Dagiti Lapped iti Panagkappia ti Tao ken Animal

Dagiti ladawan a kas ti adda iti akkub daytoy a magasin ket kaay-ayo dagiti ubbing. Masansan a maatrakar met dagiti nataengan iti kasta a buya.

Apay a kastoy ti panagtignay ti tattao? Ti pudpudno a pannakikappia ti tao iti uray pay karurungsotan nga animal maysa kadi laeng nga inuubingan nga ar-arapaap? Wenno pumudnonto kadi dayta?

Ti Tao Maysa a Lapped

Ti tao a mismot’ dakkel a lapped iti kasta a panagkappia. Kunat’ maysa a proverbio idi ugma: “Ti tao inturayanna ti sabali maipaay iti pagdkasanna.” (Eclesiastes 8:9) Ti historia ti tao a mangipaay ti pagdaksan ti mismo a kakikitana ket maiparangarang iti panangtratona kadagiti animal.

Kas ehemplo, adu nga atap nga animal ti natiliw ket napaglalabanda kadagiti arena ti Roma idi ugma. Idi 106 K.P., naireport a ni Trajan nga emperador ti Roma nangangay kadagiti ay-ayam a nakapapatayan ti 10,000 a gladiador ken 11,000 nga animal tapno penken ti panaggartem ti dara dagiti sadista nga agbuybuya.

Wen, dayta a partikular a klase ti paglinglingayan saan nga uso itatta. Ngem ti dumakdakkel a listaan dagiti napukaw ken agpegpeggaden a kita paneknekanna nga adda di umiso iti panangtratar ti tao kadagiti atap a parparsua. Bayat nga umadu unay ti populasion ti tao, bumassit ti pagnaedan dagiti animal. Ket gaput’ kinaagum ti tao, adda dagiti panagkalikagum kadagiti nangina a lalat ti animal, sara, ken saong. Pagbutbutngan ti dadduma nga eksperto nga iti agangay dagitinto laengen sampol dagiti kadadakkelan a kita ti maikabil kadagiti zoo.

Mannangan-Tao

Maysa pay a lapped ti panagkappia ket masinunuo a dagiti dadduma nga atap nga animal a mismo. Idiay Africa ken Asia, gagangayen ti makabasa kadagiti report a dagiti atap nga animal rinautda ken pinatayda ti tattao. Kuna ti The Guinness Book of Animal Facts and Feats a dagiti miembro ti pamilia ti pusa “ti nalabit makagapu ti 1000 nga ipapatay kada tawen.” Idiay laeng India, dagiti tigre papatayendat’, nasurok ngem 50 a tattao tunggal tawen. Dadduma a leopardo iti dayta a pagilian nagbalinda met a mannangan-tao.

Iti librona a Dangerous to Man, inlawlawag ni Roger Caras a no dadduma dagiti leopardo agbalinda a mannangan-tao kalpasan ti pannanganda kadagiti bangkay iti panawen ti epidemia dagiti sakit. Dagita nga epidemia, inlawlawagna, masansan a “napasarunuan ti adu a bulbulan a panagbuteng bayat a dagiti leopardo penkenda ti baro a pannakaramanda ti lasag ti tao ket mangrugidan a pumatay.”

Ngem napaliiw ni Caras a dagiti epidemia ti sakit saan nga isut’ makagapu iti amin a panangraut ti leopardo. Maysa pay a gapu isut’ pannakagargari ti animal, nangnangruna no asideg kadagiti ubbing.

Bayat dagiti tawtawen 1918-26, maysa a leopardo idiay India pinapatayna ti 125 a tattao, kas inreport ni Colonel J. Corbett iti librona a The Man-Eating Leopard of Rudraprayag. Pinulpullo a tawen kalpasanna, dagiti mannangan-tao a leopardo pinataydat’ di nakurkurang ngem 82 a tatto iti distritot’ Bhagalpur.

Insalaysay ti maysa nga agbambantay iti kabakiran idiay Tanganyika (paset itan ti Tanzania) no kasanot’ panangbusbosnat’ lima a bulan idi 1950 iti panangpaltogna a di met nagballigi iti mannangan-tao a leopardo a nangbutbuteng iti tattao iti aglikmut ti purok ti Ruponda. Idi agangay, kalpasan a napapataynat’ 18 nga ubbing, daytat’ nakemmeg ti maysa nga Africano nga agnanaed iti purok. Maysa pay a leopardo pinataynat’ 26 a babbai ken ub-ubbing iti purok ti Masaguru.

Sa adda met ti leon ti Africa. No bumaw-ing iti pannangan iti tao, masansan a lallakay ti biktimana. “Idi las-ud ti beinte tres a tawenko iti Game Department,” insurat ni C. Ionides iti librona a Mambas and Man-Eaters, “nakapaltogak ti nasurok nga uppatapulo a leon, a kaaduan kadakuadat’ mannangan-tao, bayat a ti dadduma ket agbalbalinda pay laeng a mannangan-tao wenno manangraut kadagiti abasto.” Sigun ken Ionides, agbalin dagiti leon a peggad kadagiti tattao no giddato a kissayan ti tao dagiti gagangay a biktimada.

Sangalubongan a Kappia Naipadto

Agpapanpay kadagita a lapped ti panagkappia ti tao ken ti animal, ti Biblia kunaenna: “Ta isuamin a kita dagiti atap nga animal . . . paammuen ida ken pinaamon dagiti tao.”—Santiago 3:7.

Ipadto ti Biblia idiay Ezequiel 34:25: “Ket mangaramidakto [ti Dios] kadakuada ti maysa a tulag ti kappia, ket pasardengekto dagiti dakes nga an-animal iti daga, ket agnaeddanto a sitatalged iti let-ang ken maturog iti bakir.”

Dagita a padpadato ti Biblia maysada kadi laeng nga imposible a tagtagainep? Sakbay nga ilaksidyo ti panginanamaan iti sangalubongan a panagkappia ti tao ken animal, usigenyo ti sumagmamano nga indikasion a mangipakpakita iti kinapudno ti kunaen ti Biblia. Sumagmamano a nakaskasdaaw nga ehemplo ti panagtinnunos dagiti nadungngo a tattao ken dagiti napeggad nga animal ti napaneknekanen.