Panangited iti Krismas—Panawen iti Rag-o wenno Panagliday?
TI SUMAGANAD a surat a naiturong ken ni Santa Claus ket maysa a gagangay a surat kadagiti adu nga insurat dagiti agtutubo ken naited kadagiti nagannak ken mannursuro gapu iti panangpanunot a dagiti sursurat ti maibuson a mapan iti Polo Norte:
“Patgek a Santa Claus:
“Komusta ka? Nasayaatak. Inanamaek nga addaankanto iti nagsayaatan a Krismas. Manginanamaak nga addaanka iti adu a nasasayaat nga ay-ayam gapu ta addada adu a nasasayaat a bambanag a tarigagayak. Umuna, tarigagayak ti maaddaan iti kabsat a lalaki. Kuna ni tatangko nga awananka kadagiti maladaga dita Polo Norte, gapuna mangiyegka laengen iti oken. Tarigagayak ti maysa a paltog, maysa a machine gun, ti ten-speed a bisekleta ken maysa a tape recorder. Ay, saan a bale, Santa, daytoyen ti maudi a surat nga isuratko a maipaay kenka ta diakton mamati iti Santa Claus inton sumaganad a tawen. Ngem mamatiak iti Santa Claus iti daytoy a tawen.”
Mabigbigyo aya daytoy a surat? Pamiliaren aya daytoy kadakayo? Umarngi aya iti maysa nga insuratyo? Minilmilion kadagita a sursurat ti maawat iti tinawen kadagiti post office iti adu a pagpagilian manipud kadagiti manginanama unay nga ubbing ken naiturong dayta iti parparbo a manangipaay kadagiti sagsagut a pagay-ayatda ken pagaammoda unay a kas “Santa Claus.”
Sumagmamano ti mangisurat iti sao a “pangngaasim” ket mammano laeng ti mangisurat iti “agyamanak.” Dadduma ti naimpusuan, dadduma ti addaan bassit iti kinabuklis. No ubing unay ti ubing, basbassit dagiti dawatenna. No agmatmataenganen, ad-adun a sagsagut ti kasapulan a mangpennek kenkuana, isu a mangpakaro iti pananginanamana kadagiti ad-adu a sagsagut ken ad-adu a nasaysayaat a sagsagut iti sumaganad a tawen.
Addada dagiti ay-ayam a nadisenio a maipaay iti tunggal panawen iti panagbiag ti ubing. Addada dagiti ay-ayam a makaisuro, a mangsubok kadagiti paglaingan, a mangiturong iti panunot iti kinaranggas. Addada dagiti ay-ayam a nalagda uray kankanayon ti panagay-ayam ken dagidiay a madadael kalpasan iti sumagmamano nga aldaw a panangusar. Addada dagiti natalged nga ay-ayam ken dagiti ay-ayam a napeggad ta dagiti opisiales makidangadangda a mangikkat iti dayta iti pagtagilakuan. Addada ay-ayam nga agparang a kasla disenio ti demonio—dagiti bola nga addaan kadagiti nakaam-amak a ruprupa a mabalin a makapataudda iti pannakabatibat, ngem kaskasdi a dagitoy ti kaaduan a malako idi napan a tawen, nupay no adda ti panangiparit dagiti nagannak. Iti nasurok a dua a bulan sakbay dayta a pasamak, dagiti ubbing naisaganadan iti Krismas. Maipagarup ngarud a, ti rag-o iti panangited ken ti panangawat ti nasaknapen iti aglawlaw.
Ti Pannakatnag iti Panagliday
Ngem anian, iti uneg laeng ti sumagmamano nga aldaw awanen ti ragsak. Ti ubing napukawnan ti ragsakna ken pannakapnekna manipud kadagiti sagsagutna, adu man wenno sumagmamano daytoy. Ti kinaragsak saan a nagtalinaed iti pananginanamana. Adda panagaburido. Ti kinaranga iti Krismas ken amin dagiti sagsagut a naawat saanda a maagasan ti amin a kas ti ninamnamana. Iti panagkomentona iti daytoy, ti sikologo dagiti ubbing a ni Dr. Nancy Hayes kunaenna a ti panawen ti Krismas “isu ti panawen a kaaduan iti panagliday ken panagbekkel kadagiti ubbing.” Napaliiwna nga adu kadagiti ubbing ti agbalin a naliday no ti Krismas di mangipaay kadagiti “mahikal a solusion kadagiti parparikutda.” Panunotenyo, met, ti ad-adda pay a pannakaupayda no maammuanda a ni Santa Claus ket maysa laeng a parparbo wenno sarsarita, a dagiti dadakkelda inaramidda ti amin a kabaelanda a mangparang-ay iti dayta a kinaulbod.
Gapuna naisuro dagiti ubbing manipud pay laeng iti kinamaladaga nga agdawat, agsurat, ken manginanama kadagiti sagsagut no panawen ti Krismas—ket dayta saan a limitado laeng kadagiti ubbing. Ti pannakipagayam kadagiti nataenganen no dadduma ti marukod babaen iti gatad dagiti sagsagut a naisukat. Masansan ti singgalut ti pannakigayyem ti madadael agingga a mapugsat daytoy gapu ta ti sagut ti maysa a tao napatpateg ngem ti inawatna. Mabalin nga awanen ti tiempo iti tawen a ti ebkas a “Napatpateg ti panangpanunot” ket nakabasbassit ti pategna.
Dagiti credit cards makagtengda iti pagpatinggaan dagiti mabalin a magatangda. Dagiti tseke a maisurat pataudenda ti panangiruar kadagiti kuenta iti banko. Dagiti mannanakaw kadagiti nakapuspusek a titiendaan ti mangpakapuy kadagiti nerbio. Ti buya iti panagsisinniggawat, panagiinnagaw dagiti managgatang a literal nga agaapa maipapan kadagiti bambanag a sale ti mamagbalin uray pay kadagiti natured nga agsanud. Dagiti nasakit a saksaka, agraman ti narikut a parikut maipapan iti no ania ti gatangen, ti mamagbalin iti daytoy a selebrasion iti kalam-ekna a makapirdi iti rikna a pakarigatan. Amin dagitoy mangipaayda ti rigat kadagiti managgatang iti Krismas.
Kuna ti maysa a managlako: “Makitam dagiti tattao nga agtaray iti aglawlaw, a mangala kadagiti regalo a maipaay ken kastoy, ket pudno nga agreklamoda. Dagiti tattao saanda a maragsakan a mangited iti regalo.” Pagduaduaan kadi ngarud, a maysa a klero ti nangawag iti Krismas a “ti tinawen a tiempo iti panagliday ken ti neurosis”?
Ti mangpakaro pay iti pannakaupay isu ti kinapudno nga adu a sagsagut ti magatang ken naited kas obligasion, masansan nga addaan iti inaagum a panggep. Kuna ti maysa a propesor iti sociology: “Ti mangited saan laeng a madanagan no ania ti itedna a regalo, no di ket madanagan pay iti panangpampanunotna iti pakasarsaritaanna.”
Ania ti okupado unay nga aldaw iti tawen? Ti aldaw a sumaruno iti Krismas. Dagiti titiendaan ti nakapuspusek kadagiti immawat iti sagsagut a mangisubli kadagiti sagsagutda, adu ti mangisukat a maipaay iti pategna a kuarta. Kaskasdi, no naikkanda iti kuarta a kas regalo, mabalin a sinakit ti nakemda dayta a kasla maysa a gagangay unay wenno nakababain a sagut. Gapuna, ti kasta unay a pannakapaay, ti makaparurod unay a banag, dagiti nabannogen a tultulang, ken dagiti managreklamo a bunggoy, ti panangpidut kadagiti literal a ginasgasut a tagilako, ti panagempake, ti panangbungon, ti panangikabil kadagiti laso, dagitoy amin ti awan ti mamaayna. Nakaad-adu ti naawat a regalo a nagbassitan ti pannakapresiarna!
Kadagiti nakaad-adu, ti Krismas ket saan a ‘panawen iti panagragsak.’
Ti Panangited Dina Sapulen ti Panniempo
Ngem anian a rag-o dayta no agtitipon dagiti pampamilia ket tagiragsakenda ti panagkakadua ken ti ayat iti maysa ken maysa! Ti met pangiyeg kadagiti sagsagut, ti mabalin a makinruar nga ebkas iti naimpusuan a panagayat. Ni Jesus a mismo pinaregtana dagiti Kristiano a “mangited.” Ket siasino dagiti Kristiano wenno di Kristiano a saan a masansan a mangadaw kadagiti sasao ni Jesus a, “Naragragsak ti mangted ngem ti umawat”? (Lucas 6:38; Aramid 20:35) Sigurado, ti panangited dina kasapulan ti panniempo. Ngem adda pay ti sabali a rason no apay a ti panangited iti Krismas ket mapagduaduaan.
Ti pudpudno a parikut iti Krismas ket dayta ti naibangon iti kinaulbod. Ti panniempo maipagarup nga isu ti pannakaipasngay ni Jesus. Kasano a pudno daytoy, nupay kasta, no ti Biblia saan a nangited iti petsa iti pannakaipasngayna? Iti kinapudnona, ti Krismas naitiempo a maigiddan iti “pannakaipasngay” iti init—ti ritual iti panagdayaw iti init.
Iti librona a The Story of Christmas, ni Michael Harrison nagsurat: “Umuna ngem amin, masapul a paliiwen a, nupay no adda ti panangikagumaan dagiti nakaad-adu nga eskolar, kaskasdi a saan pay a napaneknekan no ania nga aldaw . . . ti pannakaipasngay ni Kristo.” Ti Biblia nalawag nga ibagana laeng ti petsa iti ipapatayna, ket daytoy a petsa ti kakaisuna nga imbilin ni Jesus kadagiti paspasurotna, dagiti pudno a Kristiano, a selebraranda. Pakasdaawan kadi ngarud aya, a ti The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge sawenna daytoy a punto: “Awan ti historikal a pammaneknek a ti pannakaipasngay ti Apotayo ket naselebraran bayat iti panawen dagiti apostol wenno kalpasan iti panawen dagiti apostol”?
Itan usigenyo dagitoy a salsaludsod nga addaan panggep: Anamongan kadi ni Jesus ti maysa a selebrasion nga agkunkuna a mangdayaw kenkuana, ngem kaskasdi a napnapno iti pagano a selebrasion ken ug-ugali? Panuynoyanna kadi dagitoy a pipiesta no ad-adu a panangpapatay ti maaramid ngem iti aniaman a sabali a tiempo iti tawen ken ti di Nakristianuan a panagbarbartek ken ti nakaro ti kinaderrepna a panagbiag ket maawat a pamay-an iti panagbiag? Anamonganna kadi ti maysa a panniempo a nalatak iti kinalidayna, neurosisna, ken ti adu a panagbekkel? Kadagiti pudno a Kristiano, ti sungbat ket nalawag.
Imbes a mangilasin iti maysa a tiempo iti tawen a maipaay iti naragsak a panangited kadagiti sabsabali, ti managparabur a kararua masarakannanto a ti panangited a mangiyeg iti ragsak iti mangited ken rag-o iti umawat ket adda iti amin a tiempo. Dagiti sagsagut a tiempotayo, pigsatayo, ti pannakipagriknatayo; dagiti sagsagut a kinamanangngaasi ken dagiti sasao iti kinamanagpanunot; ken, kinapudnona, dagiti namaterialan a sagsagut a kasapulan—amin dagita a panangited mangiyegda iti rag-o ken ragsak agpadpada iti nangited ken iti umawat.