Ti Flamenco Español ti Biagmi

ADDA dakkel a nagdumaan ti panagtokar iti gitara ken panangpuyot iti trumpeta. Nupay inayatko ti gitara a flamenco manipud idi agtawenak iti 17, daydiay trumpeta, kabayatanna, ti nangbalbaliw ti kurso ti panagbiagko. Dayta ket idi addaak iti Spanish Air Force idi 1975. Ngem umuna, palubosandak a mangilawlawag no kasano nga inayatko ti gitara.

Dimmakkelak idiay Verdun, lugar dagiti trabahador iti denna ti Barcelona, okupado a puerto Mediteraneo ti España. Ni tatangko ket maysa a dumadaniw iti flamenco ken interesado iti dayta. Ni nanangko ket maysa a kumakanta iti flamenco. (Ti flamenco ket maysa a naidumduma nga estilo ti musika, kanta ken sala iti Andalusia a nagtaud kadagiti Hitano, Arabo, ken kadagiti Judio ginasgasut a tawenen ti napalabas.) Ni tatangko, a damo a naggapu idiay Baena, Córdoba, idiay Andalusia, gagangay nga inayatna ti flamenco ket pinaregtanak nga agsanay ti gitara. Isu a nagadalak babaen iti pribado a mannursuro iti uneg ti dua a tawen ket kalpasanna nagsapulak iti trabaho. Saan a narigat a biruken dayta. Gapu ta nagadu a turista ti mangbisbisita ti España, ti flamenco ket kankanayon a matartarigagayan.

Nabuangay ti Dueto a Flamenco

Kalpasan a nakompletok ti serbisio militar, nagtrabahoak iti maysa a tablao a maaw-awagan iti El Cordobés idiay Barcelona. Ti Español a pagsasaomi a tablao, wenno tablado, a mangtuktukoy iti pabuya a flamenco, nagtaud iti kaykayo a plataporma a naaramid iti tablas, wenno tabla, a sadiay maipabpabuya ti sala a flamenco. Babaen iti gitara kompaniarak dagiti lallaki ken babbai a sumasala (bailaores ken bailaoras) agraman dagiti kumakanta (cantaores) isuda a kadawyan a mangan-anay ti pabuya a flamenco. Kadagiti di pamiliar iti kankanta ken salsala a flamenco, maibagak a daytoy ket maysa laeng nga arte nalabit idi tiempo a sinakop ti Arabo ti España (maika-8 agingga iti maika-15 a siglo). Idi napalabas kangrunaan nga ipabpabuya daytoy dagiti artista nga addaan Hitano a nalikudan.

Kabayatan nga agtartrabahoak idiay El Cordobés, pinagsiddaawnak ti maysa a sumasala nga agtutubo a simrek iti kompania. Isu ni Yolanda, manipud Catalonia, maysa a bassit, naalibtak a sumasala a nangisit buokna ken matmatana. Binalbaliwannat’ biagko babaen ti panagbalinna nga asawak. Nagkallaysakami idi 1978 iti maysa a Katoliko a simbaan idiay Santa Coloma de Gramanet, asideg iti Barcelona. Ngem kasano a nakastrek ti asawak iti lubong ti salsala a flamenco? Palubosak a mangisalaysay ti estoriana.

Ti Musika ken Sala Adda iti Darak

Yolanda: Manipud kinaubing naigamerak iti musika Español. Pagay-ayat ni tatangko ti agdengdengngeg ti musika a Sardana, gagangay iti Catalonia, bayat a ni nanangko ken lelangko kankanayonda a kankantaen dagiti naragsak a jotas iti Aragon. Agsipud ta adda problemak kadagiti saksakak, inrekomenda ti doktor nga agwatwatak. Kas resultana, nangrugiak nga agsuro iti ballet. Idi agtawenak iti pito, nakakitaak iti balasitang nga agsalsala iti flamenco, ket nagustuak unay isu nga inserreknak ni nanangko iti maysa nga eskuelaan dagita a sumasala.

Nangrugiak a lumaing ket nagparangak idiay peñas flamencas, wenno babassit a pagbuyaan iti flamenco. Maysa nga aldaw, idi agtawenak iti 14, magmagnaak a kadua ni nanangko iti sibay ti kalalatakan a Rambla de las Flores iti mismo nga ili ti Barcelona idi nakitami ti karatula a mangipabpablaak ti El Tablao Flamenco, El Cordobés. Insuhire ni nanang nga umulikami tapno kitaen no agkasapulanda iti sumasala. Inawatdak iti dayta met la a rabii. Ken asino ti gitarista? Ni Francisco (Paco) Arroyo, a kamaudiananna pinakasarak! Itatta mabalinnan nga ituloy ti estoria.

Maysa a Trumpeta ken Maysa a Panagbalbaliw

Kasano a simrek ti trumpeta iti salaysayko? Idi 1975, agserserbiak iti air force (Academia General del Aire) idiay pagbaludan a militar ti La Manga del Mar Menor iti probinsia iti Murcia. Siak idi ti tumotrumpeta iti uneg ti pagbaludan a mangpaguni kadagiti awag bayat ti agmalem nga agpaay kadagiti kadete nga opisial.

Bayat iti panagtrabahok sadiay, napaliiwko ti maysa nga agtutubo a balud, naulimek, ken napakumbaba a tao. Nagsiddaawak no apay ta adda iti uneg ti pagbaludan. Isu a maysa nga aldaw isut’ sinaludsodak. Idi damo mapilpilitan a makisao kaniak gapu kadagiti pagalagadan ti pagbaludan, ngem nagpilitak. Kayatko a maammuan. Inlawlawagna nga isut’ adda sadiay kas maysa a Kristiano a managprotesta gaput’ konsiensia, maysa kadagiti Saksi ni Jehova, ken gaput’ personal a kumbiksion, isu ket nagkedked nga agserbi iti armada. Interesadoak a makaammo idi iti pammatina, gapuna imbagana a patienna ti Biblia ket ti agdama a kasasaad ti lubong naipadto iti dayta a libro. Saanko pay a nabasa ti Biblia, isu a sinaludsodna no kayatko ti maaddaan iti maysa. Kunak a kayatko.

Ngem kasano nga isu, maysa a balud a naparitan a mangasaba, mayalaannak iti Biblia? Maysa nga aldaw dadduma kadagiti kakaduana a Saksi intugotanda iti maysa a basket a kahel ket naidulin iti tengnga daydiay Biblia ken ti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Sililimed nga impaimana ti literatura kaniak, ngem kalpasan dayta isut’ diakon nakita manen. Di nagbayag kalpasanna, pinanawak ti air force ket nagsubliak idiay Barcelona. No naammuak la koma iti naganna! Isut’ kayatko a makita manen, agsipud ta isut’ nausar a mangipakita kaniak iti kinapudno ti Biblia iti umuna a gundaway.

Panangpalukay ti Petpet iti Flamenco

Kas nasaokon, nagkallaysakami ken ni Yolanda. Agarup a makatawenen ti napalabas idi maysa nga aldaw adda nagtuktok iti ridaw. Linukatan ni Yolanda, ket sadiay adda dua kadagiti Saksi ni Jehova. Imbagak kenkuana a papanawenna ida. Idin nalagipko ti baro idiay pagbaludan ken dagiti libro nga intedna kaniak. Pinastrekko ida ket rinugiak ti nagimtuod kadakuada iti adu a salsaludsod. Nakitada a masapul a mangiyurnos iti isasarungkar, ket narugian ti panagadal iti Biblia iti sumaruno a lawas.

Di nagbayag binusordak ti pamiliak. Kuna ni tatangko: “Kaykayatko pay a nagbalinka a mannanakaw ngem ti agbalinka a maysa a Saksi ni Jehova!” Daytoy nga ibubusor kinumbinsirnak a nasaysayaat no agtrabahokami iti sabali a pagilian, nga adayu iti pamilia. Gapuna idi 1981 napankami idiay Venezuela nga addaan kontrata nga agtrabaho. Di nagbayag dagiti Saksi a misionero nangrugida a makiinnadal kadakami. Nakitimpuyogkami kadagiti Saksi iti sumagmamano a tiempo nga awan aniaman a pudpudno a panagrang-ay. Kalpasanna, idi 1982, immakarkami idiay Estados Unidos, a sadiay nakastrekkami nga agtrabaho iti maysa a restauran nga Español idiay Los Angeles, California.

Nupay adda dagiti negatibo a kababalin dagiti pamiliami, idi 1983 nabautisarankami met laengen idiay Los Angeles. Nagrurod unay ni tatangko ta imbagana kaniak nga ikkatek ti apeliedona, nga Arroyo, manipud iti naganko. Nupay kasta, manipud idin nagbaliw ti kababalinna, ket itatta aw-awatenna payen ti isasarungkar dagiti Saksi. Kasta met, maysa kadagiti kabsatko a babbai ti agad-adalen ti Biblia.

Sabali pay a rason a nakabaybayagkam a nabautisaran isut’ kasta unay a pannakairamanmi iti lubong ti flamenco. Dayta a biag pinagbalinnakami nga okupado kadagiti rabii, ta kasapulan nga agpabuyakami kadagiti niteklab ken restauran. Saan a kankanayon a nasayaat kadakami a Kristiano ti pannakitimpuyog. Tarigagayan ti makinkukua ti restauran nga agpabuyakami kadagiti padaya ti Krismas ken panagkasangay, ket dikam ummannugot a makikompromiso. Isu a kamaudiananna pinanawanmi dayta a lubong.

Kabayatanna naaddaankami iti dua nga annak, ni Paquito ken Jonathan. Tapno masuportaran ti pamiliami, mangmanggedkami nga agisursuro iti panagsala ken gitara kadagiti estudiante nga umay iti pagtaenganmi. Daytoy ipaayannakami iti ad-adu a tiempo agpaay iti pamiliami ken kadagiti naespirituan nga intereses, agraman no dadduma ti panangparang-ay iti panangasabami iti publiko.

Maysa a Banag a Napatpateg Pay Ngem ti Flamenco

Ti flamenco ket maiyebkas iti napalalo a nagduduma nga estilo ken maysa a pudpudno a panangiparangarang iti kadaanan nga estoria ti España. Ay-ayatenmi pay laeng kas musika ken kas maysa a panangiyebkas iti natauan a rikrikna. Ngem ammomi nga adda pay maysa a banag a napatpateg iti biag—panagserbi iti Dios ken ti padatay a tao.

Tagtagiragsakenmi ti panagpalpaliwa a kadua dagiti Español a kakabsat a lallaki ken babbai no adda panaglalangen a buyogen ti Mehikano ken Español a musika ken salsala. Anian a rag-o a makita ti timpuyog iti ili ni Jehova manipud adu a nasnasion! Ken anian a ragsaktayo amin ta dandanin nga iranudtayo dagiti namusikaan a kapadasantayo idiay inkari ti Dios a baro a lubong iti maysa a nadalus, natalna, nagugoran a daga!—Babaen ken Francisco (Paco) ken Yolanda Arroyo.

[Dagiti Ladawan iti panid 18]

Ti pamiliami nakasagana a mangasaba iti balaybalay

Panangipabuya iti flamenco