Ania nga Ipatpateg ti Mangiturturay iti Biagyo?
SAKBAY ti panangsungbattayo iti dayta a saludsod, mabalin a masapul nga usigenyo daytoy: Ania ti tarigagayanyo iti biag? Kinabaknang, kinatan-ok, ragragsak, makaparagsak nga aramid, seksual a pannakapnek? Wenno nalabit ti kalatyo isu ti pakasarsaritaan iti kinasingpet, kinamanagparabur, kinamanangngaasi, panagserbi iti publiko, espiritualidad? Aniaman dayta, pudno daytoy a paglintegan ti Biblia: ‘Aniaman ti imulayo, dayta ti apitenyonto.’—Galacia 6:7.
No ibasurayo dagiti pudno nga ipatpateg, masapul a situtulokkayo nga agbiag a maitunos kadagiti pagbanaganna. Ti hues iti Korte Suprema a ni Paul R. Huot intudona ti dadduma kadakuada. Iti panangisitarna iti iyaadayo manipud iti panagraem iti linteg, dignidad iti kagimongan, ken disiplina, kinunana: “Awanen ti makuna a dakes ken naimbag. Isuamin a banag ket pagduaduaan. Napukawtayon dagiti nasayaat a kababalin. Napukawtayon ti panagdayaw. Napukawtayon ti kinaemma. Mammanon ti makabigbig iti nagdumaan ti naimbag ken dakes. Ti basol itan isu ti pannakatiliw, saan a ti panaglabsing.”
Bayat ti iyaadu ti pannakaammo ken umadu ti pannakabalin, dumakdakkel ti pannakasapul iti moralidad a mangituray iti pannakausarda. (Proverbio 24:5) Daksanggasat, ti irarang-ay ti pannakaammo ken ti pannakabalin ket napakuyogan iti panagbaba ti moral. Ti historiador a ni Arnold Toynbee nagkomento maipapan iti daytoy: “Nakalkaldaang a panunoten a nagballigitayo iti tay-ak ti teknolohia, ngem di matukod ti rekord ti ditay panagballigi iti moral. . . . No agtultuloy a lumawa ti giwang ti moralidad, makitkitakon ti tiempo inton ti gagangay nga umili ket mabalin a magmagnanton nga addaan kadagiti maibulbulsa a bomba atomika.”
Ti agdama a pagannayasan isu ti di panangipateg kadagiti pudno nga ipatpateg ken ti panangibasura iti basol. Kasta met ti kababalin ti mannakikamalala a babai idiay Proverbio 30:20: “Kastoy ti dalan ti babai a makikamalala: mangan, ammusayanna ti ngiwatna, ket kunana: ‘Awan kinadangkes nga inaramidko.’” Ngem ti basol adda pay laeng kadatayo, napia ken napigsa, nga agan-andar laeng iti sidong dagiti alias a kas ti kinaprangka, wayawaya, panagduduma, panangilawlawag iti ipatpateg, di panangipato—nga amin dagitoy ti magupgop a kas “ti baro a moralidad.”
Panangmatmat nga Umiso ti Dakes
Pudno nga awan ti nagbalbaliwan nanipud idi tiempo ni Isaias. Dagiti sasaona isu pay laeng ti puntiria: “Asi pay dagiti mangnagan iti naimbag iti dakes, nga ikabilda a sipnget ti lawag, ket ti lawag ti sipnget, nga ikabilda a napait ti nasam-it ket nasam-it ti napait!” (Isaias 5:20) Tapno matmatan ti dakes a naimbag, baliwanda dagiti marka ti termometro tapno pagbalinenda ti gurigor a normal.
Ania dagiti ipatpateg a mangpataud ti nasayaat a pagbanagan? Aniada dagiti mangparagsak kadakayo, mangpataud kadagiti nasungdo a gagayyem, mangipaay iti makin-uneg a kappia ken pannakapnek? Tarigagayanyo kadi ti pakasarsaritaan iti kinasingpet, kinapudno, pannakaseknan kadagiti dadduma? Ti agbalin a pagay-ayatan, mararaem, maay-ayat? Wenno ipatpategyo nga ad-adda ti awan patpatinggana a sanikua, ti panangraman iti pannakabalin ti dakkel a kinabaknang? Ti kadi panangpennek kadagiti tarigagay ti lasag ti nangnangruna a napateg kadakayo? Nasken kadi kadakayo ti mangipamaysa iti panangpennek iti bagi met laeng?
Nasaknapen ti di umiso a pannakidenna, a kaaduanna tagtagiragsakenna ti pananganamong manipud iti pagiwarnak ken iti kagimongan. Ngem anian a makadangran iti panagasawa ken iti pamilia ken iti pagimbagan dagiti annak! Ti rumrumsua pay manipud itoy a seksual a kinalulok isu ti dakes unay a di gagangay a homoseksual a pannakidenna a nasaknap unayen itatta ken mapalpalugodan ken an-anamongan pay ti dadduma a kangrunaan a relrelihion iti Kakristianuan. Mainaig kadagita nga ar-aramid, agimtuod ken sumungbat ti Sao ti Dios: “Mabainda kadi iti makarimon a kababalinda? Saan, saanda mabain a pulos; Ket dida met mapalabasit.”—Jeremias 6:15, New International Version.
Impaganetget ni Jesus ti naespirituan a kasapulan, a kunkunana: “Naragsak dagidiay a sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda, ta kukuada ti pagarian ti langit.” (Mateo 5:3) Ngem adu ti di mangikankano itoy a pakasapulan a kasla bassit laeng ti pategna ket awan ti aramidenda a mangibanag iti dayta; kaskasdi dagiti panagbiag nga awan dayta ket agtungpalda nga awan ti mamaayna. Uray pay no adu dagiti nailubongan a naaramidan, ti kasta a biag ket parparawpaw laeng ken agkurang iti pudno a ragsak ken pannakapnek iti espiritu. Ken nakalkaldaang, dagidiay a sipapanunot iti dayta a pakasapulan ken mangsapsapul ti pannakatungpal dayta kadagiti ig-iglesia iti Kakristianuan pumanawdanto nga ongaong, ta iti Kakristianuan adda, kas kunaen ni mammadto nga Amos, “bisin, saan a bisin iti tinapay, wenno waw iti danum, no saan ket a panagdengngeg iti sasao ni Jehova.”—Amos 8:11.
Kasta met, adu kadagiti adda iti ig-iglesia ti di mangikankano iti nasalun-at a naespirituan a sursuro, no di ket ‘idinto nga adda gagatel kadagiti lapayagda, mangurnongdanto kadagiti mannursuro kas mainugot iti kinagaramugamda met laeng; ket iyadayudanto dagiti pagdengngegda iti pudno, ket sumiasida a mapan kadagiti parparbo a sarita.’ (2 Timoteo 4:3, 4) Agpadpada ti klero ken ti pasurot a mariknada ti kas kadagidiay adda idi kaaldawan ni Isaias, a kunkunada kadagidiay a makakita iti naespirituan a kasapulan: “‘Dikayo kumita,’ ken kadagiti mammadto, ‘Dikayto mangipadto kadakami kadagiti nalinteg a bambanag. Mangisawangkayo kadakami kadagiti nalumamay a bambanag; mangipadtokayo kadagiti al-allilaw. Baybay-anyo ti dalan; sinaanyo ti dana. Pasardengenyo ti kaadda ti Santo iti Israel iti sanguananmi.’”—Isaias 30:10, 11.
Dagiti nadiosan nga ipatpateg masapul a naipasagepsep kenka. No ti pangngeddengmo isu ti panangpampanunot kadagiti pudno nga ipatpateg nga irekomendar ti Dios, ti pormula a surotem ket naibalabala iti Sao ti Dios: “Uksobenyo ti daan a personalidad agraman dagiti ar-aramidna, ket ikawesyo ti baro a personalidad, a mapabpabaro iti pannakaammo nga umasping iti Daydiay namarsua kenkuana.”—Colosas 3:9, 10.
Nupay kasta, mabalin nga awan ti panagtalekyo iti Biblia a kas ti Sao ti Dios. Mabalin a naupaykayo babaen kadagiti doktrina a kas ti agnanayon a pannakatutuok dagiti di matay a karkararua iti umap-apuy nga impierno, wenno babaen iti nangatngato a kriticismo a mangiwalin iti Biblia a kas sarsarita, wenno babaen iti napasnek, managinsisingpet, mangagaw-kuarta a di umiso a kababalin dagiti manangaskasaba a siuulbod nga agkunkuna a mangibagbagi iti dayta.
Ti personal a panangsukimat ipakitana a “ti supapak ti basol isu ti ipapatay,” saan a ti panagtutuok iti apuy; a ti moderno nga arkeolohia patalgedanna ti Biblia a kas umiso a historia, saan a sarsarita; nga adu a klero iti Kakristianuan ti kas kadagiti ulbod a klero idi kaaldawan ti Biblia, saan a kas kadagiti matalek a mammadto ken dagiti apostoles kadagidiay nga al-aldaw.—Roma 6:23; Mateo, kapitulo 5-7, 23.
Ti Biblia isu ti gubuayan dagiti pudno nga ipatpateg. Ti panangipalubos kadakuada a mangituray iti biagyo kaipapanannanto ti pananganamong ti Dios ket mangiturongto iti biag nga agnanayon iti maysa a baro a lubong iti kinalinteg, a sadiay “punasennanto ti lulua iti mata [ti sangatauan], ket awanton ni patay, awanto metten ti sasaibbek wenno sangsangit wenno rigrigat. Dagiti immuna a bambanag napalabasdan.”—Apocalipsis 21:4; Juan 17:3.
Gapuna palubosanyo a dagiti pudno nga ipatpateg a naitan-ok iti Sao ti Dios ti mangituray iti biagyo, iti kasta gunggonaanyo ti bagiyo met laeng: “Siak, ni Jehova, a Diosmo, a mangisuro kenka a maipaay iti gunggonam, Daydiay mangiturong kenka iti dalan a papanam koma. O no dinengngegmo koma dagiti bilbilinko! Iti kasta ti talnam kas koma iti maysa a karayan, ken ti kinalintegmo kasla koma daldalluyon ti baybay.”—Isaias 48:17, 18.
[Ladawan iti panid 9]
Talna kas iti karayan