Kuarta—Ti Naulpit nga Amo
TI PANAGIPABLAAK agus-usar kadagiti nasikap a sikolohikal a taktika a mamaregta kadagiti managgatang. Allukoyenna dagiti tattao a ‘gumatang kadagiti bambanag a dida kasapulan babaen ti kuarta a kinapudnona awan kadakuada, a no maminsan tapno pasikatan dagiti tattao nga iti kinapudnona saanda a kaykayat.’
Adu dagiti maallukoy a mangpadpadas nga agsapul iti adu a kuarta iti namnama a maragpatda ti kinatalged. Ngem mangiturong aya daytoy iti matarigagayan a resulta?
Ni Liz, a nadakamat a nasapsapa, idi agangay nakiasawa iti maysa a natalged iti pinansial. Kunana: “Idi nakiasawaak, addaankam ti nagpintas a balay ken dua a kotse, ket ti pinansial a kasasaadmi ti nangipalubos kadakami iti wayawaya a mangtagiragsak iti aniaman nga itukon ti lubong kadagiti material a bambanag, panagdaliasat, ken panaglinglingay. Ngem nakakatkatawa, kaskasdi a pagdanagak pay latta ti maipapan iti kuarta.” Inlawlawagna no apay: “Nagadu unay dagiti pakalugianmi. Agparang a bayat nga ad-adu ti adda kenka, basbassit met ti mariknam a kinatalged. Ti kuarta saan a nangiyeg iti wayawaya manipud panagaburido wenno panagdandanag.”
Nupay ti panagsapul ti kuarta ket maysa a pagilasinan a tanda dagiti panawentayo, mammano a mangibunga iti pudpudno a pannakapnek. “Ti aglablabes a panagtarigagay iti kuarta ti kasla natural kadagiti 1980s, a panawen ti materialismo,” insurat ni David Sylvester iti Detroit Free Press. “Ngem makitak daytoy materialismo kas sintoma laeng iti panagdandanag.”
Kredito wenno Utang?
Uray pay no ti sueldoyo dina ipalubos ti pananggatangyo kadagiti dadduma a kinaluho, ipapati ti materialistiko a sosiedadtayo a kalinteganyo ti maaddaan kadakuada. Daytoy a panangipaganetget iti panangtagiragsak kadagiti sanikua, a napakuyogan iti implasion, ti nangipasngay iti aglaplapusanan a negosio ti credit card, wenno kuarta a plastik. Ti panangikalkalintegan a ta ‘saan a nainkalintegan ti panaguray sakbay a gumatangka yantangay ti presio ket sigurado a nangatngato intono kayatmon ti gumatang.’
Ti Britania, nga addaan ti 22.6 milion kadagiti credit ken charge cards, ti agaw-awit itan iti marka a kas ti “kadadakkelan a managusar” kadagita a kards idiay Europa, a pinagbalinna a nagbassitan ti 6.9 milion ti Francia. Agpapan pay kasta, naikuna, ti paglakuan idiay Britania ket “saan pay a napunno.” Anian ti panagbalbaliw dagiti tiempo! “Adda idi tiempo a ti utang ket maysa a banag a likliklikan,” inkomento ti magasin a The Listener. “Itatta daytat’ maaw-awaganen ti kredito, ket maigunamgunam kadagiti gumagatang iti isuamin a dasig.”
Kas resultana, ti sangalubongan nga utang ket ngimmato ket itan pinagpeligrona dagiti kababaknangan a nasnasion ti lubong. No kadagiti indibidual, ti utang no idildilig iti sueldo ket kanayon a nangatngato. Daytoy a kasasaad ti nikaanoman di limitado iti maysa a pagilian wenno uray pay iti maysa a kontinente. “Kadagiti napalabas nga aldaw, dagiti nangisit a tattao ti di pulos agus-usar iti kredito,” inkomento ti maysa a nangisit nga umili iti Sud Africa. Ngem innayonna: “Ti kreditoda ti mangtultulong kadagiti adu a kompania, kas kadagiti paglakuan iti muebles, nga agtalinaed iti negosio.”
“Datayo ti kaputotan ti IOU,” inkomento ti mannurat iti negosio a ni David Sylvester, “aglablabes ti panaggasto, nababa ti pagpuonanna, agbibiag nga arigna nga inton bigat nikaanoman dinton umay—wenno no umay, ti social security ti mangsippawto kadatayo.” Gapuna, daytoy kadi materialistiko nga iyaadani iti biag ti nangiyeg iti ragsak?
Dagiti Nakalkaldaang a Bungana
“Dagiti nabaknang wenno nangato nga ehekutibo iti siudad ‘palpalag-anenda ti rigat babaen iti cocaine,’” kasta ti paulo ti damag iti The Daily Telegraph iti Londres. Wen, umad-adu kadagiti dadakkel sueldona nga agtutubo a negosiante, a naipasango kadagiti napalalo a rigat bayat ti panangtamingda iti dakkel panguartaan a transaksion, matnagda iti problema iti dumakdakkel a saplit: ti pannakaadikto ti droga.
Ti pinansial a distrito ti Nueva York, a naisentro iti Wall Street, ti agsagsagaba iti isu met laeng nga epidemia. Naipadamag a kinuna ti maysa nga ahente iti Federal Drug Enforcement Administration: “Dagidiay nairaman nakaan-annadda unay. Dagiti tattao saanda a basta-basta sipaparammag a mangsul-oy iti coke ngem dikay agkamkamali, 90% kadakuada iti pinansial a distrito ti mangak-akseptar ti pannakausarda. Dagidiay masirib nga ub-ubbing a napadagsenan kadagiti isuamin a pakarigatanda ti maam-amak a saanda a makalako no saanda nga adikto iti droga.”
Ngem ti kriminal nga ar-aramid nga isut’ agdama a nangmantsa kadagiti pinansial a paglakuan ket nikaanoman saan a limitado iti panangabuso iti droga. Addada met damdamag iti aglaplapusanan a panagsuitik ken nalimed a panaglako kadagiti adda iti uneg.
“Kasano a dagiti tattao nga agganganaren iti nasursurok ngem $1 milion iti makatawen kasapulanda unay ti kuarta a ta isudat’ sisasagana nga agsalungasing kadagiti linteg tapno makaalada kadagiti ad-adu pay?” insaludsod ti sikiatrista iti Wall Street a ni Jay B. Rohrlich. Iti panangsungbatna ti bukodna a saludsod, intuloy ni Rohrlich: “Dadduma a tattao ti aktual a kasla nakangatngato ti espirituda ken nakallawitanda iti kuarta iti isu met laeng a pamay-an a pannakaadikto dagiti dadduma iti alkohol ken cocaine ken kadagiti dadduma a droga.” Kadakuada, inlawlawagna, “ti kuarta agbalin nga isu ti agas ti matartarusanda a panagrikna iti kinakurang.”
Iti lumanlanlan a materialistiko a lubongtayo, ti panagurnong ti kinabaknang ket saanen a pagbabainan. Ti maysa a surbey, a naipablaak iti magasin a Pranses a Le Figaro, ipanayagna a ti kuarta ket awananen ti ‘dakes nga angotna.’ Makapainteres ta, idi mapagsaludsodanda no aniat’ pagarupda a maipaay iti kuarta, 45 porsiento kadagiti napagsaludsodan a Pranses ti simmungbat: kinaragsak. Ngem, nakalkaldaang, ti kasunganina met ti pudno.
Adda aya aniaman a maaramidan a mangkontra iti aglablabes a panagtarigagay iti kuarta nga isut’ nangibunga iti adu unay a ladingit?
Pannakasapul ti Kabukbukodan a Panangsukimat
Mabalin a patienyo a saankayo nga adikto iti kuarta. Ngem panunotenyo: Ti kadi kuarta wenno ti magatang ti kuarta ti kangrunaan a topiko ti panagpapatangyo? Aglablabes aya ti panangipaganetgetyo iti kuarta? Irasrasonyo aya a ti panangmatmatyo iti dayta ket awan dumana iti gagangay ket gapu itoy ikalkalinteganyo ti panagtarigagayyo iti dayta?
Awan duadua dayta, adda peligro iti pannakatnag iti panangkayaw ti kuarta, nga agbalin kas adipenna. Maysa a masirib a mannursuro iti dua ribo a tawen a napalabasen namakdaar iti “makaallilaw a pannakabalinna” ket inyaspingna ti ragsak ti kaadda ti aglaplapusanan a kuarta kadagiti sisiit a mangleppes iti biag manipud kadagiti kaasibayna nga agbungbunga a mulmula. (Mateo 13:22) Mamakdaar met ti Biblia a “ti ayat iti pirak isu ti maysa a ramut ti isuamin a kita ti dakes” ket dagidiay mangsapul iti dayta ‘masalputda kadagiti adu a ladladingit.’—1 Timoteo 6:10.
Pudno unay, no ti kuarta ti agturay, daytat’ maysa a naulpit nga amo. Kaskasdi, daytat’ addaan met ti nausar a papel iti daytoy a lubong—kas maysa nga adipen.
“Ti utang no maidilig iti sueldo ket ad-adda a nangatngato”
No kuarta ti agturay, daytat’ maysa a naulpit nga amo.”