Ti “Genetic Revolution”​—Dakkel a Panginanamaan a Kumarkarot’ Pannakaseknan

TI “genetic revolution” rumrumuaren iti laboratorio ket sumrek iti inaldaw-aldaw a panagbiag. Inapektarannakayon aya? Amirisenyo:

▲ Dagiti bakteria a nabalbaliwan ti pannakabukelda mabalindan ti mangpataud iti adu a napapateg a droga a kas ti insulin, hormone a pagpadakkel ti tao, ken ti maysa a bakuna a maipaay iti hepatitis B.

▲ Padpadasenen ti Estados Unidos nga usaren iti klinika ti bakuna a maibusor iti AIDS, nga agpadpada a napataud babaen iti genetics wenno pannakabukel.

▲ Posiblen ti panangsubok kadagiti adu a matawid a saksakit, bayat ti panagsikog ta “dagiti tanda” dagitoy a saksakit ket masarakan iti DNA ti tao. Nammuanen ti nalaka ken napartak a pannakadlaw iti sickle-cell anemia bayat ti panagsikog.

▲ Dagiti genes a mismo a mangpataud kadagiti matawid a saksakit ket naitudon ket, no dadduma, mapaaduda babaen iti cloning isu a maaramid babaen iti genetic engineering wenno nabalbaliwan a pannakabukel.

▲ Gaput’ maragsakanda kadagiti nasarakanda a genes, dadduma a sientista itantandudoda ti napanunot a “Proyekto ti Manhattan” a pannakabukel tapno ikeddeng ti eksakto a pakabigbigan dagiti amin a 100,000 wenno ad-adu pay a genes kadagiti 23 a paris a chromosomes a mangbukel iti DNA ti tao. Ti nagkaykaysa a gobierno ti E.U. immanamong a mangsuportar iti proyekto. No anamongan ti Kongreso, mainanama nga alaenna ti 15 a tawen ket makagastos iti sumagmamano bilion a doliar.

▲ Idi 1987 imbaga ti opisina ti patente iti E.U. a sisasaganan a mangamiris kadagiti aplikasion a maipaay iti patente kadagiti animal a nabalbaliwan babaen iti teknolohia ti genetic engineering, isu a nangirugi iti nabnabiag a debate kadagiti sientista ken dagiti manangitandudo iti nasayaat a kababalin. Idi Abril 1988 ti kasta a patente ket naipalubos a maipaay iti maysa nga utot.

Panangpataud iti Adu a Droga

Nalabit ti dagdagus a gunggona iti gene-splicing (panamagtipon iti genes ti nagduma a kita) isu ti panagpataud iti droga. Ti pannakailako dagiti pinataud ti genetic engineering a droga ket mainanama a lab-awanna ti binilion a doliar iti tinawen iti asidegen a masanguanan. Ngem saan a dimteng iti nagpatnag laeng daytoy a balligi.

Alaenyon ti insulin, kas pangarigan. Maysa kadagiti praktikal a resulta iti teknolohia ti nabaliwan pannakabukelna a DNA isu ti panangsapul iti gene (nga adda iti chromosomes 11) a maipaay iti insulin ti tao ket kalpasanna itipon dagiti kapadpadana iti ordinario a bakteria nga E. coli. Dagitoy a nabalbaliwan a bakteria mapataudda ti adu nga insulin nga eksakto a kapadpada ti molekula ti insulin iti tao. Nakaskasdaaw!

Nupay kasta, innalana ti sumagmamano a tawen tapno makaruar iti laboratorio, a limmasat kadagiti panangsubok iti klinika, naglasat iti pananganamong iti FDA ti E.U. kadagiti droga, ken kamaudiananna iti naan-anayen a pannakapataudna ken ti pannakailakona. Ti pannakagun-od itoy nga insulin dina kayat a sawen a nasarakanen ti agas ti diabetes, kas ti ibaga kadakayo ti diabetiko. Kinapudnona, nupay ti produkto “mabalin nga adda pagimbaganna kadagiti tattao a kabbaro pay a maag-agasan iti insulin wenno dagiti addaan allergy iti gagangay nga insulin manipud iti baka ken baboy [daytat’] saan a nasken kadagiti kaaduan a tattao nga agtomtomar iti gagangay nga agas,” sigun ken Dr. Christopher D. Saudek, direktor iti Johns Hopkins Diabetes Center.

Dadduma pay napinget a panginanamaan a mabalbaliwan ti pannakabukelna a droga iramanna ti TPA (tissue plasminogen activator) ken ti IL-2 (interleukin-2). Ti TPA tumulong a mangrunaw kadagiti nagbalay a dara. Daytat’ inanamongan ti FDA a maipaay iti emerhensia a panangagas kadagiti biktima iti atake ti puso. Ti IL-2 kameng iti pamilia dagiti bambanag nga agtignay a nangnangruna iti nagbabaetan dagiti puraw a selula ti dara. Parang-ayenna ti iyaadu ken pannakapataud dagiti T cells, ket tumulong a manglaban kadagiti sakit. Panawento laeng ti makaibaga no dagitoy a kabbaro a droga tungpalendanto ti karida.

Panangsubok iti Sakit babaen iti Genetics

Idi 1986 nakasarak dagiti managsirarak iti pakainaigan ti genetics ken ti kanser. Nangilasinda ti gene (iti chromosome 13) ket intiponda iti maysa a gene a patienda a manglapped iti matawid a kanser iti mata a maawagan retinoblastoma. Mausisa met dagiti suspetsa a genes maipaay iti posible a pakainaiganda iti kanser ti tulang ken iti nakaro a myeloid leukemia.

Umad-adun ti ebidensia a dagiti genes mangpataudda ken manglappedda iti kanser. Dagiti doktor idiay UCLA (University of California idiay Los Angeles) nasarakanda a ti normal a selula mabalin nga addaan iti maysa wenno dua nga oncogenes (mangpataud iti tumor a genes), ngem ti selula ti kanser mabalin nga addaan ti sangapulo daras a kaadu. No ad-adu ti oncogenes ad-adu dagiti napeggad a tumor, gapuna bilbilangen dagiti managsirarak ti oncogenes dagiti pasienteda tapno maikeddengda no kasano ti kasayaatan a panangagasda kadakuada.

Amin daytoy ket makapagagar, ngem ti kanser saan laeng a maysa a sakit no di ket paset ti pannakabukel. Maysa a report ti Science inlistana ti saan a nakurkurang ngem 21 a saksakit ti sistema nerbio ken dagiti genes ken chromosomes nga agparang a mairaman kadagitoy a saksakit. Ti listaan iramanna dagiti mammapatay a kas ti Alzheimer’s disease, Huntington’s disease, ken Duchenne’s muscular dystrophy; ket saan laeng nga ilista ti listaan dagiti saksakit ti sistema nerbio. Adda met dagiti pakabigbigan iti pannakabukel a maipaay iti cystic fibrosis, polycystic kidney disease ken dadduma pay a saksakit.

Amin daytoy ti mangibangon iti pananginanama iti panangsubok babaen iti genetics a makaibaga kadatayo no agsakittayo, wenno agsakit dagiti annaktayo, iti maysa kadagiti nasurok a 3,000 a naammuanen a matawid a saksakit. Ngem saan a kasta ti kinalakana. Saan nga amin dagita a saksakit ket patauden ti maymaysa a gene. No daytat’ pataudenen dagiti adu a gene ken dagiti dadduma pay a bambanag, kas iti sakit nga Alzheimer, narikut ti panangsubok. No dadduma ti gene a mangpatpataud iti sakit ket nasarakanen ken nailasin payen, ngem ad-adu pay ngem ti pannakaammo ti kaaduan nga ayanda ti kasapulan. Ti naitudo ket saan a ti gene a mismo no di ti kaabayna a paset ti DNA a maawagan pakabigbigan iti pannakabukel.

“Ti mapa ti genome (isuamin a chromosome) ti tao nga adda itatta ket saan a nalawag,” kuna ni Jan Hudis, Science Information Editor iti March of Dimes Birth Defects Foundation. Kunana pay a maipadis dayta iti ladawan nga innala ti maysa a satelait nga inabbongan ti nababa nga ulep isu a nangpalidem iti amin malaksid dagiti katatayagan a bambantay.”

Ti Parikut ti Panangsubok babaen iti Genetics

Adut’ panginanamaan iti nasaknap a panangsubok babaen iti genetics. “No dadduma,” kuna ti The New York Times, “ammodan nga ilasin dagiti nasarakanda dagiti nasalun-at a gene a mangawit ti kasasaad ti sakit a mabalin a makaiyakar iti dayta kadagiti annakda wenno maresitadan iti kasasaad bayat ti panagsikog.” Pudno a napateg nga impormasion dayta, ngem, kas itudo ti Times: “Dagitoy ti nagballigian ti siensia, ngem dida kaipapanan ti napartak a panangparmek iti saksakit.” Sabali a banag ti panangilasin iti sakit a patauden ti pannakabukel. Sabali met a banag ti panangagas iti dayta.

Adda ti pananginanama a, dumtengto ti tiempo, a masarakanto ti pudno a gene a mangpatpataud kadagiti ad-adu a matawid a saksakit. Ti pannakaawat no aniat’ masapul nga aramiden dagiti genes ken no aniat’ biddut a napasamak ket mabalin a mangiturong iti pannakaagas a di pay napampanunot.

Kabayatanna, dagiti nagannak nga aglasat iti pannakasubok babaen iti genetics sanguenda ti narikut a pangngeddeng, nalabit mairaman pay ti pannakapilit a mangiregreg ti di pay naipasngay nga anakda. Kadagiti dadduma, saanen a parikut ti panangiregreg, ngem kadagiti dadduma narikut ti panagpili no dagiti pakabigbigan ti masubok ket saan a dagiti gene a mismo. Ti kaadda dagiti pakabigbigan dina kankanayon a kaipapanan nga adda ti gene.

“Tinawen makasarakkami kadagiti ad-adu pay a pakabigbigan iti gene a maipaay kadagiti saksakit a patauden ti maymaysa a gene,” kuna ni Jeremy Rifkin, ti kritiko iti biotechnology (panangusar ti impormasion iti inhenieria ken teknolohia a mangadal ti solusion dagiti parikut dagiti sibibiag a parsua). “Sadino ti pangilasinam? Addada sumagmamano a ribo a saan unay madlaw a kababalin. Ti leukemia mabalin a patayenna ti anakyo iti edad a tallo, ti sakit ti puso iti edad a trenta, ken ti Alzheimer’s iti edad a singkuenta. Sadinot’ pangibagaam iti saan? Mabalin pay a mangipaulog ti kagimongan ti linteg wenno pilitenda dagiti nagannak a saan a mangiyallatiw kadagiti dadduma a kababalin gapu iti gastos a mangaywan iti salun-at.” Pudno a nakalkaldaang a parikut no ti teknolohia a nairanta a mangispal kadagiti biag ken mangpasardeng iti panagsagaba ket mamataud iti adu nga ipapatay dagiti di pay naipasngay nga annak gaput’ marikna dagiti dadduma a “di nasayaat” dagiti kababalin a nakabuklanda.

Ipabiangyon kadagiti Abogado

Makapainteres, ti baro a biotechnology nakapataud kadagiti kabbaro a parparikut​—panagaapa maipapan iti masapulan a kuarta. “Ti kadi pannakabistana ti nagbalin a kangrunaan a resulta ti biotechnology revolution?” inimtuod ti Science News, gapu ta nadlawna a dagiti kangrunaan a kompania ti droga agdidinnarumdan iti maysa ken maysa ket dagiti babbabassit a kompania iti gene-splicing agriririda maipapan kadagiti kalintegan iti IL-2, maysa a nabalbaliwan pannakabukelna a hormone ti tao a maipaay iti panagdakkel, ken dagiti dadduma pay a malako a droga.

Nakarikrikuten dagiti panagsusuppiat maipapan kadagiti droga, ngem aniat’ mapasamak no rugian dagiti tattao ti mangipatente kadagiti nabalbaliwan ti pannakabukelna nga animal, kas impalubos ti linteg ti opisina ti patente iti E.U. idi napan a tawen? Dagiti managsirarak idiay San Diego nagballigida a nangitipon iti genes ti kulalante iti mula a tabako, a nangpataud kadagiti mulmula nga agsilnag iti lawag! Dadduma a mulmula a tabako naikkanda ti gene manipud iti bacterium tapno mangbukel iti protina a makasabidong kadagiti igges (caterpillar) a mangmangan iti mula. Dagiti sientista iti Maryland nakapataudda iti transgenic pig​—maysa a baboy nga addaan iti hormone a gene a pagpadakkel manipud iti maysa a baka.

Daytoy a pagannayasan a mamagtipon kadagiti genes a naggapu kadagiti saan nga agpada a kita mangipaay ti pakaseknan kadagiti adu a tattao. Dadduma a grupo dagiti mannalon “makitada ti genetic engineering kas sabali manen kadagiti adu unay a teknolohia a mangpabpabor kadagiti dadakkel a pagtalonan ti korporasion ngem kadagiti babassit a pagtalonan.” Dagiti grupo a mangitantandudo ti kalintegan dagiti animal “matmatanda dayta a kas interamente nga insulto iti kinanaan-anay dagiti animal,” kuna ti The New York Times.

“Ditay ammo no ania ti biag,” kuna ni Dr. Erwin Chargaff, propesor emeritus iti biochemistry idiay eskuelaan ti medisina iti Columbia University, “ngem pakibibiangantayo dayta a kas ti inorganiko a solusion ti asin.” Kinuna pay ni Dr. Chargaff: “Ti makitkitak a dumteng isut’ nagdakkelan a pagpartian, maysa nga Auschwitz a patauden ti molekula, a sadiay maisina dagiti napapateg nga enzymes, hormones, ken dadduma pay imbes a dagiti balitok a ngipen.”

Dadduma ti maamak iti pagpeggadan ti pannakaibulos dagiti nabalbaliwan ti kasasaadda nga organismo iti aglawlaw. Idi 1985 namulta ti maysa a kompania idiay California iti $13,000 idi imbulosna ti nabalbaliwan pannakabukelna a bakteria nga awan ti pammalubos. Idi dagiti korte ti California inanamongandan kamaudiananna ti umasping iti dayta a panangibulos kadagiti dua a pangsubokan a talon idi 1987, dagiti manangdadael ti sanikua dagus a pinarutda dagiti mula. Naitampok manen ti pakaseknan ti publiko idi 1987 idi maysa a patologo iti mulmula iti Montana binakunaanna ti dadduma a kaykayo nga elm iti nabalbaliwan ti pannakabukelna a bakteria. Natubngar ti sientista iti daytoy ta pinilina a saanna nga intantan ti eksperimentona tapno marepaso ti Environmental Protection Agency.

Ti “Holy Grail”?

Kabayatanna, pumarpartak ti panagsirarak iti pannakabukel. Ti Departamento iti Enerhia iti E. U. rinugiannan ti umuna a panangusigna a nairanta a mangikeddeng iti umiso a panagsasaruno dagiti tallo bilion a kemikal a nakaibatayan ti DNA ti tao. Daytoy makakayaw unay a proyekto. Ti naiprenta nga impormasion iti DNA ti tao mabalin a punnuenna ti 200 a dadakkel a libro ti telepono. Iti agdama a kasasaad, mabalin a makagastos ti proyekto iti nakaad-adu a bilion a doliar ket sapulenna ti adu a siglo tapno maturpos, ngem ti napartak nga irarang-ay a mamagsasaruno iti teknolohia ti mainanama a mangpapartak iti dayta, a mabalin a mangpaababa iti tiempo iti 15 a tawtawen, sigun iti naudi a pattapatta. Ti Departamento ti Enerhia kinalikagumanna ti $40 milion a maipaay iti proyekto, ket inanamaenna nga umadu ti pundo agingga iti $200 milion iti tinawen. Masapul nga anamongan pay ti kongreso.

Anianto ti gatangen dagitoy amin a kuarta? Dadduma a sientista impadisda dagiti detaliado a pannakaammo iti DNA ti tao iti “Holy Grail” wenno banag a kasapulan unay iti pannakabukel ti tao. Makumbinsirda a daytanto ti nakapatpateg nga alikamen iti panangawat iti tunggal panagtignay ti tao. Ngem saan a sigurado dagiti dadduma.

“Nupay no sumagmamano nga imbestigador ti agduadua iti pagimbagan ti panamagsasaruno iti gene a paginteresan, adda nakaro a panagduadua iti dagus a pagimbagan iti pannakaammo iti umiso a panagsasaruno ti nucleotide iti intero a genome,” kuna ni Jan Hudis, isu a nagkuna nga itatta “bassit laeng a paset ti intero a genome ti mainanama a mangipaay iti impormasion a makagunggonanto a dagus iti medisina.”

Pudno a nakalkaldaang no dagiti pundo a kasapulan unay iti panagsirarak iti medisina ket mausar a maipaay iti dakkel unay a proyekto a pagduaduaan ti kinapategna.

“Tarigagayantay dagiti Naan-anay nga Ubbing”

Sadinot’ pagturongan ti “genetic revolution”? Awan duadua, daytat’ addaan iti adu a pagimbagan iti porma dagiti nasaysayaat a droga, nasaysayaat a pannakaagas, ken ti naparang-ay a pannakaawat no kasano ti panagtrabaho dagiti sibibiag a bambanag. Ngem adda pay sabali a dasig ti panagbalbaliw.

“Tarigagayantay dagiti naan-anay nga ubbing,” kuna ni Jeremy Rifkin. “Tarigagayantay dagiti naan-anay a mulmula ken an-animal. Tarigagayantay ti nasaysayaat nga ekonomia. Awan ti dakes a panggep ditoy. Ti dalan nga agturong iti Natured a Baro a Lubong nalukatan babaen kadagiti nasayaat a panggep.

“Tunggal addang, pangpanggepenmi ti mangbalbaliw iti paspaset ti linteg ti pannakabukel dagiti sibibiag a bambanag. Tumaud ti dua a napateg a salsaludsod: No balbaliwantay ti linteg ti pannakabukel, ania a kasasaad ti ipasdek daytoy a kagimongan iti panangikeddeng ti naimbag ken dakes, ti napateg ken ti awan mamaayna a genes? Ket kayatko a maammuan no adda institusion a mabalin a talken ti siasinoman nga addaan iti ultimo a kalintegan mangikeddeng iti plano ti pannakabukel dagiti sibibiag a bambanag?”

Dagitoy dagiti salsaludsod a mainugot a masungbatan. Siasino ti ad-adda a nakabalan ngem ti Namarsua a mangikeddeng no ania ti naimbag ken dakes a gene? Isut’ makaammo kadagiti kaunggan a kasasaad iti linteg ti pannakabukel, kas impakita ni David idiay Salmo 139:13-16: “Sika ti nangbungon kaniak idiay aanakan ni inak. Agyamanakto kenka ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti ar-aramidmo; ket daydayta ammuen unay toy kararuak. Ti langak saan a nailinged kenka, idi nabukelak a sililimed, ket naaramidak a naisangayan kadagiti kaungan toy daga. Dagiti matam nakitada daydi bagik a di pay nabukel, ket ita librom naisuratda amin, dagiti pay al-aldaw naikeddeng idi kaniak, idinto a kasla awan pay uray maysa kadakuada idi.” Dikay kadi kayat ti agtalek Kenkuana nga addaan ti ultimo a kalintegan a mangikeddeng iti pannakabukel dagiti amin a sibibiag a bambanag?

[Blurb iti panid 13]

Siasino koma ti mangikeddeng no ania a genes ti naimbag ken no ania dagiti dakes?