Apay a Dida Matay iti Nakaro a Pudot?

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Sud Africa

Kaaduan a mamalia taginayonenda ti temperatura ti bagi nga agarup 37 degrees Celsius. No agpangato ti temperatura ti bagi iti nasursurok a 41 degrees Celsius, mabalin a madadael dagiti napapateg a selula ti utek, a no dadduma agbanag iti ipapatay. Aniat’ mangsalaknib kenka manipud iti nakaro a pudot? Maysa a “thermostat” iti utekyo madlawna nga agpangato ti temperatura iti nangatngato ngem normal, ket maipatulod ti mensahe kadagiti minilion a babassit a glandula iti kudilyo. Kalpasanna mangrugin nga agling-etkayo iti kasta unay. Bayat a mamagaan ti basa, palamiisanna ti bagiyo. Daytoy ket nakaskasdaaw a mekanismo, a gagangay kadagiti mamalia.

Itan, kitaenyo daytoy a ladawan iti napintas nga oryx, wenno gemsbok, a naala manipud iti Namib Desert iti Africa. Yantangay mammano ti danum, ti oryx di mabalin a sayangenna ti napateg a pluido ti bagina. Ania ngarud ti aramidenna imbes nga aglin-et?

“Tapno salaknibanna ti utekna manipud iti nakaro ti pudotna a dara,” ilawlawag ti zoologo a ni Richard Goss iti libro a Maberly’s Mammals of Southern Africa, “daytat’ addaan iti nagsayaatan a sangal dagiti urat iti dara nga asideg iti rabaw ti agongna; lumasat ti dara kadagitoy nga urat ket mapalamiisan babaen ti sumsumrek ken rumrummuar iti agong nga angin bayat ti panaganges ti gemsbok; daytoy nalamiis a dara ngarud ti mausar a mangipababa iti temperatura ti nabara a dara iti dalanna nga agturong iti utek a kas met laeng iti danum a mangpalamiis iti napudot a makina.”

Naimbag laengen ta adda daytoy a sistema ti pagpalamiis, ti oryx agbiag iti napudot, namaga a disierto iti Africa. Kuna ti The Encyclopedia of Wild Life: “Maipagarup a ti Oryx agbiag nga agnanayon nga awan ti danum, a sagepsepenna ti aniaman a basa a kasapulanna manipud kadagiti mulmula iti disierto. Pudno a kasla nakaragragsak iti nakapudpudot a temperatura—agingga iti 40° C.” Ket ania ngay no ti temperatura ti oryx makagtengen iti nakapegpeggad a 41 degrees Celsius? Iyeg kadi daytoy ti ipapatay gapu iti nakaro a pudot? Saan. Ti orxy “maibturanna ti ingangato ti temperatura ti bagi nga agarup lima wenno innem a degrees a nangatngato ngem 30° C a maibilang a normal kadagiti kaaduan a mamalia,” ilawlawag ti propesor iti zoology a ni John Skinner.

Kinapudnona, saan a ti tao ti nangdisenio iti immuna a nagsayaatan a radiator!