KAPITULO 24

Ania ti Aramidek no Agapa Dagiti Dadakkelko?

Agap-apa kadi dagiti dadakkelmo uray siiimatangka? No kasta, ania kadagitoy ti masansan a pagsubanganda?

□ Kuarta

□ Trabaho iti balay

□ Kakabagian

□ Sika

Ania ti kayatmo nga ibaga kadagiti dadakkelmo maipapan kadagiti epekto kenka ti panagapada? Isuratmo iti baba no ania ti kayatmo nga ibaga.

․․․․․

GAGANGAY laeng a maapektaranka no agapa dagiti dadakkelmo. Ngamin, ay-ayatem ida ken agpampannurayka iti suportada. Kas resultana, mabalin a nasakit unay para kenka no mangngegmo ti panagapada. Nalabit umanamongka iti kinuna ti maysa a balasang nga agnagan Marie, “Narigatko a raemen dagiti dadakkelko gapu ta isuda a mismo ket kasla awan ti panagraemda iti maysa ken maysa.”

No makitam dagiti dadakkelmo nga agap-apa, maamirismo daytoy a nasaem a kinapudno: Saanda a kas kasayaat ngem iti ninamnamam. Makapadanag daytoy a nakalkaldaang a situasion. No masansan wenno nakaro ti panagsubangda, mabalin a madanaganka amangan no agsinadan. Kuna ni Marie: “No mangngegko nga agap-apa dagiti dadakkelko, pampanunotekon nga agsinada ket masapul nga agpiliak no siasino ti sumurotak. Maamakak met a mayadayo kadagiti kakabsatko.”

Apay nga agapa dagiti nagannak, ken ania ti rumbeng nga aramidem no bumtak ti riri iti uneg ti pamilia?

No Apay nga Agapa Dagiti Nagannak

Dagiti nagannak ket rumbeng nga ‘aginnanus iti ayat.’ (Efeso 4:2) Ngem kuna ti Biblia: “Amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.” (Roma 3:23) Saan a perpekto dagiti dadakkelmo. Dimo ngarud pakasdaawan no agnanaay dagiti pakariribukanda ket no dadduma agapada no mapunnuandan.

Laglagipem met nga agbibiagtayon iti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1) Dagiti parikut mainaig iti panagsapul iti pagbiag, babayadan, ken karit iti pagtrabahuan pairtengenna ti relasion dagiti agassawa. Ken no agpada nga adda sekular a trabaho dagiti nagannak, mabalin a pagrikiaranda no siasino ti mangasikaso kadagiti trabaho iti balay.

Namnamaem a no adda di pagkinnaawatan dagiti dadakkelmo, dina kayat a sawen nga agsinadan. Mabalin nga agin-innayatda latta uray no adda dagiti naggidiatanda iti kapanunotan.

Kas panangyilustrar: Napadasam kadin ti nagbuya iti pelikula a kaduam dagiti nasinged a gagayyemmo ngem naiduma ti kapanunotam iti kapanunotanda? Saan a karkarna dayta. Uray dagiti tattao a nasinged iti tunggal maysa, agduma ti kapanunotanda iti sumagmamano a banag. Mabalin a pudno met dayta kadagiti dadakkelmo. Nalabit agpada a maseknanda iti badyet ti pamilia ngem nagduma ti pamay-an a panangiggemda iti kuarta; agpada a kayatda nga iplano ti panagbakasion ti pamilia ngem nagduma ti kapanunotanda maipapan iti panagaliwaksay; wenno agpada a kayatda a saysayaatem ti agadal ngem nagduma ti pamay-anda a manggutugot kenka.

Ti punto ket saan a kasapulan nga agpada ti panangmatmat ti dua a tao tapno makuna nga agkatunosanda. No dadduma, agsupadi ti kapanunotan ti dua a tao nga agin-innayat. Kaskasdi, makapasimron a denggen ti panagsubang dagiti dadakkelmo. Ania ti mabalinmo a sawen wenno aramiden tapno makapagibturka?

No Ania ti Mabalinmo nga Aramiden

Ipakitam ti panagraem. Makapasuron no kanayon nga agapa dagiti nagannak kenka. Ngamin, isuda koma ti agbalin a pagwadan imbes a sika. Nupay kasta, no babalawem dagiti dadakkelmo, ad-adda laeng a kumaro ti parikut iti pamiliayo. Napatpateg pay, imbilin ni Jehova a Dios a raemem ken agtulnogka kadagiti dadakkelmo uray no saan a nalaka nga aramiden dayta.​—Exodo 20:12; Proverbio 30:17.

Ngem no ngay sika ti pagap-apaan dagiti dadakkelmo? Kas pagarigan, ipapantayon a saan a Saksi ti maysa kadagiti dadakkelmo. Mabalin a tumaud ti parikut maipapan iti relihion no dumasigka iti Saksi a nagannak kenka. (Mateo 10:34-37) Gapuna, kanayon nga aramidem dayta “buyogen ti naalumamay a kababalin ken nauneg a panagraem.” Inton agangay, mabalin nga agbalbaliw ti di manamati a nagannak kenka gapu iti nasayaat a kababalinmo.​—1 Pedro 3:15.

Awan ti dasigam. Ania ti mabalinmo nga aramiden no pilitendaka dagiti dadakkelmo a makibiang iti banag a saanmo koma a pakibiangan? Ikagumaam ti saan a dumasig iti siasinoman kadakuada. Nalabit a sidadayaw nga agpadispensarka babaen ti panangikunam: “Tatang, Nanang, ay-ayatenkayo a dua ngem dispensarenyo ta awan ti maibagak iti dayta. Dakayo a dua ti mangrisut iti dayta.”

Makisaritaka. Ibagam kadagiti dadakkelmo no ania ti riknam no agapada. Makisaritaka kadakuada no nabaaw ti uloda sa sidadayaw nga ibagam a no agapada ket maupay, makapungtot wenno madanaganka pay ketdi.​—Proverbio 15:23; Colosas 4:6.

No Ania ti Saanmo nga Ar-aramiden

Saanka nga agbalin a kasla manangbalakad kadagiti agassawa. Kas agtutubo, saanka a kualipikado a mangrisut iti riri dagiti dadakkelmo. Kas panangyilustrar: Iladawam iti panunotmo a nakaluganka iti bassit nga eroplano ket nangngegmo nga agrikrikiar ti piloto ken ti katulongan a piloto. Natural laeng a madanaganka. Ngem ania ti mapasamak no aginlalaingka a mangibaga kadagiti piloto no kasanoda a patayaben ti eroplano wenno sikan a mismo ti agpatayab?

Umasping iti dayta, mabalin a kumaro laeng ti parikut no makibiangka iti riri dagiti dadakkelmo. Kuna ti Biblia: “Babaen iti kinadursok parnuayen laeng ti maysa ti dangadang, ngem kadagidiay agiinnuman a sangsangkamaysa adda ti sirib.” (Proverbio 13:10) Mabalin a marisut dagiti dadakkelmo ti parikutda no pagsaritaanda dayta nga is-isuda.​—Proverbio 25:9.

Dika makibiang. Makapasimron a denggen ti dua a tao nga agbimbinnugkaw. Apay ngarud a sumampitawka pay? Uray no kasla kayatmon ti aganawa, saanmo nga ar-aramiden dayta. Bay-am nga aglinnawagda. Gapuna, ikagumaam nga iyaplikar ti balakad ti Biblia nga ‘asikasuem ti bukodmo nga aramid’ kadagiti kasta a personal a banag. (1 Tesalonica 4:11) Dika makiraman iti apada.

Dimo pagapaen dagiti dadakkelmo. Kinapudnona, dagiti dadduma nga agtutubo ti pagtataudan ti apa dagiti dadakkelda. Kas pagarigan, no ‘saan’ kuna ni nanangda, konsiensiaen ken pilitenda ni tatangda a mangpalubos kadakuada a mangaramid iti kayatda. Mabalin a maalam ti kaykayatmo babaen ti kasta a panangyalis iti alipuspos dagiti dadakkelmo, ngem inton agangay, pakaruenna ti parikut ti pamilia.

Dimo ipalubos a ti kababalinda apektaranna ti kababalinmo. Naamiris ti agtutubo a lalaki nga agnagan Peter nga igaggagaranan ti agaramid iti dakes tapno laeng makabales iti kinaranggas ni tatangna. “Kayatko a papasan ni Tatang,” kuna ni Peter. “Kagurgurak unay gapu iti panangtratona kaniak kasta met kenni nanang ken iti adingko a babai.” Ngem di nagbayag, inapit ni Peter ti bunga dagiti inaramidna. Ania ti masursurotayo iti dayta? Ti dakes a kababalin pakaruenna laeng dagiti parikut iti pamilia.​—Galacia 6:7.

Isuratmo iti baba dagiti punto a masapul a nangnangruna nga ikagumaam nga iyaplikar. ․․․․․

Nalawag a dimo malapdan ti panagapa dagiti dadakkelmo. Ngem namnamaem a matulongannaka ni Jehova a mangdaer iti danag nga itden ti panagapada.​—Filipos 4:6, 7; 1 Pedro 5:7.

Aramidem ti amin a kabaelam a mangyaplikar kadagiti nadakamat a singasing. Inton agangay, mabalin a matignay dagiti dadakkelmo a mangtaming ken mangrisut kadagiti parikutda. Posible pay ketdi nga agsardengdanton nga agap-apa.

KANGRUNAAN A TEKSTO

“Ti panagsaoyo kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur.”​—Colosas 4:6.

BALAKAD

No masansan ken nakaro ti panagapa dagiti dadakkelmo, sidadayaw nga isingasingmo nga agpabalakadda.

AMMOM KADI . . . ?

Mabalin nga agsubang latta no dadduma dagiti tattao nga agpimpinnateg.

DAGITI ARAMIDEK!

No mangrugin nga agsubang dagiti dadakkelko, masapul nga ․․․․․

No pilitendak dagiti dadakkelko a makibiang, kastoy ti ibagak ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay nga agapa ti dadduma a nagannak?

● Apay saan a sika ti mapabasol no adda parikut dagiti dadakkelmo?

● Ania ti masursurom no paliiwem ti kababalin dagiti dadakkelmo?

[Blurb iti panid 201]

“Naanusak ti panagsubang dagiti dadakkelko idi naamirisko a saanda a perpekto ken addaanda met kadagiti pakasuotan a kas kaniak.”​—Kathy

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 206, 207]

No Ngay Agsina Dagiti Dadakkelko?

No agsina dagiti dadakkelmo, kasanoka a makapagtignay a nainsiriban uray no nasakit unay ti nakemmo? Usigem dagiti sumaganad a singasing:

● Dika unay mangnamnama. Nalabit a ti umuna a mapanunotmo ket ikagumaam a pagsinnublianen dagiti dadakkelmo. Malagip ni Anne: “Uray idi nagsinan dagiti dadakkelko, pasaray agkakaduakam latta a mapan agpasiar. Aginnarasaaskami kenni manangko nga itarayanmi ida tapno duada laeng a mabati. Ngem iti panagkunak ket saan a nagkurri dayta. Pulos a didan nagsinnublianan.”

Kuna ti Proverbio 13:12: “Ti inanama a maitantan pagsakitenna ti puso.” Tapno saan unay nga agsakit ti nakemmo, laglagipem a saanmo a maidesisionan dagiti dadakkelmo. Saanmo a basol ti panagsinada ken saanmo a mabalin nga urnosen ti relasionda.​—Proverbio 26:17.

● Dika gumurgura. Ad-adda laeng a pagdaksam no agipempenka iti sakit ti nakem ken gura kadagiti dadakkelmo wenno iti uray maysa laeng kadakuada. Malagip ni Tom ti riknana idi agtawen iti 12: “Makapungpungtotak ken tatangko. Diak koma kayat nga ibaga a ‘kagurgurak,’ ngem talaga a kasta unay ti sakit ti nakemko kenkuana. No panawannakami, narigatko a patien nga adda uray bassit laeng a pannakaseknanna kadakami.”

Nupay kasta, kaaduanna a ti panagsina dagiti nagannak ket maigapu iti biddutda met la a dua. Nalabit saan nga imbaga kenka dagiti dadakkelmo ti amin a detalye maipapan iti relasionda kas agassawa ken ti panagsinada; mabalin nga uray isuda a mismo ket dida matarusan dayta. Gapuna, saanka nga agipapan no dimo ammo ti amin a pasamak. (Proverbio 18:13) Pudno a narigat a sebseban ti gura ken gagangay laeng a maldaanganka unay no dadduma. Ngem mabalin nga in-inut a masabidongan ti personalidadmo no taraknem ti gura ken no kayatmo ti agibales. Dayta ti makagapu no apay a kuna ti Biblia kadatayo: “Baybay-am ti unget ket panawam ti pungtot.”​—Salmo 37:8.

● Agbalinka a realistiko. Adda dagiti agtutubo a nakisimpatia wenno immayon ketdi iti nagannak a nangpanaw kadakuada imbes a kagurada ti inaramidna. Kas pagarigan, ti ama ti maysa nga agtutubo a lalaki ket alkoholiko ken babaero ken namin-adun a pinanawanna ti pamiliana agingga a nagtungpal iti diborsio. Nupay kasta, malagip daytoy nga agtutubo nga inidolona ni tatangna ta adda met ngamin panggapuanna a mangaramid iti dayta.

Saan a karkarna ti kasta a di umiso a panangidolo. Iti maysa a pagilian, agarup 90 porsiento kadagiti annak dagiti nagdiborsio a nagannak ti nakipagnaed kadagiti innada sa sarsarungkaranda laeng ti amada. Gapu ta kasta, pagrebbengan ti ina nga ipaay ti inaldaw a kasapulan dagiti annakna​—a pakairamanan ti disiplina. Ken uray adda suporta nga aggapu iti ama, gagangay a rumigat ti pinansial a kasasaad ti ina kalpasan ti diborsio. Iti sabali a bangir, mabalin a nasalsaliwanwan ti biag ti ama. Kas resultana, ti isasarungkar iti ama kaipapananna ti adu a regalo ken naragragsak idinto ta ti pannakipagnaed iti ina kaipapananna ti panagin-inut ken panagtungpal kadagiti pagannurotan iti balay. Nakalkaldaang ta dagiti dadduma nga agtutubo pimmanawda iti poder ti Saksi a dadakkelda tapno makipagnaedda iti nabakbaknang ken konsintidor nga amada a saan a manamati.​—Proverbio 19:4.

No agduyoska a mangaramid iti kasta a desision, usigem dagiti prioridadmo. Laglagipem a kasapulam ti moral a panangiwanwan ken disiplina. Dayta ti kasayaatan a maipaay dagiti nagannak kenka a mangpasayaat iti kinataom ken iti kalidad ti biagmo.​—Proverbio 4:13.

[Ladawan iti panid 202, 203]

Ti agtutubo a mangibaga iti aramiden dagiti dadakkelna tapno marisut ti parikutda ket mayarig iti pasahero iti eroplano a mangibaga no kasano ti rumbeng a panagpatayab dagiti piloto