Sinot’ Nakabasol?

“MAAWAT ti panagbartek” kadagiti adu a tattao iti kagimongan, kuna ni Jim Vanderwood iti Mohawk Valley Council on Alchoholism idiay New York State. Daksanggasat, mammano laeng ti sibaballigi a makailibak a ti panaginum, uray no nalabes, ket paset ti pannakabukel ti kagimongan.

Iti adun a tawtawen kaaduan a kagimongan ipalpalubosda ti kankanayon, ken uray pay nakaro, a panaginum. Daytoy pinaregtana dagiti dadduma a mangtulad iti nalulok a kababalin. Kuna ni Vanderwood: “Kitaenyo dagiti sine. Kankanayon a pinalpalakpakantayo dagiti tattao kabaelandat’ uminom iti nakalablabes ket mabaelanda pay laeng ti agmaneho. Mamatmatan dayta a kas maysa a kita iti panangpabileg iti panagraem iti bagi. Kasanot’ pananglabanyo iti dayta?”

Gapuna, nupay no ti kangrunaan a nakabasol isu dagidiay a nakapapatay babaen iti panaginum ken panagmaneho, ti nalulok, di mangikankano a kagimongan agraman ti di natimbeng a kababalinda iti alkohol adda met basolda.

“Saan laeng a maawat ti panaginum no di ket kasta unay pay ti pannakaitandudona,” kunat’ opisial ti pananglapped iti krimen a ni Jim Thompson. Imbagana iti Agriingkayo!: “Adu a paay-ayam ti supsuportaran ti industria ti alkohol, kas ti industria ti beer.” Napaliiwna a bayat dagiti adu a paay-ayam, “ti kasayaatan a komersial iti TV isu dagiti komersial ti beer, agraman dagiti amin a mabigbigbig a bituen ti kagimongan a mangan-anamong iti paboritoda a beer.”

Maysa a gimong a naaramid iti sidong ti panangiturong ti dati a siruhano heneral iti E.U. a ni C. Everett Koop ti di inatenderan ti National Association of Broadcasters ken ti Association of National Advertisers. Apay? Gapu ta salaysayenna daytoy isyu iti panagmaneho iti sidong ti impluensia ti alkohol ken maipapan iti pannakabasol. Kinuna ni Dr. Patricia Waller, a nangidaulo iti Education Panel iti gimong: “Ti kinapudno ket datayo [ti kagimongan] pinataudtayo daytoy a parikut, ket nengneng dagiti tattao ta sumukoda iti amin a panangpilit nga ipapaaytayo kadakuada nanipud pay idi nataengandan a makadlaw iti aniaman iti telebision. ‘Ngem,’ [kunat’ kagimongan] ‘awan biangmi. Saan a daytat’ parikutmi.’”

Nagbasol nga Agtutubo Itatta—Parikut a Mammartek iti Masanguanan

Iti nadumaduma a pamay-an, kas iti telebision, sine, ken dagiti adbertismen, mapagbalin a makaay-ayo ti panaginum. Makagteng daytoy kadagiti agtutubo, nalaka a maallukoy nga is-isip nga addaan iti mensahe a, ‘Mabalinyo ti uminom ket agbiag a siraragsak kalpasanna.’

“Ti gagangay nga ubing makitana a mainum ti alkohol iti 75,000 a daras iti TV sakbay nga isut’ makagteng iti legal nga edad nga uminom,” kuna ni Dr. T. Radecki iti National Coalition on Television Violence idiay Estados Unidos. Ni Anders Hansen a Briton a managsirarak sinurbeyna dagiti nasapa pay nga or-oras ti TV idiay United Kingdom ket nasarakanna a 71 porsiento kadagiti amin a programa a sarsarita iramanna ti panaginum. Addada, iti promedio, 3.4 nga eksena iti panaginum iti tunggal oras a “sumagmamano laeng ti pannakaipabuya dagiti panaginum ti alkohol nga addaan iti espisipiko a nagbanagan,” kas iti aksidente ti lugan ken ti homisidio, insennaay ni Hansen.

Iti panagsuratna iti The Washington Post, ti kolumnista a ni Colman McCarthy kastoy ti kunana: “Iti likudan dagiti rag-o ken panagay-ayam iti . . . dagiti dati nga atleta nga aglaklako ti arak ket ad ken kampania ti promosion a mangawis kadagiti ubbing ken mangiduron kadagiti estudiante ti kolehio a mangpanunot a ti panaginum iti alkohol, ken adut’ inumen iti dayta, nasken a maipaay iti pagimbagan iti kagimongan. Pangarigan laengen ti ‘tastes great, less filling’ nga ubbing a lallaki, no dika mangitagtag-ay ti baso, didaka kadua.”

Idiay Union Soviet, ti panaginum ken panagmaneho ket maysa a nasional a parikut. Dadduma nga opisial pagduaduaanda a dagiti ug-ugali ti panaginum ket mabalbaliwan pay. “Daytat’ nakairuamantayo a Russo,” kinuna ti maysa. Nupay pudno daytoy, daytat’ matmatan dagiti adu a kas porma iti panaglinglingay. Gapuna ti agtutubo ken nalaka a maallukoy dumakkelda iti maysa nga aglawlaw iti panaginum.

Inlawlawag ni J. Vanderwood a ti Estados Unidos addaan “kultura nga uminom no ubing pay. Ti alkohol katupag ti naragsak nga or-oras iti softball, bowling, superbowl. No aglinglingay, agusar ti alkohol, no agusar ti alkohol, panaglinglingay dayta.” Kunana: “Mabalin maipueraka iti kasta a kasasaad no dika naadikto iti sikolohikal, sosial, wenno pisikal.” Ngem namakdaar: “Maysa a banag nga ammomi manipud iti panagsirarak, ken napaneknekanen a naimbag, ket no mangrugika nga uminom iti kasta unay no agedadka iti 14, 15, wenno 16, maadiktoka iti uneg ti makatawen. Iti nasapa a 20’s, iti uneg ti sumagmamano a tawen.”

Di ngarud pagduaduaan a ti kangrunaan a makagapu iti ipapatay dagiti 16-inggat’ 24-años idiay Estados Unidos ket mainaig ti alkohol nga aksidente iti trapiko? Awan duadua a dayta met ti kangrunaan a makagapu iti ipapatay dagiti adu kadagiti dadduma a pagilian. Gapuna, nagserra ni Dr. Waller a dagiti manangipateg a nagannak a mangpadpadas a mangpadakkel kadagiti annakda iti kasasaad ti pagtaengan a mangiturong iti direksion iti kinatalna ket mapasanguanda iti nalulok a kagimongan a “mangiturturong iti sabali” a direksion.

Gapuna dagiti agtutubo itatta nga agin-inum mabalin nga agbalindanto a nakaro a parikut a managinum iti masanguanan. Ket masansan nga agkedkedda iti panangbalakad, isu a mamagpeggad iti kinatalged ti publiko iti kalsada. Maysa a 34-años nga agkarabasol, kalpasan ti panaglasatna iti imbilin ti estado a programa iti alkohol, napan nakiin-inum iti kasta unay ket minanehona ti pick-up a trakna iti di umiso a sikigan ti haywey ti Kentucky. Binanggana ti maysa a bus a napno kadagiti tin-edyer ket inturongna ti 27 a tattao—24 nga agtutubo ken 3 a nataengan—iti umap-apuy nga ipapatay. Pudno unay, naikeddeng a nasurok a kakapat kadagidiay a nasentensiaan a nabartek a tsuper ket nagbasolen idi napalabas.

Alkohol—Legal a Droga

Adu nga autoridad ti mangiturturong iti atension iti publiko a ti alkohol ket legal a droga. Ipadpadada ti alkohol iti dadduma a makaadikto a droga.

Iti naisangsangayan nga ababa a panagsasarita idiay White House, ti presidente ti E.U. a ni Bush imbagana a ti panagmaneho a nakainum ket “makadangran a kas iti crack. Kas awan annadna a kinaranggas ti gang. Ket ad-adut’ patpatayenna nga ub-ubbing ngem no pagtiponen dagitoy a dua.” Impaganetgetna met a “masapul nga isurotayo dagiti annaktayo a ti alkohol ket maysa a droga.”

No dikay minatmatan ti alkohol idi kas maysa a droga, dikay agsolsolo. “Adu a tattao dida ibilang a kasta,” kuna ni C. Graziano, maysa a direktor iti talged ti trapiko, a kunana pay: “Dagiti abogado, dodoktor, hues. Ti alkohol apektaranna ti siasinoman . . . Adda a kanayon. Nalaka a gun-oden dayta!” Gapu ta legal iti kaaduan a pagilian, daytat’ magatang kadagiti nadumaduma a tiendaan. Masansan mammano ti pannakaiparitna.

Iti teknikal, ti alkohol ket maysa a taraon gapu ta addaan calorie. Ngem masapul a maibilang met a droga gapu ta pakapuyenna ti kangrunaan a sistema nerbio ti bagi. No adut’ inumen daytat’ addaan epekto a narkotiko iti bagi a kas iti barbiturate. Gaput’ “kasasaadna a mangbalbaliw iti rikna, pabassitenna ti rigat,” kuna ni J. Vanderwood. “Ikkatenna ti panagamak, balbaliwanna ti panagpampanunot. Mariknam a kabaelam ti agaramid idinto a pudno a dika kabaelan.” Adda sadiay ti parikut iti panaginum ken ti panagmaneho. Kas panagserrana: “Adaanka iti nadadael a persona a mangar-aramid iti nadadael a pangngeddeng maipapan iti nadadael a panagtignay.”

Dadduma a nairaman iti narikut a kasasaad—diborsio, pannakapukaw ti trabaho, parikut iti pamilia—masansan nga agtungpalda iti nakaro a panaginum iti panangikagumaanda nga agballigi kadagiti rigat ken aburido. Iti kastoy a kasasaad agtignayda iti “di nainkalintegan, irresponsable a pamay-an, agraman ti DWI,” kuna ti Journal of Studies on Alcohol.

Nupay kasta, iti alkohol saan a masapul a mabartek ti maysa tapno maapektaran ti panagmanehona. Maysa wenno dua laeng nga inumen dadaelennan ti pangngeddeng ti tsuper ken mamagbalin kenkuana a peggad iti bagina met laeng ken kadagiti dadduma.

Pudno a nakalkaldaang daytoy a saplit iti kagimongan, isu a nangsabidongen iti bagina iti makapapatay a panaglaok iti komersial a kinabuklis ken ti nalulok a kababalin iti legal ngem nakarot’ kinapeggadna a sustansia. Aniat’ liwliwa, ngarud, dagidiay agladingit itoy a trahedia? Aniat’ adda a namnama kadagidiay agsapsapul iti agasna?

[Blurb iti panid 10]

Dagiti tin-edyer a nakarot’ panaginumda mabalin a maadiktoda iti uneg ti makatawen

[Blurb iti panid 10]

Saan a masapul a mabartek ti maysa tapno maapektaran ti panagmanehona

[Ladawan iti panid 9]

Babaen kadagiti nadumaduma a pamay-an, kas iti telebision, ti panaginum ket maitantan-ok