Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanok ti Agragsak a Makipagnaed iti Maymaysa a Naganak?

“Dagiti ubbing a dua ti nagannakda mabalindat’ maaddaan ti kuarto ken makagatangda kadagiti baro a kawesda. Ngem makikuartoak; mammano a makagun-odak ti kawes a kayatko. Kuna ni nanang a dina kabaelan ida. Masapul nga aramidek dagiti amin a trabaho iti balay no agtrabaho ni nanang, mariknak a kaslaak alila—kasla makuskusitak iti kinaubingko.”—Shalonda, 13 años.

PAGULIDANAN ti dua a naganak a pagtaengan. Ti dua a naayat a naganak gagangay a makaipaayda ti ad-adu a panangiwanwan, proteksion, ken panangsuporta imbes a maymaysa. “Ti dua naim-imbag ngem ti maysa,” kuna ti Biblia, “agsipud ta ad-adda nga epektibo ti panagtrabahoda nga agkadua.”—Eclesiastes 4:9, Today’s English Version.

Di ngarud pagduaduaan, a nupay umad-adu ti maymaysa a naganak a sangakabbalayan, adu nga agtutubo mabainda a makipagnaed kadagita a pamilia. Mabalin a mariknada a dida sisasagana a mangsaranget kadagiti rigat ken parikut nga ipaay ti kasta a biag kadakuada. Ania, ngarud, no dagiti kasasaad a dikay malapdan lapdannakayo iti ayat ken panangaywan dagiti nagannakyo? Naikeddengkayo kadin nga agrigat. Nikaanoman.

Agpannuray kaaduanna dayta iti panangmatmatyo iti kasasaad. Kunaen ti Proverbio 15:15: “Amin nga al-aldaw ti naparigat dakesda; ngem ti siraragsak ti pusona kankanayon a daya kenkuana.” Maitunos itoy a prinsipio, kunaen ni Dr. Helen Mendes: “Dagiti maymaysa a naganak a pamilia masapul a matmatanda ti bagbagida kas grupo ket awatenda ti bagbagida a nagkaykaysa a pamilia,” saan a nasinasina a pagtaengan. Kunana pay: “Dagita a pamilia addaanda ti interamente a naiduma a kababalin ken panangmatmat iti biag no rugianda nga usigen ti bagbagida a kas di maawat a grupo.” Ngem napudno kadi ti maaddaan iti positibo a panangmatmat?

Kualidad—Saan a ti Kaadu

Dagiti managsirarak para iti Family Relations ipalagipda kadatayo: “Ti kaadda ti dua a nagannak iti pagtaengan saan a garantiya a ti ayat, umiso a pannakaaywan ken nasirib a pannakaiwanwan ket maipapaay.” Napaliiwda met: “Ti adda a pisikal a naganak iti pagtaengan mabalin a kaaduanna sikolohikal nga [awan ti panunotna] sadiay.” Gapuna, ti kinaragsakyo agpannuray, saan a no mano a naganak ti kabbalayyo, no di ket ti kita ti naganak wenno nagannak a kaduam iti pagtaengan ken ti interes ken pannakaseknan nga ipakitada iti pagimbagam. Kas napaliiw ni Richard A. Gardner: “Dagiti dakes a nagannak, maymaysa man wenno dua, paglidayenda dagiti annak; ket dagiti naimbag a nagannak, maymaysa man wenno dua, tulonganda dagiti annak a dumakkel a nasalsalun-at ken naragragsak.” Ket dagiti agsolsolo a nagannak masansan a mangaramidda iti madaydayaw a panangikagumaan a mangipaay kadagiti annakda iti kasapulan nga atension.

Kunaen ti 17-años a ni Melanie: “Saan a nalaka nanipud idi pinanawannakami ni tatang. Pudno a narigat ken nanang agsipud ta masapul nga agtrabaho itan. Ngem mapankami kadagiti Nakristianuan a gimgimong ken addaankami ti kanayon a panagadal iti Biblia, banag a mammano nga aramidenmi idi kabbalaymi pay ni tatang.” Kunana pay: “Ad-adu ti banag nga aramidenmi kas pamilia, ket nakasingsingedkami. Siempre, mailiwak ken tatangko, ngem maragsakanak a makipagnaed ken nanangko.” No ti maymaysa a naganak kenka ikagkagumaanna ti kasta a panangpadakkel kenka “iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova,” makapagbiagka pay ken rumang-ay uray pay no di mapagulidanan ti kasasaad ti pamiliam.—Efeso 6:4.

Abagayen ti Basbassit

Addada praktikal a pakaseknan a mabalin a tumaud, nupay kasta. Impamatmat ti maysa a panagadal a dagus kalpasan ti diborsio, mabalin nga agsagaba ti maysa nga agsolsolo a naganak a sangakabbalayan iti 73-porsiento a panagbaba iti estandarte ti panagbiag. Kaawatan, ngarud, a ti kuarta ket dakkel a pakaseknan iti kaaduan kadagiti maymaysa a naganak a pampamilia.a

Aniat’ maaramidanyo? Nalabit dikay matimbeng dagiti paggastosan ti pamilia. Ngem makatulongkayo a mangekonomia ken mangiyanay iti gamengyo babaen ti di panagsayang. (Idiligyo iti Juan 6:12.) Kuna ni agtutubo a Rodney: “Iti aglawlaw ti balay, padasek a diak mabuong wenno mangpukaw kadagiti bambanag, ta kasapulan ti kuarta a mangtarimaan wenno mangsukat kadagiti bambanag. Padasek nga iddepen dagiti aplayans wenno silaw a di maus-usar. Daytoy makatulong a mangipababa iti babayadanmi iti koriente.”

Ti 14-años a ni Tony padasenna ti naiduma a pamay-an. Kunana: “Dagiti ubbing iti eskuelaak kalikagumanda dagiti nagannakda nga igatanganda ida kadagiti addaan nagan nga sneaker ken kawes. Madida mapan ageskuela no awan dagita.” Kuna pay ni Tony: “Awananak iti kaudian a kawes nga addaan nagan, ngem nadalimanekak ken nadalus, ket annadak ti adda kaniak. Ar-aramiden ni nanangko ti kabaelanna; diak kayat a marigatan.” Ti kasta a pannakipagrikna saanna laeng a salimetmetan ti limitado a gameng no di ket pudno a pakaparegtaan ti maysa a naganak.—1 Pedro 3:8.

Ti panangkissay wenno panangikkat iti merienda wenno dagiti junk foods makatulong met. Napaliiw ni agtutubo a Rita: “Ti pannangan idiay pagtaengan mabalin a di unay makaawis a kas iti restaurant ti fast-food, ngem makaekonomia ti kuarta.” Pudno a nainsiriban a panangkuenta! Dadduma nga agtutubo mangidonarda iti paset ti birukda iti paset tiempo iti pundo ti pamilia. Ti 13-años a ni Danny mangited ken nanangna ti kuarta a mabirukanna iti panaglako iti diario. Ilawlawag ni nanangna: “Kalpasan ti panagbayadko iti abang, ti gas, ti telepono, ti taraon, ken gumatang iti kawes, dayta ti kuarta a masapul a gastosenmi. Ket ni Danny pudno a nagsayaatan nga ubing; pudno nga awan aniamanna kenkuana.” Ti pannakitinnulong iti kastoy a pamay-an isut’ maysa a pamay-an iti ‘panangdayaw iti naganak kadakayo.’—Mateo 15:4.

Sakbay ti panangsapulyo iti paset-tiempo a trabaho, nupay kasta, pakisaritaanyo dayta iti naganak kadakayo.b Ti paset-tiempo a trabaho mabalin a singaenna ti panageskuelayo ken dagiti trabahoyo iti pagtaengan, ken dagiti Nakristianuan a gimgimong. (Hebreo 10:24, 25) Gagangay a kabaelan dagiti nagannak ti agtrabaho a mangipaay iti kasapulan dagiti annakda a di kasapulan dagiti annak ti dakkel a paset iti responsibilidad. Kaskasdi, nalabit sarangtenyo ti kaadda ti limitado a biruk. Ngem laglagipenyo a nupay kasapulan dagiti namaterialan a bambanag ken ti kuarta, nabalakadan dagiti Kristiano nga agbalin a kontento iti “taraon ken kawes.”—1 Timoteo 6:8-10; Lucas 12:15.

Kas pangarigan, mabalin a ti pamiliayo immakar manipud iti dakdakkel a pagtaengan a napan iti basbassit wenno iti apartment, a kasapulan a makikaduaka iti kuarto iti maysa a miembro ti pamilia. Ngem mabalinyo pay ti agbalin a kontento. Babaen iti bassit a laing, mabalin a maaddaanka iti panagsolsolo. Dadduma a pamilia, kas pangarigan, ti nangibangon kadagiti pagturogan, a nalingedan kadagiti estante ti libro. Ti basta panangusar iti adda nga espasio wenno ti panangusar iti divider ti kuarto umdasen a mangipaay kadakayo iti pannakarikna iti panagsolsolo.

Ti aniaman a pamay-an, ipalagip ti sikologo a ni Richard A. Gardner kadagiti maymaysa a naganak nga agtutubo: “Napateg a laglagipen a ti kuarta—ken dagiti bambanag a magatang ti kuarta—saan nga isut’ kapapatgan iti biag. Dagitoy . . . dagiti bambanag a kas iti kinataoyo ken no kasano ti panangtratoyo kadagiti tattao ti mangikeddeng no kasano karagsak ti panagbiagyo.” (Idiligyo iti Aramid 20:35.) Maitunos kadagitoy, kinuna ni apostol Pablo: “Nasursurok ti mapnek iti adda kaniak . . tapno iti sadinoman, iti aniaman a tiempo, kontentoak.”—Filipos 4:11, 12, TEV.

Mabalin a maaddaankay met iti dakdakkel a paset iti rebbengen iti panagandar ti pagtaenganyo ngem no agnaedkayo iti dua a naganak a pagtaengan. Ngem imbes a negatibo ti panangmatmatyo itoy, padasenyo a matmatan dayta a kas gundaway nga agpadpada a mangtulong iti naganak kadakayo ken mangsanay kadakayo para iti masanguanan a rebbengen.

No Kasanot’ Panangtaming iti Sobra a Rebbengen

No dadduma, nupay kasta, agtungpal ti agtutubo nga addaan iti ad-adu a rebbengen ngem ti kabaelanna nga aramiden. Mapasamak daytoy nangnangruna no sika ti inaunaan. Aniat’ aramidenyo? Padasenyo nga ilawlawag iti naganak kadakayo ket ilawlawagyo no kasano ti panangapektar daytoy kadakayo. Nalabit maisingasingyo a maiwaras a naimbag ti trabaho. Kas pangarigan, dadduma a pamilia mangikabilda iti listaan a mangipakita kadagiti amin a trabaho nga aramiden ti tunggal miembro ti pamilia. Tapno awan ti ad-adda a mangaramid kadagiti di makaay-ayo a trabaho iti amin a tiempo, dadduma a pamilia ti mangirikus a kanayon kadagiti trabaho kadagiti makabael a miembro ti pamilia.

Dagiti immuna a singasing mabalin a makatulong iti panangusaryo iti kasayaatan iti kasasaadyo. Dina kayat a sawen, nupay kasta, a sagpaminsan dikay tarigagayan ti maaddaan iti maikadua a naganak iti pagtaengan. Ngem ti maysa nga agtutubo a managan Carrie kastoy ti kunana: “Pudno a dika malipatan ti rigat, ngem bumasbassit. Daytat’ kasla maysa a dakkel a siding iti imayo. Kanayon nga adda sadiay, ngem no dadduma dikay madmadlaw dayta.”

Adut’ maigapu, nupay kasta, iti no kasano ti panangikagumaanyo a mangsaranget iti kasasaad. Ta nupay adda dagiti pakaikapisan iti panagnaed iti maymaysa a naganak a pagtaengan, makatulongkayo a mamagbalin a naballigi ken naragsak iti biagyo!

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 16]

Ti pananglutoyo iti pangngaldawyo maysa a pamay-an a mangekonomia iti tiempo ken kuarta ti naganakyo