Naimbag Wenno Dakes ti Tabako?
“Saan a patien ti B.A.T. [British American Tobacco] Uganda 1984 Ltd. a ti panagsigarilio ket makadangran iti salun-at.” Daytoy a sasao, a naaramid iti maysa a surat iti Ministry of Health idiay Entebbe, Uganda, nangpataud iti rurod idiay Britania iti tengnga dagiti pammabasol a mapagduaduaan a kababalin iti negosio ken ti doble a pagalagadan. Apay?
Dagiti pakdaar ti gobierno iti salun-at masapul nga agparang iti pakete ti sigarilio kadagiti Makinlaud a pagpagilian a sadiay ti panagsigarilio ket bumabbaban iti 1 porsiento iti tinawen. Kadagiti rumangrang-ay a pagpagilian, nupay kasta, ti kasta a legal a kasapulan gagangay nga awan, ket no adda, mabalin a di madmadlaw dagiti managsigarilio a gumatang ti sigarilioda a sinaggaysa, imbes a pinakete. Ti paglakuan kadagidiay a pagilian ket agpangpangato iti 2 porsiento iti tinawen. Ngem dayta ket paset laeng iti parikut. Ti nangato a tar ti tabako “a nakapegpeggad kadakuada [Europeo a pagpagilian] a sigarilioen a mismo” ket mailaklako manipud Europa a mapan idiay Africa ken dadduma a rumangrang-ay a pagpagilian, kuna ni Dr. Roberto Masironi, pangulo iti programa iti Tabako ken Salun-at iti WHO (World Health Organization).
Ti agresibo a panaglako itantandudona met ti baro, nabilbileg, ken nalaklaka a kita. Idiay Zimbabwe, a sadiay kagudua iti populasion ti ub-ubing ngem 16 años ket awan ti limitasion ti edad iti gumatang iti tabako, pagamkan a dagiti ub-ubbing agbalindanto nga adikto iti ugali a panagsigarilio. Ni Dr. Timothy Stamps, ministro iti salun-at iti Zimbabwe, inyebkasna met ti pannakaseknanna maipapan kadagiti “nasikap a mensahe a maiturturong kadagiti agtutubo a babbai” tapno allukoyen ida iti nikotina, isu a naawagan ti “kapartakan a sumamay a droga iti Makinlaud a lubong.” Iti panagpalawagna iti kumperensia iti WHO, ti hepe nga opisial iti medisina iti Britania kinunana: “Diak maawatan no kasano ti panangitultuloy ti siasinoman a mangitandudo iti daytoy makapapatay nga ugali.”
Maibusor iti kasta a panangpilit, apay a ti kampania a panangpaadu iti panaglako saan a kumapuy? Addada dua a kangrunaan a rason. Umuna, no kumapuy, rinibo a trabaho iti industria ti tabako idiay Europa ti mapukaw. Maikadua, addada dagiti ekonomia iti pagilian a sadiay ti pakailaklakuan ti tabako. Ti Kenya, kas pangarigan, makaganansia iti 5 porsiento iti nakagupgopan a sapul ti gobierno manipud iti buis iti panaglako ken buis iti ganansia iti panaglakot’ tabako. Makatulong met iti irarang-ay iti paglakuan iti tabako isu ti pinansial a suporta nga ipapaay dagiti kompania ti tabako kadagiti panagay-ayam.
Kabayatanna, agsaksaknapen dagiti parparikut iti salun-at iti Makinlaud a lubong kadagiti pagpagilian nga Africano. Bayat ti panangitultuloyda a makidangadang iti malaria ken ti adu nga adda laeng sadiay a saksakit, masarakanda a ti limitado a kinabaknangda iramanna met nga asikasuen dagiti mainaig-panagsigarilio a saksakit.
Ti Asia isut’ sumaganad a paglakuan a pangiturturongan dagiti kompania ti tabako iti atensionda. Sadiay, ti paglakuan iti sigarilio ket naikeddeng nga agpangato iti agarup 18 porsiento iti sumaganad a sangapulo a tawen. Ti China mainanama nga umawatton kamaudiananna iti Makinlaud a tabako. Naammuanen a 30 porsiento iti sigarilio iti lubong ti sigarilioen dagiti Insik. Ti eksperto iti kanser a Briton a ni Propessor Richard Peto ipadtona a kadagiti amin nga Insik nga ubbing a sibibiag itatta, 50 milion ti matayto kamaudiananna manipud iti mainaig-tabako a sakit, kuna ti The Sunday Times iti London.
Maysa kadagiti kababalin a mangilasin kadagiti Saksi ni Jehova—agarup uppat a milion iti sangalubongan—isu ti saanda a panagusar iti tabako. Kaskasdi, adu kadakuada ti dati a nakaro a managsigarilio. Nagsardengda idi nabigbigda a ti panagsigarilio ket saan a maitunos iti Nakristianuan a pammati. (Mateo 22:39; 2 Corinto 7:1) No pudno a tarigagayanyo ti lumapsut iti pannakaadikto iti tabako, dawatenyo iti asinoman kadakuada ti tulong ken balakad. Isu siraragsakto a mangipaay iti dayta.