Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maparang-ayko ti Pannakisaritak?

NI AGTUTUBO a Sharon ket nainkasigudan a sensitibo ken managbabain. Impudnona iti panagsaludsod ti Agriingkayo!: “No maiyam-ammoak iti maysa a tao, diak ammo ti sawek. Diak kayat ti mangisao iti di umiso ket nalabit upayek ti tao.” Para kadagiti managbabain nga agtutubo, kas ken Sharon, pudno a kasapulan ti panangikagumaan a makisarita.

Kadagiti dadduma, ti nagdumaan iti nasion ti mabalin a lapped iti komunikasion. Usigenyo ti kaso ni Lucas, maysa a nangisit nga agtutubo iti Sud Africa, a nagbalin a paset iti nagduduma ti rasana a kameng a mangipabpablaak itoy a magasin iti nagduduma a lokal a pagsasao ditoy a daga. “Pudno a daytat’ dakkel a pannakabigla iti kultura,” kinunana, “para iti maysa a nangisit nga umay ken agtugaw iti maysa a lamisaan ken mangan a kadua dagiti puraw. Ti iyaay ditoy ken makipagnaed kadagiti puraw a tattao ti mangpanerbios kaniak ta nagduma ti nalikudanmi. Pampanunotek no ti imbagak ket maawat. Kasapulan ti tiempo tapno maparmek dayta a rikna.”

Uray pay iti uneg ti isu met laeng a rasa no dadduma narigat ti makisarita. Kas linagip ti maysa a taga Sud Africa, a managan Pieter: “Dimmakkelak iti talon ket kalpasanna immakar ti pamiliami iti ili. Maisaritak ti kabibiag iti talon ngem ti biag iti ili ket naiduma unay. Nasarakak ti bagik a masmasdaawan iti pagsasaritaan dagiti gagayyemko, ket basta agulimekakon.”

No adda parikutyo nga umasping iti adda iti ngato, ania ti mabalinyo nga aramiden iti dayta?

Panangparmek iti Kinamanagbabain

Mariknayo aya a maringbawankayo no kaduayo dagiti dadduma? Dikay maupay, daytoy ket gagangay a pagilasinan iti panagdakkel. Dagiti tawtawen ti kinatin-edyer ket tiempo iti panangammo iti bagi met laeng​—no dagiti agtutubo ket sipapanunotda iti pagarupen dagiti dadduma kadakuada. Masansan, liklikanda ti agbalin a sentro ti atension ket no mabalin bassit laeng ti sawenda.

“Ti kinamanagbabain,” kuna ni Dr. Tony Lake iti librona a Loneliness, “ket maysa a salaknib. Ti managbabain a tao maispal iti panagbiddut agsipud ta ti kinamanagbabain pasardengenna ti maysa a tao a mangala iti risgo iti panagbalin a maag.” Ti basta pannakisarita pagling-etenna dagiti managbabain a tattao! Basta dida maitured ti makisarita. Wenno, no makisaritada, balibaliktad dagiti sasao. Mabalin a masdaaw dagiti agdengngeg wenno agkatawada pay. No mapasamak daytoy, ania komat’ aramidenyo?

“Ti sungbat,” kuna ni Dr. Lake, “isut’ panangipaay ti tiempo iti bagitayo, ket saan a pampanunoten nga adda pudno a dakes kadatayo. Ipamaysatayo ti umimdeng agingga a sisasaganatayon nga agsao.” (Idiligyo ti Santiago 1:19.) Daytoy a positibo a pamay-an nakatulongen kadagiti adu, kas ken managbabain nga Irene. “Umimdengak a naimbag iti panagsasarita dagiti tattao,” kunana, “tapno makasursuroak kadakuada. Kalpasanna agsirarakak ken agadalak tapno makagun-odak ti ad-adu nga impormasion. No mapagsaritaanto manen ti tema, kabaelakton ti agsarita maipapan iti dayta.”

Ania Ngay no Didakay Maawatan?

No dadduma ti napasnek a panangikagumaanyo a makisarita mabalin a mangiyeg iti negatibo a tignay; ti sawenyo mabalin a maipapan a dakes. Manen, dikay ipapuso dagita a pasamak tapno pagulimekendakayon. “Saan koma a nadaras ti espiritum nga agpungtot, ta ti pungtot agsaad iti barukong dagiti maag,” kuna ti Eclesiastes 7:9.

Ibaga ti Biblia kadatayo ti maipapan ken agtutubo a David nga iti nabayagen ket dakes ti pagarupda kenkuana. Isut’ imbaon ni tatangna nga addaan iti regalo kadagiti mamanongna nga agserserbi iti buyot ti Israel. Idi simmangpet, nakigtot ni David a makangngeg kadagiti panagtabbaaw ti higante a Filisteo, ni Goliat. “Asino daytoy di nakugit a Filisteo, tapno karitenna koma dagiti buybuyot ti Dios a sibibiag?” inimtuodna dagiti soldado. Maysa kadagiti kakabsat ni David a lalaki, ni Eliab, ti nakangngeg itoy ket nagpungtot. Gaput’ di umiso ti panangipatona iti motibo nga inayan ti agtutubo a kabsatna, kinunana: “Ammok ti kinapalangguadmo ken ti kinadakes ta pusom, ta simmalogka tapno agbuyaka koma iti gubat.”​—1 Samuel 17:26-28.

Mabalin a di met umiso ti panangipapan dagiti dadduma kadakayo. No kasta, dikay ipalubos a daytat’ mangupay kadakayo. No kasano a di nagbayag naiparangarang dagiti nasayaat a panggep ni David, kasta met, ti napasnek a panangikagumaanyo a makisarita a naimbag magunggonaanto kamaudiananna. “Dagiti nasayaat nga ar-aramid,” ipanamnama ti Biblia kadatayo, “maiparangarangda.” (1 Timoteo 5:24, 25) Gapuna, kanayon a padasenyo.

Ti Pannakasapul iti Empatia

Kasano, nupay kasta, ti panangrugiyo? “Ti nabunga unay a porma iti komunikasion,” kuna ni Larry L. Barker iti librona a Communication, “isu ti kaadda ti empatia. Ti empatia kaipapananna ti nauneg a pannakaawat kadagiti dadduma a tattao, nga ilasin dagiti pampanunotda, pannakipagrikna iti rigatda, pannakiraman iti rag-oda.” Maysa a naisangsangayan a pangarigan iti panangipakita itoy a kualidad isu ni Jesu-Kristo. Naminsan rinugianna ti nakisarita kadagiti dua nga adalanna a maladingitan iti ipapatayna. Babaen ti panangilingedna iti pudno a kinataona, nagimtuod ni napagungaren a Jesus: “Ania a sarsarita dagitoy a sasawenyo iti maysa ken maysa iti pampannagnayo?”​—Lucas 24:17.

Nasdaaw dagiti dua ta daytoy a “ganggannaet” dina nangngegan dagiti nakalkaldaang a paspasamak a kalkalpas pay laeng idiay Jerusalem. “Ania a bambanag?” inimtuod manen ni Jesus. Maysa a nabiag a panagsasarita ti simmaruno ket kalpasanna kinuna ti maysa kadagiti adalanna: “Saan aya a rumayray ti pusota iti unegta itay madama nga agsasao iti dalan, ken itay ilawlawagna kadata dagiti Sursurat?” (Lucas 24:13-32) Wen, tinagiragsak ni Jesus dagiti adu a nagsayaatan a pannakisarita gapu ta immimdeng kadagiti dadduma ken nangipakita iti empatia.​—Juan 4:7-26.

Panangirugi iti Pannakisarita

Paliiwenyo a ti adda iti ngato a pannakisarita ket nairugi babaen iti simple a saludsod. Dagiti saludsod ket nagsayaatan a pangirugi iti pannakisarita. Siempre, nalaka ti mangpanunot iti maysa a tema a makapainteres unay kadakayo, ngem daytoy saan a kanayon a mangiturong iti nabiag a panagsasarita. Laglagipenyo, balakadannatayo ti Biblia nga “agbalintayo nga interesado kadagiti dadduma met, ken iti ar-aramidenda.” (Filipos 2:4, The Living Bible) Gapuna, ti aramidenyo isu ti panangpanunot iti maysa a saludsod a pagragsakan a sungbatan dagiti kakaduayo. Dayta kasapulanna ti empatia. Mabalin a mangpilikayo iti maysa a tema a saan a makapainteres kadakayo, ngem mabalin a magunggonaankayo iti naregget a sungbat ken dadduma a napateg nga impormasion.

Ti autor a ni Les Donaldson ilistana dagiti “sangapulo a nalaka a pamay-an a panangirugi iti pannakisarita.” Pito kadagiti singasingna iramanna dagiti salsaludsod, a mangimtuod iti nalikudan ti tao, dumawdawat iti balakad, tulong, opinion, panangipagarup, mangimtuod kadagiti lokal nga ug-ugali wenno dagiti lokal a restaurant. Aniaman ti saludsod, daytat’ masapul a maiyimtuod a buyogen ti kinapasnek. Masapul met nga umimdengkayo. (Idiligyo iti Lucas 8:18.) No palubosanyo nga agalla-alla ti isip ken matayo, nalabit nga agduadua ti sumungbat no pudno nga interesadokayo iti sawenna.

Dagiti tallo pay a singasing ni Donaldson a pangirugi iti pannakisarita ket: panangkomento iti lokal a pasamak; panangsarita iti maysa a banag a maidaydayaw, kas iti maysa a buya; wenno panangipaay iti komplimento. “No sapulenyo dagiti bambanag a pangkomplimentuan kadagiti tattao, makasarakkayo kadagiti adu,” kuna ti autor iti librona a Conversational Magic. Ngem innayonna daytoy a pammakdaar: “Madlaw dagiti tattao dagiti saan a napasnek a komplimento ket mabalin a saanda a makisarita iti mabayag iti saan a napasnek a tao.”

Aniaman ti “pangawis” a pilienyo iti pannakisarita, gagangay a ti kankanayon a panangikagumaan mangiyeg kadagiti gunggona. Usigenyo ni Sharon, a nadakamat iti pangrugian. Isut’ 22-años itan ket nakaskasdaaw ti rinang-ayanna iti panangparmekna iti kinamanagbabainna. Nanipud idi napagsaludsodan dua a tawenen ti napalabas, isut’ nagbalinen nga amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova, a mangbusbos iti nasurok a sangaribo nga oras iti tinawen a bumisbisita kadagiti ganggannaet ken mangirugrugi iti panagsasarita iti Biblia. No maipapan ken Lucas ken ni Pieter, nagkadkaduadan iti adu a tawtawen iti panangpataud kadagiti literatura ti Biblia idiay sanga ti Watch Tower Society idiay Sud Africa, ket narigatyo a patien nga idi addaanda ti parikut a makisarita.

Gapuna no gapu kadagiti dadduma a rason masarakanyo a narigat ti makisarita, dikay sumuko; mangipaaykayo iti tiempo. Umimdengkayo kadagiti dadduma. Agadalkayo ken agbasakayo tapno makiaddangkayo kadagiti agdama a tema. Parang-ayenyo ti arte ti pannakisarita a mangpabaknang iti biagyo ken mangnayon iti ragsak kadagiti dadduma.

[Ladawan iti panid 25]

Ikagumaanyo ti makiraman iti panagsasarita