Panangyalison—Ti Pamusposan iti Panagbiag?

IDI 1941 ni Dr. John S. Lundy nangikeddeng iti pagalagadan maipaay iti panangyalison iti dara. Nalawag nga awan ti aniaman a pammaneknek ti klinika a mangsuportar kenkuana, kinunana a no ti hemoglobin ti pasiente, ti paset ti dara a mangawit iti oksihena, bumaba agingga iti sangapulo a gramo wenno nababbaba pay iti tunggal decilitro a dara, ngarud ti pasiente kasapulannan ti panangyalison. Kalpasanna dayta a bilang nagbalinen a pagalagadan dagiti dodoktor.

Daytoy a sangapulo-gramo a pagalagadan nakariten iti dandani 30 a tawenen. Idi 1988 ti The Journal of the American Medical Association direkta nga imbagana a ti pammaneknek dina suportaran ti pagalagadan. Ti anesthesiologo a ni Howard L. Zauder kunaenna a daytat’ “masalsalakniban a tradision, a mailimlimed, ken saan a suportaran dagiti pammaneknek ti klinika wenno eksperimento.” Daddumat’ mangawag iti dayta a basta sarsarita.

Nupay adda daytoy a nakabilbileg a panangibutaktak, ti sarsarita nasaknap pay laeng a maidaydayaw a kas nasayaat a pagalagadan. Kadagiti adu nga anesthesiologo ken dadduma a dodoktor, ti kaadu ti hemoglobin a nababbaba ngem sangapulo tignayenna ti panangyalison a mangagas iti anemia. Dandani automatiko dayta.

Awan duadua, daytat’ makagapu iti nakalablabes a panangusar iti dara ken dagiti produkto iti dara itatta. Ni Dr. Theresa L. Crenshaw, a nagserbi iti Presidential Commission on the Human Immunodeficiency Virus Epidemic, pattapattaenna nga iti Estados Unidos laeng, adda dua milion a di kasapulan a panangyalison a maipapaay iti tinawen ken agarup kagudua kadagiti amin a panangyalison kadagiti naibanko a dara ti mabalin koma a naliklikan. Pagsennaayan ti Health and Welfare Ministry iti Japan “ti awan an-annadna a panangusar iti panangyalison” idiay Japan, agraman ti “ulbod a panamati iti kinaepektiboda.”

Ti parikut iti panangpadas a mangagas iti anemia babaen iti panangyalison iti dara ket ti panangyalison mabalin nga ad-adda a makapapatay ngem ti anemia. Dagiti Saksi ni Jehova, nga agkedked iti panangyalison nangnangruna gapu iti relihion, nakatulong a mangpaneknek iti dayta a punto.

Mabalin a nakakitakayon kadagiti paulo ti damdamag a nangipadamag a maysa kadagiti Saksi ni Jehova ti natay gaput’ panagkedkedna iti panangyalison iti dara. Nakalkaldaang, dagita a report mammano nga ibagada ti intero nga estoria. Masansan, ti panagkedked ti doktor a mangopera, wenno ti dina pannakaopera a dagus, ti nakagapu iti ipapatay ti Saksi. Dadduma a siruhano agkedkedda a mangopera no awan wayawayada a mangyalison no ti hemoglobin nababbaba ngem sangapulo. Nupay kasta, adu a siruhano ti sibaballigi a nangopera kadagiti Saksi a ti hemoglobinda ket lima, dua, ken nababbaba pay. Kuna ti siruhano a ni Richard K. Spence: “Ti nasarakak kadagiti Saksi ket ti nababbaba a hemoglobin awan a pulos ti pakainaiganna iti ipapatay.”

Nakaad-adu a Pagpilian

‘Dara wenno ipapatay.’ Kastat’ panangdeskribir ti dadduma a dodoktor kadagiti pamusposan iti maysa a pasiente a Saksi. Kaskasdi, iti kinapudnona, adda nakaad-adu a pamusposan ngem ti panangyalison iti dara. Saan nga interesado dagiti Saksi a matay. Interesadoda kadagiti pagpilian a panangagas. Agsipud ta iparit ti Biblia ti panangiserrek iti dara iti bagi, basta dida ibilang ti panangyalison ti dara kas pagpilian.

Idi Hunio 1988, ti Report of the Presidential Commission on the Human Immunodeficiency Virus Epidemic insingasingna nga amin a pasiente masapul a maikkan iti idawdawat dagiti Saksi iti adun a tawtawen, kayatna a sawen: “Ti naipakaammo a panangpalubos iti panangyalison iti dara wenno dagiti paspasetna masapul nga iramanna ti panangilawlawag iti peggad a nairaman . . . ken ti impormasion maipapan iti maitutop a panangagas a pumada iti panangyalison iti dara.”

Iti sabali a pannao, masapul a pagpilien ti pasiente. Maysa a pagpilian isu ti makuna nga autologous a panangyalison. Ti dara ti pasiente met laeng ti mairikus iti urat ti pasiente bayat ti operasion. No ti kasta a pamay-an ket kasla kanayonan laeng ti sistema sikulatorio ti pasiente, awaten dayta ti kaaduan a Saksi. Ipaganetget met dagiti siruhano ti pateg ti panangpaadu ti dara ti pasiente kadagiti awan darana a pangpaadu ket bay-an ti bagi a mangpabaro ti nalabaga a selulana. Dagita a pamay-an nausardan a maisukat iti panangyalison a di mangpaadu iti ipapatay. Kinapudnona, mabalin a maparang-ayda ti kinatalgedna.

Maysa a nagsayaatan a droga a maawagan recombinant erythropoietin ti nabiit pay a naanamongan a limitado a mausar. Dayta papartakenna ti panangpataud ti bagi kadagiti nalabaga a selula ti dara, iti kasta tulonganna ti tao a mangpataud iti ad-adu a darana.

Agsirsirarak pay laeng dagiti sientista iti epektibo a kasukat iti dara a makatulad iti nakaskasdaaw a kabaelanna a mangawit iti oksihena. Idiay Estados Unidos, dagiti managaramid kadagita a kasukat marigatanda a manggun-od iti pannakaanamong dagiti produktoda. Kaskasdi, kas pangkontra ti maysa a managaramid: “No napanunotmo iti mangipan iti dara iti FDA [Food and Drug Administration] tapno maanamongan, di kasapulan ti panangikararagmo a saan koma a masukimat a makasabidong.” Kaskasdi, kasta unay ti pananginanama a makasarakdanto iti epektibo a kemikal a maanamonganto a kasukat ti dara a mangawit-oksihena.

Gapuna adda dagiti pagpilian. Dagidiay nadakamat ditoy ket sumagmamano laeng kadagidiay magun-odan. Kas insurat ni Dr. Horace Herbsman, maysa a propesor iti panagopera iti klinika, iti pagiwarnak nga Emergency Medicine: “Nakalawlawagen . . . a pudno nga adda dagiti pagpilian a pannakasukat ti dara. Kinapudnona, nalabit a ti kapadasantayo kadagiti Saksi ni Jehova mabalin nga ipatarus a kaipapananna a di kasapulan ti panagpannuraytayo iti panangyalison iti dara, nga addaan kadagiti amin a komplikasion, kas impagaruptay idi.” Siempre, awan ti baro iti daytoy. Kas napaliiw ti The American Surgeon: “Ti kinapudno a dagiti kangrunaan nga operasion ket sitatalged a maaramid nga awan ti dara ket napaneknekanen a naimbag iti napalabas a 25 a tawtawen.”

Ngem no napeggad ti dara, ket adda dagiti natalged a pagpilian iti panangusar iti dayta, ngarud apay a minilion a tattao ti agpayalison uray di kasapulan—nga adut’ di pay makaammo iti dayta, dadduma ti pudno a maibusor iti pagayatanda? Ti report iti komision ti presidente maipapan iti AIDS napaliiwna iti pasetna ti di panangsursuro kadagiti doktor ken ospital maipapan kadagiti pagpilian. Pabasolenna met ti maysa pay a banag: “Dadduma a sentro ti dara iti lugar agkedkedda a mangitandudo kadagiti pamay-an a mangpabassit iti panangusar iti panangyalison, ta ti sapulda a mangpaandar iti dayta ket agtaud iti panaglako iti dara ken dagiti produkto iti dara.”

Iti sabali a pannao: Ti panaglakot’ dara dakkel a negosio.