agdama a pagturongan iti aglawlaw ti pagam-amkan a mangapektar iti daga iti kasta unay a ti natauan a biag ti agpeggad, kuna ti World Commission on Environment and Development. Bayat iti 900 nga al-aldaw nanipud iti immuna a gimong ti komision, dagiti saksakit a mainaig iti di nasayaat a pannakataraon wenno malnutrision ken ti narugitan nga inumen a danum ti nangpapatayen kadagiti 60 milion nga ubbing. Ti tikag idiay Africa ti nangpukaw iti biag ti sabali pay a maysa a milion a tattao. Dagiti industrial nga aksidente, kas dagidiay napasamak idiay Bhopal, India, ken Chernobyl, U.S.S.R., ti nangala iti 3,000 a biag ken nangapektar kadagiti minilion pay. Ania ti naipadto iti sumaganad a 30 a tawtawen? Sigun iti The Times iti Londres, ti mataltalon a daga a katupag ti kalawa ti Saudi Arabia agbalinto a disierto, ket ti kabakiran a kas iti kadakkel iti India madadaelto. Ti impasdek ti NU a komision kunaenna a “ti makaikeddeng nga internasional a panagtignay ket kasapulan unay” tapno maipasigurado ti pannakalasat ti tao.