Ti Maaramid ti Arsisio Kadakayo
TI PAGBALBALIWAN a panagadal kadagiti 17,000 nga alumni ti Harvard, a nadeskribir iti The New England Journal of Medicine uppat a tawenen a napalabas, ipakitana a ti pisikal nga arsisio mabalin a baliktadenna ti natawid a panagturong iti nasapa nga ipapatay. “Nasalun-atka gapu ta aktiboka,” kinuna ni Dr. Ralph S. Paffenbarger, Jr., direktor ti panagadal.
Idi Hunio 1989 ti The Journal of the American Medical Association kinunana: “Ti pisikal nga aramid ket nainaig iti pananglapped ken panangtimbeng kadagiti adu a medikal a kasasaad, kas iti coronary heart disease (CHD), hypertension [nangato a presion ti dara], . . . ken dagiti saksakit ti isip.” Kinunana pay: “Ti CHD ket 1.9 a daras nga ad-adda a tumaud iti saan nga aktibo iti pisikal a tao ngem iti aktibo iti pisikal a tao. Makaawis daytoy a pananginaig.”
Idi Nobiembre 1989 daytoy met laeng a pagiwarnak nangipablaak iti maysa a panagadal a mangiraman iti 13,344 a tao, ket impakitana manen ti kinapateg ti arsisio. Ti nasaknap a panagadal ipalgakna nga uray ti bassit laeng nga arsisio—kas iti napartak a pannagna iti kaguduat’ oras iti inaldaw—agbanag iti kasta unay a salaknib manipud iti ipapatay kadagiti nakaad-adu a gapu.
Ni Dr. Norman M. Kaplan, a kadua ti University of Texas Southwestern Medical School idiay Dallas, a maysa nga autoridad iti hypertension, kunaenna a nagbaliwen ti panunotna iti kinapateg iti arsisio iti panangagas iti nangato a presion ti dara. “Kas nakitak ti naurnong a pammaneknek iti napalabas a tallo wenno uppat a tawen ad-addan a parparegtaek dagiti tattao iti panagarsisio.”
Ni Dr. Kaplan itan iresitana ti arsisio nga aerobic kadagiti pasiente nga addaan iti nangato a presion ti dara. “Ibagak kadagiti pasientek a papartakenda ti pulsoda,” ilawlawagna. “Ibagak kadagiti tattao nga in-inotenda. Dikay agapura a mangaramid iti dayta. Rugianyo babaen iti nabannayat a pannagna ken nabannayat a panagtaray ket kalpasanna papartakenyo. No adda parikut, pabannayatenyo.” Tapno pudno a makagunggona iti salun-at, ti arsisio masapul a kanayon a maaramid, mabalbalin iti mamitlo wenno mamimpat iti maysa a lawas iti uneg ti 20 agingga ti 30 a minutos iti maminsan.