1492—Saan a Basta Takkuat
APAY a ti 1492 ket maysa a nakapatpateg a petsa iti natauan a historia? Gagangay a malaglagip dayta a kas ti tawen a panaglayag ni Christopher Columbus manipud España a mangtakkuat iti Baro a Lubong iti laud. Nupay kasta, iti librona a The Conquest of Paradise, ni Kirkpatrick Sale malagipna met ti petsa gapu kadagiti dadduma a rason. Isut’ nagsurat:
“Idi Agosto 2, 1492, ti aldaw sakbay ti panaglayag ni Colón [Columbus] manipud Palos [Huelva, España], dimtengen ti kamaudianan a petsa iti maudi a pannakapapanaw ti intero a populasion a Judio manipud España. Sigun iti naarian a bilin . . . , amin a Judio, aniaman ti edadda wenno kasasaad wenno saad iti biag, masapul a mapapanaw. Ti kasayaatan a pattapatta a ta agarup 120,000 agingga iti 150,000 a tattao ti napilit a pumanaw iti pagtaengan ken dagada nga inokuparen ti pampamiliada iti adun a kaputotan, iti dadduma a kaso adun a siglo, ket itugotda laeng dagiti personal a sanikuada—nupay kasta, saan ti balitok, pirak, alahas, wenno kuartada, isu a maibati a maipaay iti korona a [Katoliko] ken kadagiti ahentena.”
Iti libro ni Sale, dayta met laeng a tawen malaglagip iti historia gaput’ sabali pay a nagdakes a pasamak:
“Idi karabiianan iti Agosto 10, 1492, babaen iti pannakabalin ken kuarta ni Ferdinand iti Aragon a nangtulong kenkuana, ni Rodrigo de Borja, maysa a miembro iti mabigbigbig a pamilia Borgia, pinasuksokanna, binutbutengna, nakisuppiat, ken nangukuarta tapno agbalin a papa, Vicario ni Kristo ken Papa iti Iglesia ti Roma, nga innalana ti nagan ti papa nga Alexander VI. Kas maysa a nabaknang a lalaki ken agbibiag iti natan-ok a panagbiag, isut’ ama ti di mabilang nga annak agpadpada idiay Castile ken Roma, agraman Cesare ken Lucrezia, nupay adda nasantuan a karina . . . ken uray pay idi tiempona mabigbigbig a kas simbolo iti kinapapa a bimmaban ti kasasaadna bayat ti maysa a siglo. Ti kinapapana tandaan . . . ti publiko a pannakailako dagiti panguartaan nga eklesiastikal a saad kadagiti kabaknangan ken kadaksan iti nasantuan a curiana, ken babaen iti nasikap ken makaallilaw a panagsasaona iti saadna, agraman ti panangpasuksok, seksual a pannakisinsinnarak, pannakikabbalay kadagiti babbai, ken ti pannakaibasa ti pornograpia manipud iti libraria ti papa.”—The Conquest of Paradise, pinanid 13, 16.