Panagipablaak—Kasano Kapateg?
TI Indian nga asul a peacock mangipakita iti kelaat, a nadayag a nagduduma a kolor. Dagiti dutdotna, a maminlima a daras ti kaatiddogna ngem ti bagina, a sumileng a nakaranraniag a napnuan ti kinadayag nga addaan iti marka a kasla mata, ti sumgar iti likudna a nakaranraniag iti silnag ti init. Maysa a nagdayag a buya, isut’ pumarada iti sango ti mainanama nga asawana, ti peahen. Kasano a maliklikanna ti nadeskribir a kas “ti kadadayagan . . . a panagipablaak iti lubong”? Ti panagipablaak sangalubongan a kasasaad. Ti serie dagiti artikulotayo usigenna ti panangtignayna ken dagiti epektona, kas nakita ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Britania.
Kangrunaanna, ania ti panagipablaak? Dayta ti tignay a mangipakaammo iti maysa a banag. Iti naturalesa nasken dayta iti panangitalimeng ken panangpaadu iti biag.
Dagiti agngernger a leon, kas pangarigan, ipablaakda ti kaaddada tapno maliklikan ti kasapulan a panaglalaban kadagiti dadduma a grupo bayat a tunggal maysa ti agsapul iti taraon. Ti kabáyan a kulibangbang madlawna ti sumagmamano a molekula iti pheromone, maysa a kemikal, nga iruar ti maysa a kalakian a kakikitana adu a milias ti kaadayona a mangipabpablaak ti panagsapulna iti asawana. Dagiti agkaan ti padada nga animal nainsiriban a liklikanda ti dakkel nga igges a cinnabar, a ti nalawag a duyaw ken nangisit a gulisna ti mangipablaak a daytat’ saan laeng a di makaay-ayo no di ket makasabidong.
Datayo met ngay a tattao? Immaddangtayo iti maysa nga addang ket pinagbalintayo a komersio ti arte ti panagipablaak. Usigenyo ti sumagmamano a pangarigan.
Komersial a Panagipablaak
Maysa a papiro iti Egipto a nasarakan idiay Thebes ti nalabit isut’ kadaanan a komersial a panagipablaak nga adda. Naisurat iti nasuroken a tallo ribo a tawen a napalabas, dayta ipablaakna ti maysa a gunggona a maipaay iti panagsubli ti maysa nga adipen a timmalaw.
Dagiti managibando iti kadaanan a Grecia, a kamaudiananna naikadua kadagiti managibando dagiti il-ili nga Europeo, isuda ngarud dagiti agdaldaliasat a lallaki a managipablaak, a mangawis iti atension kadagiti pakaammoda.
Iti Inglatera idi edad media, ti simbolo iti agbitbitin a tallo a balitok a bola, a kaluban ti armas iti pamilia ti Medici wenno babaknang nga Italiano a managbanko, ipablaakda dagiti managpautang ti kuarta. Itatta, dayta met laeng a pagilasinan ti nagtalinaed a mangilasin kadagiti puesto a pagisaldaan.
Nasurok a 250 a tawenen a napalabas, ni Dr. Samuel Johnson iti Londres nagreklamo: “Ti panagipablaak nakaad-adudan ta maliwayanen ti naan-anay a panangsukimat. . . . Ti negosio a panagipablaak ngangngani naan-anayen ta narigaten ti mangisingasing iti pangparang-ayan.” Ngem nanipud idi, anian ti panagbalbaliw dagiti bambanag! Iti napalabas a 50 a tawtawen, ti negosio immadu iti kasta unay a nagbalinen nga industria.
Ti panagipablaak ket dakkel a negosio itan, nakadakdakkel. Dagiti pagiwarnak, bilboards, dagiti nasisileng a pinanid ti magasin, silsilaw a neon, dagiti komersial iti radio ken telebision—aglilinnaslasda a mangawis iti atensiontayo a kankanayon a mangngal-allukoy, no dadduma direkta ken no dadduma nakasiksikap ken di madmadlaw.
Ti nasinggit a kankanayon a timek dagiti luglugar iti tangatang ti mangawis iti panagkitatayo iti kasta unay a panagipablaak. Dagiti babbabasit a luglugan iti tangatang ti mangipaay kadagiti replan iti tangatang. Ti panagdudumadumada awan patpatinggana! Ngem dayta kadi pudno a napateg?
Kasano ti panagandar ti panagipablaak? No adda laeng bassit iti dayta, datayo kadi, a managusar, nasaysayaat—wenno dakdakes—ti kasasaadtayo? Ania ti paset dayta iti panagbiagtayo?