Makitkitan ti Panungpalan ti Polusion?

TI PANANGINANAMA iti maysa a nadalus a daga ket pudno a makaparagsak. Ngem napudno kadi dayta? Bueno, dadduma a pagilian ti mangpadpadas a mangpasayaat ti kasasaad no maipapan iti polusion. Ti ibabassit ti polusion ti angin ket naipadamagen a gapu iti nainget nga addang a mangtimbeng ti buli a linaon dagiti tambutso dagiti kotse. Kadagiti dadduma a luglugar, ti industrial a parikut agparang a bimmasit met. Daytoy, nupay kasta, ket saan a kanayon a gapu iti nainget a panangtimbeng. Imbes ketdi, daytat’ resulta, no dadduma iti panangbalbaliw iti kasasaad ti industria nga inyeg ti kasasaad ti ekonomia ti lubong.

Ti Daga—Nadisenio a Mangdalus iti Bagina Met Laeng?

Mainayon iti dayta, addada dagiti gagangay a mekanismo a mangdalus nga agandar. Kas pangarigan, ti phytoplankton ket maysa kadagiti kangrunaan a pangbusor kadagiti mangmulit a bambanag, sigun ken Dr. Aubert iti Medical Oceanography Center idiay Nice, Francia. Dagitoy a babassiusit nga organismo mangiruarda kadagiti gagangay nga antibiotiko a mangdadael iti impeksion. Daksanggasat, dagitoy ti maringbawan. Idiay Italia, ti Venice ken ti asideg a Baybay Adriatico ket napnapno kadagiti algae. Iti Adriatico ti polusion pataudenna ti “algae, maysa a nabangsit ken nagalis a jelly, amarilio, kolor kape ken dapuen, nga agsaknap nga agpaabagatan iti ginasgasut a kilometros” iti kalgaw. (The Globe and Mail, Toronto, Canada) Maysa a makagapu a banag isu ti pagayusan manipud iti karayan Po, “nga addaan ti di pay narunaw nga ibleng manipud kadagiti nasurok a 15 milion a tattao, basura manipud kadagiti adu a kangrunaan nga industria iti Italia . . . ken ti ibleng dagiti nasurok a lima milion a baboy.”

Ti ngay polusion iti daga? Ti panagsirarak ti maysa a dakkel a kompania ti kemikal a maitunos iti U.S. Department of Energy ipalgakna ti kaadda dagiti adu a kita iti bakteria, fungi, ken amoeba iti daga, dadduma agingga iti 260 metros iti uneg. Ni Dr. David Balkwell iti Florida State University kunana: “Dagitoy a nauneg nga organismo mabalin a daldalusanda ti gagangay a danum iti uneg ti daga.” Iti sabali a pamay-an, manginanama ni Dr. Balkwell a dagiti genetic engineers mabaelandanto a tignayen dagitoy adda iti uneg ti daga nga organismo a “mangrunaw kadagiti espisipiko a banag a mangmulit.”

Nupay kasta, iti kinapudnona, masapul a kunaentayo a ti agdama a kasasaad ket di mangipanamnama iti napartak a panungpalan iti pisikal a pannakamulit ti daga. Kaskasdi, masiguradotayo a makitkitan ti panungpalan ti polusion. Apay?

Panangikkat iti Polusion a Moral

Tapno ti planeta agbalin a pudno a nadalus a pagtaengan ti sangatauan, dagiti agnaed iti dayta masapul a nadalusda a tattao, iti moral agraman iti pisikal. Dagiti tattao masapul a parmekenda ti kangrunaan a panangipangpangruna iti bagi ket pataudenda dagiti awan agumna a kualidad, panangipakita iti konsiderasion kadagiti pada a tao ken dagiti kaarubada nga animal. Mabalin kadi nga aramiden daytoy?

Kadagiti adun a dekada, nasarakan dagiti Saksi ni Jehova a mabalin a maaramidan. Sinubokdan ti mangbalbaliw iti personalidad a pannakabalin ti Biblia, ket nasarakanda a daytoy a libro addaan iti pannakabalin a mangbalbaliw kadagiti tattao, nga addaan iti makagunggona nga epekto iti aglawlaw. Kas pangarigan, dagiti opisiales iti estadium ti nangpasiddaaw iti kinaurnos ken kinadalus ti bunggoy a tumabtabuno kadagiti dadakkel a kumbension dagiti Saksi ni Jehova. Ti masansan a komento ket ‘ti estadium napanawan a nadaldalus ngem idi simrek dagiti Saksi.’

Maysa a kameng iti sports complex idiay Lisbon, Portugal, inlawlawagna iti maysa kadagiti Saksi ni Jehova: “No damagen dagiti tattao no aniat’ pagarupko kadakayo, diak makapaglangsot. Ibagak kadakuada a dagiti Saksi ni Jehova naimbag ti kababalinda, kinadalusda ken organisasionda. . . . No marugitam ti maysa a banag, dalusam ti 99!”

Ti panangipapilit iti pisikal a kinadalus ket mainaig iti nangato a prinsipioda iti moral. Ania dagita a prinsipio? Dagidiay a naibalabala iti Biblia, nga isu ti naisurat a sao ti Dios. Maipapan kadagidiay nga agsanud, kunaen ti Biblia a dagiti daldalan ti Dios ‘nangatngato ngem dagiti daldalanda, ket dagiti pampanunotna nangatngato ngem dagiti pampanunotda.’ (Isaias 55:7-9) Kaskasdi, masursurotayo dagiti daldalan ti Dios gapu ta ti Dios a mismo ipalubosna a maammuan dagidiay mangayat nga agbiag a maitunos kadakuada. Daytoy a nadiosan nga edukasion ket nasken a maipaay iti masanguanantayo.

Minilion a Saksi itatta padpadasenda ti agbiag a maitunos kadagitoy a nadalus a moral a pagalagadan, ket magunggonaanda iti kasta unay. Para kadagiti adu, nupay kasta, daytoy kaipapananna ti dakkel a panagbalbaliw iti ug-ugalida ken ti estilo ti panagbiagda.

Droga, Panangbabaot, ken Panagbiktoria

Alaenyon ti kaso ni Marie, miembro iti pamilia a 13 manipud iti napnapnot’ krimen a lugar iti maysa a siudad ti Inglatera.

“Nalatak ti pamiliak a nauyong, ket kas kadagiti dadduma kadakuada, pagaammodak a butangero. Idi agedadak iti 15, naalisanak. Dua a tawen kalpasanna, naipasngay ti anakko a babai, ket nabaybay-anak a mangaywan kenkuana nga agsolsolo. Ti nobiok naibalud iti [pagsursuruan a pagadalan]. Isut’ naglibas, ket nagsikogak. Pinadasko amin a pamay-an a mangipatingga itoy a panagsikog ket kamaudiananna nagballigiak, ngem dandanin napukawko ti biagko.

“Ti nobiok rinugianna ti nagsigarilio iti marihuana ket nagbalin a nakarangranggas kaniak, uray no masikogak manen. Nairamanak met, iti panagsigarilio ken panaglako iti ruot. Itan agnanaedakon iti maysa a balay a napno kadagiti balangkantis. Kankanayon nga ay-aywanak dagiti annakda.

“Idi nagbalinak nga interesado iti sabali a lalaki, impatingga ti immuna a nobiok ti relasion babaen ti panangbagsolna kenkuana iti namin-walo a daras. Gapu iti dayta isut’ natiliw manen. Kalpasan ti iruruarna iti pagbaludan nagkasarkamin ket agpadpadakami a naisagmak iti kasta unay iti droga.”

Kalpasan ti pannakasabetna kadagiti Saksi ni Jehova ken nakipagadal iti Biblia kadakuada, daytoy nga agtutubo nangrugin a timmabuno kadagiti Nakristianuan a gimgimong ket nain-inot a nagbalbaliw. Inlawlawag ni Marie:

“Nangrugin a nabigbigko a ti panagsigarilio ken panagtomar iti droga ket dakes. Kalpasan ti panangibagak iti asawak nga isardengkon amin daytoy, kanayon nga ipugawna ti asuk ti sigariliona a marihuana iti rupak, a padpadasennak a gargarien nga agtomar manen iti droga. Nagsikogak manen. Di nagbayag kalpasanna, rinugianen ti asawak ti saan a sumangpet iti intero a rabii.

“Walo a bulan kamaudiananna innalana aminen dagiti alikamenna iti balay ket pinanawannakon. Nagkararagak ken Jehova a tulongannak a makapagibtur, ket pudno a tinulongannak. Idin, kalpasan ti tallo a bulan, nagsubli ti asawak. Nagkararagak a maipaay iti bileg nga agaramid iti naimbag. Naminsan manen pinadasko a pagbalinen a naballigi ti panagasawak, ngem iti uneg ti innem a bulan tartaraknek ti 14 a dait iti aglawlaw ti matak, resulta ti kinaranggas ti asawak; ti droga pay laeng ti umuna nga ayatna. Ti balay nagbalin a kangrunaan a pagipempenan iti intero a lugar. Daytat’ napnapno kadagiti ‘gagayyemna,’ a kaaduan kadakuada ti naka-‘high’ iti droga.

“Babaen iti tulong ni Jehova, naaddaanak iti tured ket sinangok dagiti lallaki. Sidadayaw a dinawatko kadakuada a rummuarda no kayatda nga itultuloy ti panagsigarilioda iti drogada. Idi nangngeg ti asawak dayta, nagpungtot, inayabannak iti kusina, ket rinugianna nga intugtog ti ulok iti diding. Inkagumaak nga ibaga kenkuana a maseknanak kadagiti ubbing ket kayatko nga ikkan ida iti gundaway a dumakkel iti nadalus, nasayaat nga aglawlaw. Ti asawak nakapungtot a rimmuar a napan kadagiti gagayyemna. Nagurayak, nga agkarkararag. Simrek manen iti kusina, ket pagarupko no papatayennakon.

“Nanipud idin, nupay kasta, nagkalman dagiti bambanag. Kamaudiananna immakarkamin. Idi dagiti adikto ti droga immayda simmarungkar, saandan a nagsapata ken nagsarita maipapan iti imoral a panagbiagda a kas idi. Kasla addan panagraemda kadakami.”

Ti takder ni Marie maipaay iti nadalus a moral ken ti di namulitan a biag ti nangtignay iti puso ti asawana, ket isu met nakipagadal iti Biblia kamaudiananna kadagiti Saksi ni Jehova. Agpadpadan ni Marie ken ti asawana a nabautisaran a Saksi ket okupadoda a tumultulong kadagiti dadduma a mangdalus iti panagbiagda babaen iti tulong ti pannakaammo iti Biblia. Kuna ni Marie:

“No mangngegko ti asawak nga agkararag, wenno no isut’ mangngegko a mangiyebkas iti ayatna ken Jehova, anian ti panagbitik ti pusok! Ti panagbalbaliw iti langana pagsiddaawenna dagiti dati a gagayyemna. Itan ti pamiliami ket pudno a nagkaykaysan. Awan pay kasta a nariknak a kinaragsak, ket pulos a diak agsardeng nga agyamyaman ken ni Jehova iti panangilapsutna kadakami iti daytoy namulitan a sistema dagiti bambanag.”

Dagita a balligi iti pannakidangadang iti moral a polusion ipalgakna ti pannakabalin ti Sao ti Dios. Kasta met, itudona ti namnama iti nasapa a panungpalan iti amin a kita ti polusion. Ania ti kunaen ti Biblia maipapan iti daytoy?

Nadalus a Daga—Sigurado

Ti naannad a panagadal iti Biblia ipalgakna nga agbibiagtayon “iti maudi nga al-aldaw” iti agdama a sistema dagiti bambanag. (2 Timoteo 3:1-5) Ti kasasaad ti aglawlaw ket maysa laeng a paset iti ebidensia a mangpaneknek iti daytoy. Ania ti kaipapanan daytoy no maipapan iti namnamatayo maipaay iti nadalus a daga?

Dayta kaipapananna nga iti mabiiten makibiangton ti Dios kadagiti ar-aramid ti tao. Isut’ agtignayton iti nakabilbileg a pamay-an tapno ikkatenna dagiti amin a moral ken pisikal a polusion manipud iti planetatayo. Iti librona nga Apocalipsis ikarina a “dadaelenna dagidiay a mangdaddadael iti daga.”—Apocalipsis 11:18.

Pudno unay, ti Dios laeng ti addaan ti pannakabalin a mangiyeg iti nadalus, awan mulitna a daga. Makaparagsak ti makaammo a panggepna nga aramiden ti kasta. Inton agtignay, iti asidegen a masanguanan, daytanto ket kas ti kunaenna a mismo: “Adtoy, pagbalinek a baro dagiti isuamin a banag.” (Apocalipsis 21:5) Iti kamaudiananna, ti planetatayo maysanton a maitutop a pagtaengan dagiti nadalus, nalinteg a tattao, a mangtagiragsakto iti kinawadwad iti agnanayon.