No Kasano nga Ilawlawag ti Dadduma ti Panangipalubos ti Dios iti Kinadakes
TI Dios—nakabasol wenno awan basolna iti panangpataudna iti panagsagaba ti tao? Daytoy a saludsod agparang kadagiti dadakkel a kalamidad, personal man daytoy wenno nasaknap unay a kas idiay San Ramón. Kuna ti Briton a pagiwarnak a The Evangelical Quarterly: “Maysa kadagiti kadadakkelan a lapped iti panamati iti mannakabalin-amin, naayat kadagiti amin a Dios isu ti kaadda iti nalawag a di kaikarian a panagsagaba iti lubong.”
Dadduma ngarud ti mangpabasol iti Dios iti panangipalubosna iti dayta—no saan a pudno pinataudna—ti panagsagaba. Insurat ti teologo a ni John K. Roth: “Ti historia a mismo ti mangpabasol iti Dios. . . . Dikay laglag-anen ti kaipapanan ti rebbengen ti Dios.”
Adu a managpanunot iti relihion nanipud pay ken Augustine, nupay kasta, ti sipapasnek a nangikalintegan iti kinaawan basol ti Dios. Ti maika-sangapulo ket pito a siglo a pilosopo a ni Leibniz ti nangbukel iti termino a maipaay iti daytoy a panangikagumaan: ti theodicy, wenno “panangikalintegan iti Dios.”—Kitaenyo ti panid 6.
Moderno a Teolohia Mamaneknek
Ti panangikagumaan a mangilaksid iti Dios iti pammabasol nagtultuloy kadagiti moderno a tiempo. Ni Mary Baker Eddy, a namunganay iti Christian Science Church, pinadasna a risoten ti parikut babaen ti panangilibakna nga adda kinadakes! Iti Science and Health With Key to the Scriptures, insuratna: “Ti Dios . . . pulos a dina inaramid ti tao nga agaramid iti basol . . . Gapuna, ti kinadakes ket maysa laeng nga arapaap, ket awan ti pudno a nakaibatayanna.”—Kuami dagiti italiko.
Dadduma ti mangilaksid iti Dios a maibatay iti panangipagarup nga adda pagimbagan iti panagsagaba. Maysa a rabbi (mannursuro) ti nagkuna: “Ti panagsagaba agtaud iti naitan-ok a tao, tapno gugoranna dagiti pampanunotna a kinatangsit ken panagpammarang.” Iti umasping met a kasasaad, dadduma a teologo ti addaan iti teoria a ti panagsagaba ditoy daga ket “nasken tapno maisaganatayo kas moral a personalidad a maipaay iti biag iti masanguanan a nainlangitan a Pagarian.”
Ngem nainkalintegan kadi ti mamati nga iyeg ti Dios wenno ipalubosna ti didigra tapno gugoranna ken dusaenna dagiti tattao? Kinapudnona dagidiay a naikali a sibibiag idiay San Ramón addaanda laeng iti bassit a gundaway a mangpasayaat iti moral nga irarang-ayda. Insakripisio kadi ida ti Dios tapno isurona iti maysa a leksion kadagidiay a nakalasat? No kasta, ania ti leksion
Kaawatan, ngarud, ti libro ni Kushner a When Bad Things Happen to Good People ket makaawis. Gapu ta ti autorna personal nga ammona ti saem iti panagsagaba, inkagumaanna a liwliwaen dagiti managbasana, nga ipanamnamana kadakuada a ti Dios ket naimbag. Nupay kasta, no maipapan iti panangilawlawagna no apay a palpalubosan ti Dios dagiti awan basolna nga agsagaba, nakaskasdaaw ti panagrason ni Kushner. “Tarigagayan ti Dios dagiti nalinteg nga agbiag iti natalna, naragsak a panagbiag,” inlawlawag ni Kushner, “ngem no dadduma dina maiyeg dayta.”
Ngarud insingasing ni Kushner ti maysa a Dios a saan a nadangkes no di ket nakapuy, maysa a Dios a kasla saan a mannakabalin-amin. Buyogen ti panagusiuso, nupay kasta, pinaregta pay laeng ni Kushner dagiti managbasana nga agkararag a maipaay iti nadiosan a tulong. Ngem no kasano a daytoy a limitado ti kabaelanna a Dios ket pudno nga adda aniaman a maitulongna, saan a nalawag ken ni Kushner.
Maysa a Suppiat Idi Ugma
Dagiti ngarud managpanunot iti relihion iti lubong saanda a nakaipaay iti makakumbinsir a panangikalintegan iti Dios ken mangipaay iti pudno a liwliwa kadagiti biktima iti kinadakes. Nalabit ti masapul a masuot saan a ti Dios no di ti teolohia! Ta dagitoy nga agsusupadi a teoria ikallungoganda laeng ti awan mamaayna a panagrason a naisawang ngangngani uppat a milenio ti napalabasen. Iti dayta a tiempo maysa a suppiat ti napasamak a naisentro kadagiti panagsagaba ti maysa a managbuteng-Dios a tao a ni Job, maysa a nabaknang ken nalatak a taga Daya a nagbalin a biktima iti agsasaruno a kalamidad. Iti napartak a panagsasaruno nagsagaba ni Job iti pannakapukaw ti kinabaknangna, ti ipapatay dagiti annakna, ken, kamaudiananna, isut’ nagsakit iti nakaap-aprang a sakit.—Job 1:3, 13-19; 2:7.
Tallo kadagiti makunkuna a gagayyemna ti dimteng a tumulong ken Job. Ngem imbes a liniwliwada, pinagduaduaanda ti pammatina iti Dios. Ti kababagas iti panagrasonda ket: ‘Inaramid ti Dios daytoy kenka, Job! Nalawag a dusdusaennaka gapu iti dakes nga inaramidmo! Malaksid pay iti dayta, awan a pulos ti pammati ti Dios kadagiti ad-adipenna.’ (Job 4:7-9, 18) Saan a maawatan ni Job no apay a ti Dios ti kasla ‘nangisaad kenkuana kas puntiriana.’ (Job 16:11, 12) Maipaay iti bukodna a pakaidayawan, tinaginayon ni Job ti kinatarnawna ket pulos a dina impabiang iti Dios ti kinadakes.
Nupay kasta, dagiti manangliwliwa ni Job ti, kaiyariganna, ti ‘nangiyebkas a dakes ti Dios,’ babaen ti panangikunada a tunggal agsagaba iti kalamidad ket madusa a maipaay iti panagaramid iti dakes. (Job 32:3) Ngem di nagbayag kinorehir ti Dios ti biddut a panangmatmatda.
[Picture Credit Line iti panid 5]
Akkub: FAO photo