Sanguen Dagiti Biktima Dagiti Nakabasol

TI NAKAPASAMAKANNA: Makin-amianan a New York State iti Genesee County DWI Victims Panel. Ti eksena: Innem a tattao, a pinagkaykaysa iti ladingitda ken iggemda dagiti ladawan ti inay-ayatda, nakiramanda iti nasaem a panangikagumaan a mangipabigbig kadagiti nagbasol a naakusaran iti panagmaneho bayat a nakainum.

Dagiti sumaganad isu dagiti napaababa a komento, a pinaababa ti Agriingkayo!

Dagiti Biktima

Maysa nga ama: “Daytoy ti anakmi a ni Eric. Isut’ mapagulidanan nga anak, naangaw, naisem. Itan maldaangakon, agladladingit nga ama iti natayen nga anak a lalaki a 17 años. Iti apagkanito, awanen dagiti arapaapmi, dagiti inanamami maipaay iti masanguanan, ti inay-ayatmi—pinatay ti nabartek a tsuper.

“Mapankami a dua iti asawak iti sementerio. Daytat’ maudin a mangpatibker kadakami. Basaenmi dagiti sasao ni Eric a naisurat iti lapida: ‘Naimpusuan ti pannakailiwko kadakayo, ket inanamaek a ditay koma agsisina; ket no agsisinatayo, agsangitak ta pulos a diak kayat ti agpakada.’ Ket dikam met kayat ti agpakada.”

Maysa nga agtutubo a balo: “Daytoy ti pamiliak. Maysa a 22-años pimmanaw iti padaya ti boda a kunana a saan a nabartek. Iti pick-upna, a nakaparpartak ti tarayna iti nasipnget, dina kabisado a kalsada, immadani iti mamakdaar a karatula ket dina inkankano, ket linabsanna ti karatula nga stop ket binangganakami. Ti maudi a kanito a malagipko isut’ pannakariing a nasakit ti barukongko. Bayat ti panangikagumaanko nga agmulagat, nabaelak a tinaliaw ti asawak a nakarukoben iti manibela. Nangngegko nga agsangsangit ti anakko. Malagipko nga inimtuodko, ‘Aniat’ napasamak?’

“Awan simmungbat. Ti asawak, ni Bill, 31 ti edadna; ti inauna nga anakko a lalaki, 6 ti tawenna; ken dagiti singinko a lallaki, 4 ti tawenda, nataydan. Ti laeng nabatin a namnamak isut’ siam a bulanna nga anakko a babai, a naospital gaput’ nakaro a sugat ti ulo.

“Bayat a nakaiddaak iti ospital iti nakalidliday, agtudtudo nga agsapa ti Mierkoles, naitabon ti asawak ken dagiti tallo nga annakko a lallaki. Pinampanunotko dagiti uppat a lungon, uppat a nasugsugatan a bagbagi, uppat a tattao a diakton makita, mangngeg, wenno masagid manen. Kasano ngarud ti panagbiagkon?

“Ti bassit nga anakko a babai ken siak ti napilitan a mangrugi iti baro a panagbiag. Inlakok ti pagtaengak, ta diak maibturan dagiti pakalaglagipan. Narigatko a mapagballigian ti kinapudno a ti asawak ken dagiti tallo a naguguapo nga annakko a lallaki addada iti sementerio. Amin dagiti panangaywan, ti danag, ti ayat, saan nga umdas a nangsalaknib kadakuada. Ti ladingit, pannakapaay, ken ti kinakawaw a mariknak di maisarita. Nakaab-ababa ti panagbiagda.

“Ti tao a nangkettel ti biag ti pamiliak saan a napeklan a kriminal wenno maysa nga alkoholiko wenno maulit-ulit a nagbasol—maysa laeng a gagangay a tao a rimmuar a nakiragragsak iti maysa a rabii. Agbaybayadak itoy a nakaam-amak a gatad ta pinili ti maysa ti naginum ken nagmaneho. Sapay koma ta saan a pulos a mapasamak daytoy kadakayo wenno iti inay-ayatyo.”

Maysa nga ina: “Rhonda Lynn ti nagan ti anakko a babai. Agraduar koma iti high school idi Hunio 21. Idi Hunio 10 al-alaennan ti maudi a leksionna iti kurso a panagmaneho. Iti dayta nga aldaw dua nga indibidual a naki-party ken nakiin-inum iti kasta unay inkeddengda ti agmaneho. Iti apagkanito, pinagbalinda a daytan ti maudi a panagbiag ni Rhonda, agraman ti biag ti mannursurona iti panagmaneho ken dagiti dua a kaklasena.

“Iti dayta a malem nakaawatak iti awag nga agkunkuna a naaksidente ni Rhonda. Ti laeng napanunotko ket masapul nga addaak a kaduana. Idi simmangpetak iti ospital, naibaga kaniak a diak sumrek tapno kitaen ni Rhonda. Ngem masapul a siguraduek. Pinaikkatko ti ules. Limteg ti rupana ken nakaro ti pannakasugsugatna. Minatmatak dagiti napintas a matana ket sinagidko ti takkiagna, ngem diak mapasayaat ti narumrumek a bagina. Ti laeng maaramidak isut’ panangapros iti napintas a buokna. Awan sungbatna. Isut’ natayen.

“Addaanak ti daksanggasat a rebbengen a mangibaga ken tatangna ken kadagiti kakabsatna a lallaki nga isut’ natayen. Ita naiduman dagiti al-aldawmi gapu iti nakaam-amak a kinakawaw. No koma no isut’ maagkanmi, maarakup iti maminsan pay. Saanton a kas idi ti biag. Ti laeng nabatimi isut’ pakalaglagipan.”

Maysa a Nakabasol

Maysa nga agtutubo a lalaki: “Naiduma ti estoriak manipud iti nangngeganyon. Ti estoriak mangrugi 23 a bulan a napalabasen. Malagipko dayta a kasla idi kalman laeng. Ti gayyemko a babai agayay-ayam iti bowling a liga iti dayta a rabii, gapuna inkeddengko ti uminom bassit ket isut’ buyaek nga agbowling. Imminumak iti lima wenno innem a baso a beer iti sumaganad a dua ket kagudua nga oras. Pinanunotko a diak mabartek ket agurayak iti maysa nga oras sakbay ti panagawidko nga agmaneho.

“Iti agarup 30 a minutos bayat ti panagawidko, adda ambulansia iti kalsada, ket adda maysa a lalaki idiay tengnga ti kalsada a mangiturturong ti trapiko. Diak pulos nakita dayta a lalaki agingga a naladawen. Pinadasko ti lumisi ken agpreno. Idi narumeken ti windshield ko, kinunak iti bagik: ‘Maysa laeng koma dayta nga ugsa wenno aso!’ Ngem ammok a saan. Rimmuarak iti kotse ket napanko inarayat nga agririaw, ‘Naimbagka aya? Naimbagka aya?’ Dinak sinungbatan. Malagipko a nakatakderak a mangbuybuya kenkuana, a mangmatmatmat iti rupana. Isut’ natayen.

“Immay dagiti troopers ti estado ket pinagsaludsodandak. Kalpasanna kinunada: ‘Mannakitinnulongka, ngem nakakatkatawa ti pannagnam ken panagsasaom. Nagin-inumka aya?’ Impandak iti baraks dagiti polis ket sinukimatdak. Daytat’ 0.08 [saan a legal a kaadu ti alkohol iti dara iti kaaduan a paset ti Estados Unidos]. Diak mamati a mapaspasamak daytoy kaniak. Impagarupko a di mapasamak daytoy kaniak. Kaskasdi, sangsanguekon ti kriminal a pammabasol a nakapatay gaput’ kinaliway, DWAI [Driving While Ability Impaired wenno Agmaneho Bayat a Nakainum].

“Maysa laeng a bulanen sakonto maalan ti sertipikok a mangisuro. Panunotenyo laengen no kasanot’ panangmatmat ti kagimongan kadagiti mannursuro. Inanamaenda ida nga awan mulitda iti moral. Daytat’ pinagbannogak, ket itan makitkitakon a mapukawko amin dayta.

“Nagun-odak ti makatawen a pannakasubok, napukawko ti lisensiak nga agmaneho iti 19 a bulan, namultaak iti 250 doliar, binusbosko ti ngudot’ lawas iti pagbaludan, nagserbiak iti komunidad iti 600 nga or-oras, ket naglasatak iti siam a lawas a kurso a pannakabalakad iti alkohol. Malaksid iti dayta, malagipko dagiti rabii a mariingak nga agpigpigerger, a malaglagipko ti ladawan ti rupa ti lalaki. Ket masapul nga agawidak a mangsango kadagiti amin a gagayyemko ken pamiliak. Kasla maysa a pannakidangadang ti mangitultuloy iti biagko. Diak sigurado no adda pateg dayta. Masapul nga agsubliak a mangisuro ket aywanak amin dagidiay nga ubbing. Diak maibturan a panunoten no mano kadakuada ti makaammo iti naaramidak. Ket nakaro ti mariknak a basol ken panagbabain iti pamilia ti lalaki.

“Iti rabii ti aksidente, rebbeng nga aramidek ti karirigatan a banag iti panagbiagko—umawag ken nanang ket ibaga kenkuana, ‘Nanang, napatayko ti maysa a lalaki iti maysa nga aksidente. Masapulko ti lugan nga agawid.’ Idi simmangpeten sadiay, basta naginnarakupkami ket nagsangitkami. Diak tarigagayan a mapasaran ti kadaksan a kabusorko ti napadasak. Dagiti tattao nga aginum ken agmaneho—daytat’ parikut a kayatko a pakatulongan. No pumanawkan manipud itoy a gimong, pumanawka a manglaglagip kadakami. Dinakam liplipatan.”

Nagserra ti Grupo

Ni Patricia Johnston, coordinator itoy a grupo dagiti biktima, nagserra babaen iti nakalkaldaang a kapadasanna iti makapapatay a pannakaidungpar ti alkoholiko nga amana. Kinunana: “No maiboteliak laeng koma ti ladingit a patauden ti alkohol ket pagbalinek dayta a ‘maudin a panaginum ti alkohol,’ dinton masapul ti sabali pay a programa a kas itoy!”

Kamaudiananna, inimtuod ti mangimatmaton no adda siasinoman nga addaan iti saludsod. Awan ti naisaludsod. Ngem adut’ nakalua a nagkuna: “Dinakto mangngeg manen nga aginum ken agmaneho.”

Tiempo laeng ti makaibaga no aniantot’ maibanag dagita a panel iti panangapektar iti kapartak ti panagsubli dagita a natiliw a nagbasol iti kalsada tapno agmanehoda a nakainum. Ngem ti mamagbalin iti parikut a nakaam-amak ti kaaduna isut’ nagdakkel a bilang, minilion, dagidiay agbiahe a nakainum ket saanda a matiliw.

Dagiti nabiit pay a report manipud iti Bureau of Justice Statistics of the U.S. Department of Justice impakitana nga iti nabiit pay a maysa a tawen, dandani dua milion a tattao ti natiliw gaput’ DUI (Driving Under the Influence wenno Agmaneho iti Sidong ti Impluensia). Ngem impakita met dagiti estadistika nga iti tunggal DWI (Driving While Intoxicated wenno Agmaneho Bayat a Nakainum) a natiliw, adda 2,000 pay a saan a madmadlaw kadagiti saan a mapatpatrolia a luglugar, nakaad-adu nga agur-uray a mangpataud manen iti ipapatay.

Aniat’ nangpataud iti aglawlaw a mangparang-ay iti kasta a makapapatay ken awan panangikankanona a tignay? Apay a ti pannakidangadang a maibusor iti panaginum ken panagmaneho agtultuloy a mapagdadangadangan ket di maparmek. Kitaentayo ti dadduma a sungbat.

[Ladawan iti panid 7]

Naulit a pannakaipasango ti nagbasol kadagiti grupo dagiti biktima