Insigno Kadin Dagiti Gene-tayo ti Pagtungpalantayo?

“KADAWYAN idi a panunotentayo nga ikeddeng dagiti bituen ti pagtungpalantayo. Ita, kaaduanna, pagaammotayo nga adda kadagiti gene-tayo ti pagtungpalantayo.” Kasta ti kinuna ni James Watson nga inadaw da Ruth Hubbard ken Elijah Wald iti pangrugian ti libro nga Exploding the Gene Myth. Nupay kasta, iti mismo a baba ti naadaw a sasao ni Watson, naadaw da R. C. Lewontin, Steven Rose, ken Leon J. Kamin a kunkunada: “Dikam makapanunot iti aniaman a napateg a kababalin ti tao iti kagimongan a naisigud iti gene-tayo a saanen a mabalin a sukogen dagiti kasasaad ti kagimongan.”

Sumariaen ti akkub dayta a libro ti dadduma kadagiti linaonna ken manglukat babaen iti napateg a saludsod, “Ti kadi kababalin ti tao maigapu iti gene?” Iti sabali a pannao, ikeddeng kadi nga interamente dagiti gene a mangyal-allatiw kadagiti matawid a biolohikal a kababalin ken ugali ti organismo ti kababalin ti tao? Rebbeng kadi nga awaten ti dadduma nga imoral a kababalin gapu ta maigapu dayta iti gene? Rebbeng kadi a pakilangenan dagiti kriminal a kas biktima ti paglintegan dagiti gene-da, a mabalin a maksayan ti sungsungbatanda gapu ta immun-unan nga inkeddeng dagiti gene-da?

Ditay mailibak a nakaaramid dagiti sientista iti adu a makagunggona a takuat iti daytoy a siglo. Mairaman kadagitoy ti natakuatan a makapasiddaaw a DNA, ti makuna a plano ti genetiko a pannakabukeltayo. Ti impormasion nga ik-ikutan ti genetic code agpadpada a rinirona dagiti sientista ken dagiti kadawyan a tao. Ania ti talaga a naammuan ti panagsirarak iti tay-ak dagiti genetiko? Kasano a nausar dagiti nasarakan a mangsuporta iti moderno a doktrina iti immunan a pannakaiprograma wenno pannakaikeddeng ti pagtungpalan?

Ti Ngay Di Kinamatalek ken Homoseksualidad?

Sigun iti maysa nga artikulo a naipablaak iti The Australian, kuna ti dadduma a panagsirarak kadagiti gene a ti “di kinamatalek nalabit adda kadagiti gene-tayo. . . . Agparang a ti nakusit a pusotayo talaga a nairanta a kasta.” Agasenyo ti riribuk a patauden daytoy a kababalin kadagiti panagasawa ken pamilia babaen ti panangpataud iti pakaigapuan ti panaglisi ti asinoman nga agtarigagay iti maksayan a sungsungbatan gapu iti nalulok nga estilo ti panagbiag!

Maipapan iti homoseksualidad, adda paulo ti magasin a Newsweek a “Naipasngay Wenno Pinatanor?” Kinuna ti artikulo: “Padpadasen nga awaten ti siensia ken ti psychiatry ti baro a panagsirarak a mangisingasing a ti homoseksualidad mabalin a maysa a banag a maigapu iti gene, saan a gapu iti panangpadakkel dagiti nagannak. . . . Iti komunidad a mismo dagiti bakla, adu ti mangawat iti kapanunotan a ti kinabakla mangrugi kadagiti chromosome.”

Kalpasanna inadaw ti artikulo ni Dr. Richard Pillard, a nagkuna: “No ti seksual a pannakaawat ti maysa ti ikeddeng ti gene, daytoy kaipapananna, ‘Saan a basol, ket saanmo a basol.’” Iti ad-adda pay a panangpabileg itoy “awan basolko” nga argumento, kuna ni Frederick Whitam, maysa a managsirarak iti homoseksualidad, nga “adda pagannayasan ti tattao, no maibaga a biolohikal ti homoseksualidad, nga umasugda a buyogen ti pannakabang-ar. Bang-aranna dagiti pamilia ken dagiti homoseksual iti basol. Kaipapananna met a saan a masapul nga agdanag ti kagimongan maipapan kadagiti bambanag a kas kadagiti bakla a maestro.”

No dadduma, iparang ti warnakan dagiti makunkuna a pammaneknek a pudno ken di pagduaduaan a dagiti homoseksual a pagannayasan ti ikeddeng dagiti gene imbes a posibilidad laeng ken mapagduaduaan.

Pinagbalin ti magasin a New Statesman & Society nga awan ti mamaay ti dadduma kadagiti nalaing a panagsasao a nausar iti panangipadamag kadagiti naammuan: “Ti maallukoy unay a managbasa mabalin a malipatanna a saan a naan-anay ti narikut a pisikal a pammaneknek​—wenno, talaga a naan-anay nga awan ti pakaibatayan iti biddut unay [dakes unay] a panangaklon ti siensia a ti kinalulok ‘naisiguden iti gene ti lalaki ken naimalditen iti circuitboard iti utek ti lalaki.’” Iti libroda a Cracking the Code, innayon da David Suzuki ken Joseph Levine ti pannakaseknanda maipapan iti agdama a panagsirarak iti gene: “Nupay posible nga ikalintegan nga impluensiaan dagiti gene ti kababalin iti kaaduan a pamay-an, sabali met a banag ti panangipakita a ti maysa nga espesipiko a gene​—wenno paris a gene, wenno uray duapulo a gene​—ti talaga a mangtengtengngel kadagiti espesipiko a detalye ti panagtignay ti maysa nga ayup iti aglawlawna. Iti daytoy a punto, nainkalintegan ti mangimtuod no nakasarak ti asinoman, iti naan-anay a panangsapul ken panangtaming iti molekula ti aniaman nga elemento ti DNA a mangapektar iti espesipiko a pannakaipadto ti kababalin.”

Dagiti Gene ti Alkoholismo ken Kriminalidad

Ti panangadal iti alkoholismo pinaginteresna ti adu a managsirarak iti gene iti adu a tawen. Kunaen ti dadduma nga ipakita dagiti panagadal a ti kaadda wenno kaawan ti dadduma a gene ti makimbiang iti alkoholismo. Kas pagarigan, impadamag ti The New England Journal of Medicine idi 1988 a “bayat ti napalabas a dekada, tallo nga agsisina nga imbestigasion ti nangpataud kadagiti di mapagduaduaan a pammaneknek a maysa a matawid a kababalin ti alkoholismo.”

Nupay kasta, karkaritenen ti dadduma nga espesialista iti tay-ak ti pannakaadikto ti panangmatmat a ti alkoholismo ti nangnangruna nga impluensiaan dagiti biolohikal a bambanag. Kinuna ti maysa a report iti The Boston Globe nga Abril 9, 1996: “Awan ti masarakan a gene ti alkoholismo iti masanguanan, ket bigbigen ti dadduma a managsirarak a ti kaaduan a masarakanda isu ti gene a nalaka a maapektaran a mangipalubos iti dadduma a tattao nga uminum a saan a maulaw​—maysa a kababalin a mabalin a mangiturong iti panagannayasda iti alkoholismo.”

Impadamag ti The New York Times iti maysa a komperensia idiay University of Maryland a napauluan “Ti Kaipapanan ken Kinapateg ti Panagsirarak iti Genetics ken Kriminal a Kababalin.” Nakalaklaka unay ti panangpanunot iti kriminal a gene. Adu a managkomento ti kasla magagaran nga umayon iti pagannayasan. Kinuna ti maysa a mannurat iti siensia iti The New York Times Magazine a ti dakes mabalin a “maimula kadagiti kawikaw dagiti chromosome nga iyallatiw dagiti nagannaktayo iti pannakayinaw.” Impadamag ti maysa nga artikulo iti The New York Times a ti kanayon a pannakaisalaysay dagiti gene a maipaay iti kriminalidad pataudenna ti panangipapan a ti krimen adda “maymaysa a nagtaudanna​—ti kinaabnormal ti utek.”

Ipadto ni Jerome Kagan, maysa a sikologo iti Harvard, a dumtengto ti tiempo a dagiti panangsubok iti gene ilasindanto dagiti ubbing nga agannayas iti kinaranggas. Isingasing ti dadduma a tattao a mabalin a mainanama a makontrol ti krimen babaen iti biolohikal a panangiturong imbes a babaen kadagiti pannakabalbaliw ti kagimongan.

Ti pagsasao a nausar iti panangipadamag kadagitoy a pangnamnamaan maipapan iti gene a pakaibatayan ti kababalin, masansan a di nalawag ken saan a sigurado. Saritaen ti libro nga Exploding the Gene Myth ti panagadal ni Lincoln Eaves, maysa a mangad-adal iti gene ti kababalin, a nagkuna a nakasarak iti pammaneknek iti pakaigapuan ti panagliday a patauden ti gene. Kalpasan ti panangsaludsodna kadagiti babbai a naibilang a nalaka nga agliday, “insingasing [ni Eaves] a mabalin a mapasamak ti di namnamaen a parikut gapu iti malidliday a panangmatmat ken aw-awid [ti babbai].” Ania dagiti “di namnamaen a parikut”? Dagiti babbai a naadal ti “narames, naraut, wenno naikkat kadagiti trabahoda.” Gapuna, ti kadi panagliday ti nangpataud kadagitoy a makariribuk a pasamak? “Ania a kita ti panagrasrason dayta?” kuna ti libro. “Dagiti babbai ti narames, naraut, wenno naikkat kadagiti trabahoda, ket naglidayda. No ad-adda a makariribuk dagiti pasamak a napadasanda, nakarkaro ti panagliday. . . . Mabalin nga adda koma mamaay ti panangsapul iti genetiko a pakainaigan no nasarakan [ni Eaves] a saan a mainaig ti panagliday iti aniaman a kapadasan iti biag.”

Kunaen dayta met laeng a publikasion a dagitoy nga estoria ti “gagangay kadagiti agdama a panangipadamag iti gene [ti kababalin], agpadpada iti warnakan ti kaaduan a tattao ken kadagiti sientipiko a pagbasaan. Naglaonda kadagiti aglalaok a makaawis a kinapudno, di napaneknekan a panangipapan, ken aglablabes nga awan nakaibatayanna a kinapateg dagiti gene iti panagbiagtayo. Ti nakadidillaw a banag maipapan iti adu iti daytoy a pannakaisurat isu ti dina kinalawag.” Ituloyna: “Adda dakkel a nagdumaan ti pananginaig kadagiti gene iti kasasaad a mangsurot iti pagwadan ni Mendel iti panagtawid ken ti panangusar kadagiti pinarparbo a genetiko a ‘pagannayasan’ a mangilawlawag kadagiti narikut a kasasaad a kas iti kanser wenno nangato a presion ti dara. Nagkonklusion pay dagiti sientista idi insingasingda a ti panangsirarak iti gene makatulong a mangilawlawag kadagiti pagannayasan ti tao.”

Nupay kasta, gapu iti amin nga immunan a naibaga, agtalinaed pay laeng dagiti saludsod a masansan a naibangon: Apay a no dadduma maamiristayo ti nagbalbaliw a kababalin a rumsua iti panagbiagtayo? Ken ania ti adda kadatayo a mangkontrol kadagita a kasasaad? Kasano a magun-odan ken mataginayontayo ti panangiturong iti biagtayo? Nalabit mapaneknekan a makatulong ti sumaganad nga artikulo a mangipaay kadagiti sungbat dagitoy a saludsod.

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

Panangagas Babaen iti Gene​—Naragpat Kadin Dagiti In-inanamaen?

Ti ngay maipapan iti panangagas babaen iti gene​—a mangitudok kadagiti mangkorehir a gene kadagiti pasiente tapno agasan ida kadagiti nakaisigudan a sakit a maigapu iti gene? Dakkel ti pananginanama dagiti sientista sumagmamano a tawenen ti napalabas. “Ti kadi panangagas babaen iti gene maysa a teknolohia a dimtengen ti tiempona?” isaludsod ti The Economist a Disiembre 16, 1995, a kunkunana: “No ipato kadagiti sao dagiti tattao a mangar-aramid iti dayta, ken iti kasta unay a panangsaklaw ti warnakan, mabalin a kunaenyo a pudno dayta. Ngem di agtutunos ti maysa a grupo dagiti mabigbigbig ken nalalaing a sientipiko iti America. Sangapulo ket uppat a mabigbigbig nga eksperto iti siensia ti kiniddaw ni Harold Varmus, pangulo iti National Institutes of Health (NIH), a mangrepaso iti tema. Kalpasan ti pito a bulan a panangpampanunot kinunada iti maysa a report a naipablaak idi napan a lawas a, nupay no pangnamnamaan ti panangagas babaen iti gene, dagiti naaramidanna ita ti ‘nalablabes a naidayaw’.” Naaramid dagiti panangsubok kadagiti 597 a pasiente nga agsagsagaba iti kinakurang ti adenosine deaminase (ADA) wenno maysa iti adu a sabsabali a sakit a naipagarup a maibagay iti panangagas babaen iti panangnayon kadagiti ganggannaet a gene. “Sigun iti grupo,” kuna ti The Economist, “awan ti uray maysa kadagiti pasiente ti nalawag a nagunggonaan iti pannakipaset iti kasta a panangsubok.”

[Dagiti ladawan iti panid 7]

Agpapan pay iti kunaen ti dadduma maipapan iti inkeddengen ti gene a panagtigtignay, mabalin a pilien dagiti tattao no kasano ti panagtignayda