Ania ti Namnama a Maipaay Iti Pannakabang-ar iti Ekonomia?

Bayat ti panagturay ni Louis XVI iti Francia, ti reinana, ni Marie Antoinette, makuna a dinawatna iti ministro iti naarian a panaggasto: “Ania ti aramidem iti pagkurangan, Monsieur le Ministre?” Ti sungbatna: “Awan, Madame. Nakarikrikut daytan.”

NUPAY nagbalbaliwen ti tiempo, uso pay laeng daytoy a pilosopia. Agpadpada dagiti estadista ken ekonomista nga agsennaay gapu iti nagdakkelan nga internasional nga utang, ti nakaro a saan a panagtimbeng ti ekonomia dagiti nabaknang ken napanglaw a pagilian, ken ti nakaro a kinapanglaw kadagiti nakaad-adu a pagilian. Ngem bassit laeng ti maaramidan no adda man​—nakarikrikut dagiti problema. Nainkalintegan kadi daytoy iti ekonomia?

Ti sao nga “ekonomia” naggapu iti Griego a sao nga oikonomos, a kaipapananna panangaywan wenno mayordumo iti balay. Ti ekonomia iti lubong kangrunaanna isu ti panagadal no kasano a ti “balay” iti lubong ket maimatonan. Kasano ti pannakaimaton dayta?

Tapno iyilustrar, panunotentayo ti daga a kas maysa a sangakaarrubaan ket dagiti indibidual a nasnasion kas agkakaarruba. Maysa kadagiti kababaknangan a kaaruba ket nakaro ti panaggastona ket umutang iti kuarta iti ngangngani tunggal maysa, ngem gapu ta isu ti kasayaatan a klienteda, dagiti managpautang kenkuana ket saanda unay a pilpiliten nga agbayad. Dadduma kadagiti napapanglaw a pampamilia nailumlumdan iti utang ta masapul nga umutangda iti kuarta a pagbayadda laeng iti interes ti utangda. Kabayatanna, ti ama iti kaaduan kadagiti napanglaw a pamilia iti daytoy a lugar kalkalpasna pay laeng a pinadayawan ti bagina ken dagiti gagayyemna iti maysa a naluho a pannangan, nupay no mabisbisinanen dagiti annakna.

Dagiti nabakbaknang a pamilia manganda a naimbag ket ibasurada ti adu unay a taraon. Ad-adu ti gastuenda kadagiti tarakenda ngem ti gasgastuen dagti napanglaw a pamilia kadagiti annakda. Iti sagpaminsan adda panaggigimong iti sangakaarrubaan tapno pagsasaritaan dagiti amin a parikut iti lugar, ngem awan met ti naaramidan. Kumaro ti rigat iti nagbaetan dagiti babaknang ken dagiti napanglaw a pamilia. Nalawag nga adda nakaro a biddut iti pamay-an iti pannakaimaton daytoy a sangakaarrubaan.

Maysa a Mangimaton iti Sangalubongan nga Ekonomia

Ti nasayaat a panangimaton saan a maisina iti moralidad. Kas nakitatayon, ti kinabuklis ken ti agum iti nasion, korporasion, ken iti indibidual mangipaay iti kasta unay a rigat iti panagbiag, nangruna kadagiti napanglaw a pagpagilian. Ti kinaulpit ti ekonomia kinaagpaysuanna ket maysa laeng a pangisarningan iti nakillo a sistema ti bambanag.

Aminentayon, awan dagiti nalaka a solusion. Nagdakkelan dagiti problema tapno marisut laeng ti maymaysa a pagilian, ket awan ti internasional nga organisasion nga addaan iti pannakabalin a mangtaming kadakuada. Mainayon pay, mababalaw dagiti papangulo ti lubong gapu ta awan ti napolitikaan a pakinakemda a mangtaming kadakuada.

Nupay kasta, deskribiren ti historia ti maysa nga agturay a maseknan a nangnangruna iti kasasaad ti mailupitlupit iti ekonomia. Isut’ nangipaulog kadagiti espisipiko a linlinteg a mangsalaknib ken mangipaay kadakuada.

Daytoy nga agturay isut’ nangwayawaya kadagiti Israelitas manipud Egipto agarup 3,500 a tawenen ti napalabas ken nangpakan kadakuada a simimilagro babaen iti mana bayat ti 40-tawen a panagdaliasatda idiay let-ang. Daytoy a di makita nga ari impasiguradona iti tunggal maysa nga addaanda ti umdas a kasapulan.​—Exodo 16:18; idiligyo iti 2 Corinto 8:15.

Kamaudiananna, idi simmangpet dagiti Israelitas iti Naikari a Daga, dagiti inted-Dios a linlinteg sinalaknibanna dagiti napanglaw. Naipaay dagiti utang nga awan ti interesna kadagidiay a nagsagaba iti kinapanglaw. Dagiti napanglaw mabalinda ti agadas kadagiti talon, dagiti nabunga nga awayna, ken dagiti pagubasan. Ket dagiti makinkukua masapul nga adda ibatida a maipaay kadagiti agadas. Kasta met, imbilin ti Dios kadagiti nabakbaknang nga Israelitas a ‘paraburanda dagiti marigrigat . . . iti daga.’​—Deuteronomio 15:7-11.

Immatonan ti Dios ti Israel iti pamay-an a ti isuamin a nasion mabalin a rumang-ay, no la ketdi no tungpalenda dagiti bilinna. Dagiti pannakabagina, kas ni Ari Salomon, kasapulan a tuladenda ti ulidan ti Dios. Maipapan ken Salomon, nagsurat ti salmista: “Isu mangukomto kadagiti napanglaw nga umili, isalakannanto dagiti annak dagiti nanumo . . . Ta ispalennanto ti makasapul intono umkis, ken ti napanglaw nga awan ti mangarayat kenkuana, mangngaasinto kadagiti napanglaw ken makasapul, . . . napategto ti darada iti saklangna.”​—Salmo 72:4, 12-14, The Jerusalem Bible.

Nupay kasta, impadto ti Dios kamaudiananna iti Saona nga addanto tumaud a nakaro a rigat gapu iti nangina a panagbiag. Iti panangdeskribirna iti nakalkaldaang a kasasaad iti ekonomia a mangsaplitto iti sangatauan, impadto ti Biblia: “Ti sueldo iti maysa nga aldaw maipaay laeng iti maysa a pan de bara.” (Apocalipsis 6:6, Weymouth, Maikalima nga Edision) Itatta, kastoy ti pudno a kasasaad dagiti adu a napanglaw iti lubong. Ti inaldaw a sapul di pay umdas a mangbayad iti ngina ti maysa a pannangan.

Pudno a Pannakabang-ar iti Ekonomia Makitkitan

Ti laeng solusion itoy a nakalkaldaang a kasasaad ket impaganetget ti nangabak iti premio Nobel a ni Willy Brandt. Kinunana: “Masapul a mabigbigtayo a dagiti napanglaw ken nabaknang a pagilian . . . naisinggalutda unay iti panagayatda a makalasat, ket dagiti solusion maibanag laeng babaen iti panangpampanunot iti masanguanan ken ti sangalubongan a pamay-an.”

Apag-isu a daytat’ pampanunoten ti Dios mismo, ti nainsiriban ken sangalubongan a pamay-an. Saan a kas kadagiti natauan nga agtuturay, ti Dios agpadpada a kayatna ken addaan iti pamay-an a mangibanag iti sangalubongan a pannakabang-ar iti ekonomia.

Iti dayta met laeng a padto maipapan iti rigat ti ekonomia, tinukoyna ti agturay a tinudinganna, maysa nga agturay a makairemedio iti kasasaad. Isut’ dineskribirna kas nakatugaw iti maysa a “puraw” a kabayo ken kas maysa a ‘mapan mangparmek.’ Daytoy awan sabali no di ni Jesu-Kristo, a mabiiten a ‘mangparmek’ tapno isaknapna ti turay ti Pagarian ti Dios kas ti kakaisuna a gobierno a mangituray iti sangatauan. Daytoy a Pagarian, iti im-ima ni Jesu-Kristo, isu ti pamay-an ti Dios a mangrisut, malaksid kadagiti dadduma pay a bambanag, iti rigat gapu iti nangina a panagbiag.​—Apocalipsis 6:2; idilig iti Daniel 2:44.

Iti sidong ti turay daytoy a Pagarian, a tinukoy ti padto ni Isaias a kas “baro a langlangit,” ikari ti Dios: “Isuda didanto agtrabaho iti ubbaw wenno didanto agpasngay a maipaay iti didigra.” “Dagiti adipenko mangandanto . . . ; dagiti adipenko uminumdanto . . . ; dagiti adipenko agrag-odanto.”​—Isaias 65:13, 14, 17, 23, The New English Bible.

Minilmilion itatta nga agtartrabaho iti ubbaw ti mabalin a mangipapuso kadagitoy a sasao. Iti baro a lubong ti Dios, dagiti annakda saandanton a maawanan kadagiti kangrunaan a kasapulan gapu iti nakalkaldaang a rigat iti ekonomia. Ti pannakaseknan maipapan iti ngina ti panagbiag sukatanton ti ragsak iti panagrag-o iti panagbiag.

No mariknayo a dagita a karkari ket maysa laeng a Nakasaysayaat nga arapaap, apay a dikay makisarita kadagiti Saksi ni Jehova iti sumaganad a tiempo a bumisitada kadakayo. Maragsakandanto a mangipakita kadakayo manipud iti Kasuratan no apay a makapagtalekkayo iti solusion ti Dios iti rigat gapu iti nangina a pagbiag.

[Ladawan iti panid 10]

Iti baro a lubong ti Dios, awanton dagiti mabisbisin wenno napanglaw