Agimtuod dagiti Agtutubo. . .

“Dayawem ni Amam ken ni Inam”​—Ngem Apay?

“NAKATANGTANGKEN ti ulom ta awanen ti mabalinko nga aramiden kenka,” kuna ti makarurod nga ama ni Veda. “Dinak pay dayawen. Mangrurrurodka.” Nakikipag-“date” ni Veda iti maysa a lalaki a manangabuso iti droga ken alkohol. Kankanayon kadagiti disco agingga iti parbangon. Nupay no kasta unay ti panagkedked ni tatangna, awan ti panangikankano ni Veda.

“Nariknak a nakaro ti kinaistriktona,” kuna ni Veda. “Iti dayta a tiempo agtawenak iti 18, ket pagarupko a nataenganakon ket ammokon ti amin. Mariknak a nauyong ni tatangko ket basta dinak kayat a makipagragragsak, gapuna rimmuarak ket inaramidko ti kaykayatko.”

Ti sabali pay nga agtutubo, ni Gina, nagsurat: “Ni tatang aginum iti kasta unay, ket diak makaturog agsipud ta dagiti dadakkelko agsuppiatda ken agrinniawda iti kasta unay. Agiddaak iti kama ket basta agsangitak. Diak maibaga kadakuada no kasano ti riknak agsipud ta mabalin a tungpaennak ni nanangko. Kuna ti Biblia a ‘dayawem ni amam,’ ngem diak madayaw.”

Nalabit, kas ken ni Veda ken ni Gina, narigatyo a dayawen dagiti dadakkelyo. Mabalin nga isuda ti mangar-aramid iti mariknayo a di nainkalintegan a dawat wenno mangipapaayda iti dakes nga ulidan iti kababalin. Kaskasdi, nalawag ti panangibilin ti Biblia: “Dayawem ni amam ken ni inam.” (Efeso 6:2) Ngem ania ti ramanen daytoy? Ket adda kadi dagiti naimbag a rason iti panangaramid iti kasta, uray pay no dagiti nagannak ti mangar-aramid a narigat ti panangdayaw kadakuada?

Ania ti Kaipapanan ti “Dayawem”?

Ti “dayawem” ramanenna ti panangbigbig iti nainkalintegan nga autoridad. Kas pangarigan, nagbilin kadagiti Kristiano, “Dayawenyo ti ari.” (1 Pedro 2:17) Nupay no saan a kanayon nga umanamongkayo iti nasional nga agturay, kaskasdi ti posisionna wenno saadna masapul a maraem. Iti uneg ti pamilia, tinudingan ti Dios dagiti nagannak iti autoridad kas dagiti pannakabagina. Ngarud, dagiti nadiosan nga annak masapul a dayawenda dayta nga autoridad. Ngem dagiti annak masapul a saanda laeng nga ipakita ti pormal a panagraem.

Ti orihinal a Griego a berbo a naipatarus a “dayawem” iti Biblia kangrunaanna a kaipapananna ti panangibilang iti maysa a kas dakkel iti pategna. Ti maysa a naganak masapul ngarud a mamatmatan a kas napateg, mararaem iti kasta unay, ken napateg unay kadakayo. Daytoy ramanenna ti maaddaan iti nabara, manangapresiar a rikrikna kadakuada. ‘Ngem kasano a mariknak ti kasta no parparigatendak?’ mabalin nga imtuodenyo.

Apay a Masapul a Dayawek dagiti Dadakkelko?

Maipaay iti maysa a banag, kuna ti Proverbio 23:22: “Ipangagmo ni amam a nagputot kenka, ken dika lalaisen ni inam.” Addada napattapatta a 55 milion nga aborsion iti sangalubongan iti tinawen. Ti basta kinapudno a dagiti dadakkelyo impalubosda ti pannakaipasngayyo ket maysa a rason a pangraemanyo kadakuada. Ni Gregory, nga idi naminsan ket saan a nadayaw, nabigbigna daytoy. “Naawatak ti amin nga inaramid ni nanang kaniak,” inaminna. “Agyamanak ken Jehova a Dios ta dinak inregreg wenno imbelleng iti pagbasuraan kas maysa a maladaga. Isut’ agsolsolo nga ina, ket innemkami. Ammok a narigat para kenkuana.”

Ti panangaywan kadagiti annak, nupay kasta, saan laeng a “narigat” no di ket nagastos pay. Maysa a damag iti Canada ti nangipalgak a ti gatad ti panangpadakkel iti ubing agingga iti edad a 18 babaen iti dua a nagannak a pamilia nga addaan ti maysa laeng nga anak ket agingga iti $66,400! Panunotenyo laengen ti panangidian dagiti dadakkelyo kadagiti pagragsakanda tapno maipaayandakayo ti taraon ken kawes. “Naminsan ti laeng adda a kanenmi ket maysa a lata a mais ken sumagmamano a binukel,” kuna ni Gregory. “Ni nanang insaganana dayta para kadakami nga ubbing, ngem isu saan a nangan. Napanak naturog a nabsog, ngem pampanunotek no apay a di nangan ni Nanang. Itan ta addaanakon iti bukodko a pamilia, nabigbigko nga isut’ agsaksakripisio a maipaay kadakami. Diak ammo no maidianko ti taraon a maipaay iti anakko. Diak makita no kasano nga inaramidna dayta.”

Awan duadua, dagiti dadakkelyo nangbusbosda kadagiti adu a rabii nga awan turog a nangaywan kadakayo idi nagsakitkayo. Addada ginasgasut a lampin a sukatan ken nakaad-adu a narugit a kawes a labaan. Nasurok a 200,000 nga Americano ti napagsaludsodan no mano nga annak ti kayatda no maulitda pay dayta. ‘Kayatmi ti kasta met laeng a kaadu,’ kuna ti 54 porsiento kadagiti nagannak! Ti laeng 6 porsiento ti nagkuna, “Awan.”

Gapuna dagiti dadakkelyo ti nangited ti biag kadakayo ken nangaywan kadakayo. Pudno a maikarida iti panagraemyo ken panagdayawyo.

Dagiti Parikut a Nagannak

Ania, ngay, no ddagiti dadakkelyo mangipaayda iti dakes nga ulidan, nalabit managpungpungtot, managinum, wenno imoral? Kaawatan, mabalin nga agsagabakayo kas banagna. Kasano a madayawyo dagiti nagannak a kakasta?a

Kas imperpekto a tattao, dagiti dadakkelyo mabalin nga addaanda kadagiti serioso a parparikut wenno pagkapuyan iti personalidad. (Eclesiastes 7:20) Kaskasdi, nupay adda pagkapuyanda, inikkan ida ti Dios iti panangtengngel iti biagyo. Sapulenna pay laeng ti panangdayawyo iti autoridadda. Laglagipenyo, kinuna ti Dios a masapul a maipakita ti maiparbeng a dayaw uray pay kadagiti agtuturay. (Roma 13:7) Daytoy sapulenna ti panangmatmat iti labes ti kababalinda ken ti panangisentro iti saadda, wenno posisionda. Gapuna imbes nga agbalin a di nadayaw no mariknayo a ti maysa a naganak di umiso ti panangusarna ti autoridadna, agtalinaedkayo a nakalma. (Idiligyo iti Eclesiastes 10:4.) Ipabiangyo ti banag iti Dios, ta “pudno a ti agar-aramid ti dakes awatennanto ti supapak ti dakes nga inaramidna, ket awan ti pagdudumaan dagiti tao.”​—Colosas 3:25.

Masapul a sanguentayo ti kinapudno nga agingga a ti naganak kadakayo ti mangipapaay iti kasapulanyo, isut’ addaan iti rebbengen a maipaay iti pamilia. Kuna ti Eclesiastes 8:3, 4: “Ta isu [daydiay addaan autoridad] aramidenna ti aniaman a makaay-ayo kenkuana, ta ti sao ti ari addaan pannakabalin.” Ti iyaalsa ti mangikabil kadakayo iti saan a panangabak.

Kasano, ngarud, ti panangliklik iti panagsakit ti nakem? Padasenyo nga awaten no apay a dagiti dadakkelyo agtignayda a kasta. Kasta met, palagipanyo ti bagiyo met laeng kadagiti gunggona nga ipapaayda. Kas pangarigan, ni Dody, nga addaan iti di mangikankano nga ina ken maysa nga alkoholiko nga agsioman, ti nagsurat: “Nalabit pulos a saan a nangipakita ni nanang iti ayat agsipud ta, kas maysa a naabuso nga anak, pulos a saan a nasuruan no kasano nga ipakita ti ayat. Ti agsioman kaniak nangipakita iti interes kadagiti ar-aramidmi no nasimbeng ti isipna, ngem saan a kanayon dayta. Kaskasdi, ti kabsatko a babai ken siak ti kanayon nga addaan iti pagtaengan ken taraon iti refrigerator.” Ngarud ti konsiensia ni Dody ket nadalus, gapu ta ammona nga inaramidna ti kabaelanna a dayawen dagiti dadakkelna.

Ti panangraem iti maysa a tao dina kayat a sawen nga umanamongka kenkuana. “Salimetmetam ti bilin ti ari [wenno nagannak], ken ti bilin a maipapan ti sapata ti Dios,” ibalakad ti Eclesiastes 8:2. No la ket ta ti bilin dina labsingen dagiti linlinteg ti Dios, ipakitayo ti ayatyo iti Dios babaen ti panangdayawyo iti dayta. “Agtulnogkayo kadagiti nagannak kadakayo kadagiti isuamin a banag, ta daytoy makaay-ayo unay iti Apo.”​—Colosas 3:20.

Kasta met, uray pay no dakes ti ulidan ti maysa a naganak, dikay kunaen nga isuamin nga ibagana kadakayo ket dakes. Idi kaaldawan ni Jesu-Kristo, dagiti relihiuso a papangulo nga addaan iti autoridad a mangisuro iti Sao ti Dios nagbalinda a nakadakdakes. Kaskasdi, imbaga ni Jesus kadagiti tattao: “Isuamin ngarud nga ibagadanto kadakayo, aywananyo ken aramidenyo, ngem dikay agaramid a kas kadagiti aramidda.” (Mateo 23:1-3, 25, 26) Babaen ti panangraem iti balakad a naited manipud iti Sao ti Dios, dagiti tattao ti bendisionanto ti Dios. Mabalin a kastoy met ti kaso kadakayo babaen ti panangdayawyo ti nadiosan a balakad manipud kadagiti nagannak kadakayo.

‘Umiso ti Imbaga ni Tatangko Kaniak’

Kamaudiananna, binaliwan ni Veda ti kababalinna kadagiti dadakkelna. Nakasursuro iti narigat a pamay-an. Bayat ti pannakiluganna iti nobiona, a naulaw iti marihuana ken beer, saanna a nagawidan ti kotse. Naidungpar iti poste ti silaw iti 97 kilometros iti tunggal oras isu a nangrumek iti kotse ni Veda ken nangsugat ken Veda iti nauneg iti mugingna. Timmalaw ti nobiona manipud iti eksena, a pulos di nagparparangen idiay ospital tapno tumulong kenkuana.

“Idi nakasangpet dagiti dadakkelko idiay ospital,” impudno ni Veda, “imbagak kadakuada nga amin nga imbaga ni tatang ket umiso ket masapul koma a dimngegakon idi.” Manipud iti dayta a tiempo a nagtultuloyen, determinadon ni Veda a mangdayaw kadagiti dadakkelna. “Saan a nalaka,” inaminna, “gapu ta kayatko pay laeng ti mapan kadagiti discos, ket pudno a makapaaburido ti adda iti aglawlaw iti balay. Ngem tarigagayak ti mangay-ayo iti Dios. Nakaaramidak ti dakkel a biddut, ket ngangngani napukaw ti biagko, gapuna nagkararagak ken Jehova a tulongannak a mangbalbaliw iti kababalinko.”

Nakasursuro ni Veda iti napateg a leksion​—panagraem iti umiso nga autoridad. Ti saan a pannakasuro iti daytoy ti nanglapped kadagiti adu iti panagballigi iti eskuelaan, panangsalimetmet iti trabaho, wenno maaddaan iti naragsak a panagasawa. “Ti pannakasursuro a mangraem ken tatangko, uray pay no saan a nalaka, ti pudno a nangtulong kaniak nga agpaituray iti asawak,” impalgak ni Veda, nga itan ket siraragsak a naasawaan. Wen, agpada a ti nasayaat a relasion kadagiti dadduma ken ti nasayaat a konsiensia iti Dios isuda dagiti gunggona iti pannakasursuro a mangdayaw kadagiti dadakkelyo.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Ti panangpampanunot kadagiti amin a naaramidan dagiti nagannak kadakayo bayat dagiti adu a tawtawen ti mangtignay koma kadakayo a mangdayaw kadakuada