Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

“Apay Diak Malpas ti Rinugiak?”

“No di makaawis ken makauma ti trabaho, mapukaw ti anusko.”

“Masingaak. Daytat’ parikutko. Telebision, gagayyem.”

“No dadduma basta maringbawanak kadagiti nakaad-adu a bambanag nga aramiden!”

“Kanayon a baybay-ak dagiti bambanag agingga iti maudin a kanito. Kalpasanna, naladaw unayen.”

“Kanayon a leppasek ti rinugiak. Ngem kasla pulos nga awan naimbag para kadagiti dadakkelko!”

DAGITOY a tin-edyer ilawlawagda ti maysa a parikut a gagangayen bayat ti kinaagtutubo: ti di panangileppas iti rinugianda. Saan a gapu ta amin nga agtutubo ket nasadut wenno addaanda iti dakes a kababalin kadagiti rebbengenda. Kinapudnona, idi napagsaludsodan ti maysa a grupo dagiti agtutubo: “Ania dagiti trabaho a pagarupenyo nga aramiden dagiti agtutubo iti balay?” kaaduan kadakuada ti nangibaga kadagiti trabaho a kas iti panangsalimetmet a nadalimanek iti kuartoda, panangurnos iti kamada, ken panangibelleng iti basura.

Kasanoman kasayaat dagiti panggep, masansan a mabaybay-an a di malpas dagiti napapateg a bambanag, nga agbanag iti masansan a reklamo kadagiti nagannak, mannursuro, ken dadduma a tattao. Gapuna imtuodenyo ti bagiyo met laeng: ‘Aniat’ manglapped kaniak a mangileppas iti rinugiak?’ Ti nasayaat a panangsukimat kadagiti makagapu ti mamagbalin kenka a mangkorehir iti parikut.

Nasayaat a Panangsukimat kadagiti Makagapu

Ti libro nga I Hate School—How to Hang In and When to Drop Out ipaayna kadatayo ti nasayaat a pannakaammo no ania ti mangsinga kadagiti adu nga agtutubo a mangileppas iti homeworkda iti eskuelaan. “No agtugawtayo nga agsurat, masansan a masarakantayo a kankanayon a tumakdertayo a mangala iti kanentayo wenno agtasa iti lapis. Kalpasanna umawagtayo wenno agbuya iti pabuya ti telebision nga ur-urayentayo. Di agbayag tiempon ti panangpakan iti pusa ket awan pay ti naaramidantayo.”

Dagiti managsirarak a da Claudine G. Wirths ken Mary Bowman-Kruhm kinunada a “dagiti atiddog nga or-oras a panagbuya iti TV ti mamagbalin a dandani imposible para kadagiti dadduma a tattao ti sipapasnek nga agbasa ken agadal kalpasanna. Adda ti kasla pangawis ti TV a mamagbalin kenka a kasla aglaladut ken makaturturog. Ammoyo a mismo a no dadduma kaslakayo naikapet iti iskrin nga agbuya iti uneg ti dua nga oras idinto a panggepyo ti agbuya laeng iti maysa a programa.” Nasarakan met da Wirths ken Bowman-Kruhm a dadduma nga estudiante di nasayaat ti ugalida nga agadal bayat dagiti immuna a tawtawen ti panageskuelada, nupay no iti sumagmamano a tiempo nangato pay laeng ti gradoda. Nupay kasta, “inton makagtengdan iti junior high ken high school, pudno a dida makapagtugaw, ken agadal, ken agsuro iti narigat wenno makauma nga adalen.”

Aniaman ti rason iti dikay panangileppas iti rinugianyo, ti parikut saan a basta mapukaw. No pudno a kayatyo nga ileppas ti rinugianyo, tenglenyo ti biagyo iti responsable a pamay-an ket mangaramidkayo kadagiti nasken a panagbalbaliw.

Agplano a Nasakbay!

No maysakayo a Kristiano nga agtutubo, awan duadua nga okupadokayo. (1 Corinto 15:58) No dadduma mabalin a mariknayo a maringbawankayo kadagiti Nakristianuan a rebbengen, homework, trabaho iti balay, ken dagiti personal a proyekto. Siempre, awanen ti addaan ad-adu nga aramiden ngem ti Namarsuatayo. Kaskasdi, kankanayon a leppasenna dagiti proyekto. Daytoy saan laeng a gapu ta natantan-ok iti pannakabalin ken sirib no di ket gapu ta isut’ “maysa a Dios, saan nga iti riribuk, no di ti talna.” Maileppasyo dagiti proyektoyo babaen ti ‘panangaramid a natakneng ken naurnos kadagiti amin a bambanag.’—1 Corinto 14:33, 40.

Naminsan kinuna ni Jesus: “Ta asino kadakayo ti idinto a kayatna ti mangbangon ti maysa a torre di agpanunot nga umuna kadagiti masapul a gastosen, ta kitaenna no adda umanay a pangleppas? Dila ket ta inton naikabilen ti simiento ket saanna a mabalin a leppasenen, amin dagiti makakita rugianda nga uy-uyungan, a kunkuna, ‘Daytoy a tao nangrugi a nangbangon ken dina nabalin a lineppas.’”—Lucas 14:28-30.

Ti leksion ditoy isut’ panagplano a nasaksakbay. Ni Dr. Janet G. Woititz nagsurat: “Dagiti tattao a mangibanag iti proyekto agingga a malpas dida aramiden dayta nga awan plano. Addaanda iti awagantayo a ‘plano ti trabaho.’” Gapuna padasenyo ti maaddaan ti napudno a panangmatmat iti trabaho tapno maawatanyo no ania ti pudno a kasapulan iti panangileppas kadakuada. Kasapulan kadi ti panangiplano kadagiti agsasaruno nga addang? Makatulong kadi no sinasinaen ti proyekto kadagiti babbabassit a paset? Kasano kabayag ti alaenna a mangileppas iti dayta?

Dadduma a tattao kayatda ti mangidulin iti listaan kadagiti “bambanag nga aramiden,” a mailista dagiti trabaho sigun iti kinapategda. Kalpasanna maikkat iti proyekto dagidiay nalpasen. Tapno malapdan ti pagannayasan a mangitantan, suruenyo a tenglen ti tiempoyo. No agtartrabahokayo iti banag a napetsaan ti pannakaileppasna, siguraduenyo nga ilista dagidiay proyekto nga umun-una sigun iti urnos dagiti petsa a pannakaileppasda.

Nasken ti nainsiriban a panangtengngel iti tiempo. No maminsan, kayatyo ti manglimitar iti tiempo maipaay kadagiti saan unay a napapateg a bambanag, kas iti panagbuya ti TV. Iti kasumbangirna, masapul nga agannadkayo a mangkissay kadagiti napapateg a bambanag, kas iti pananggun-od iti umiso a turog. Ti libro nga I Hate School kunaenna a dagiti tattao “agduduma ti kaadu ti turog a kasapulanda, ngem kaaduan a tattao mapnekdan iti uppat wenno lima nga oras a pannaturog iti rabii. . . . Nakarigrigat ti mangipamaysa kadagiti narigat a kapanunotan no makaturturogkayo wenno nabannog.” Ti panangsuroyo a mangusar a nainsiriban iti tiempoyo mapaneknekanto a makagunggona kadagiti umay nga adu a tawtawen.

Kanayon a Sapulen ti Pagimbagan dagiti Dadduma

Mabalin a kunaen dagiti dadduma nga agtutubo, nupay kasta, a ti nasayaat a panangtengngel iti tiempo ken ti personal nga organisasion kasla bassit ti pategna no di makaawis ken makauma ti trabaho. Ti panangiyaplikar iti balakad ti Biblia idiay 1 Corinto 10:24 tulongannakayonto a mangpataud iti kasapulan a pakatignayan. Kunaenna: “Awan koma ti agagawa iti kabukbukodanna no di ket iti pagimbagan ti sabali.” Nalabit mammano a trabaho iti balay ti makakarit ken makapnek. Ngem no aramidenyo ida tapno tulongan wenno ay-ayuen ti maysa nga inay-ayat, ngarud adda maaramidan ken tarigagay a mangaramid kadakuada. Gapuna iti sumaganad a makitayo ti bagiyo a din mangileppas iti proyekto, panunotenyo dagidiay magunggonaan iti inkay aramiden, ket pagpannakkelyo ti panangaramid iti nagsayaatan a trabaho.

Masansan, magunggonaankayo met manipud iti kasla di makaay-ayo a trabaho. Kas pangarigan, panunotenyo ti maysa a trabaho a masansan a baybay-anyo a di nalpas. Ti kadi panaginnaw kadagiti pinggan? Wenno ti panangdalus iti kuartoyo? Ita imtuodenyo ti bagiyo, ‘Siasinot’ makimpinggan kadagitoy?’ Saan kadi a dagitoy dagiti pingganyo? Saan kadi a daytoy ti kuartoyo wenno pagtaenganyo? Ti kinatulokyo a mangawat kadagiti rebbengen ken ti panangibanag kadakuada a naan-anay gunggonaannakayonto met iti masanguanan. Iti panangkablaawna kadagiti nagannak, ti libro a Simply Organized! kunaenna: “No ditay suruan dagiti annaktayo nga agbalin a manangimaton iti pagtaengan, maikapisdanto no pumanawdan iti pagtaengan.”

Makikomunikar!

Ania, ngay, no sigagagetka a nagtrabaho a mangileppas iti trabaho, ngem agreklamo dagiti dadakkelyo a pudno a dika nalpas ti trabaho? Masansan ti parikut ket komunikasion. Kas pangarigan, ipapantayon a natudinganka a mangibelleng iti basura. Simple laeng dayta. Kaskasdi, nainsiriban ti pananggun-od kadagiti espisipiko nga instruksion. Siguraduenyo nga ammoyo no kasano, kaano, ken sadino. Ti kadi trabaho sapulenna ti pananglasinlasinyo kadagiti basura a kas pangarigan dagiti baso, metal, latlata, mapuoran ken di mapuoran? Iraman kadi dayta ti panangugas iti pagianan ti basura?

Ti nasayaat a komunikasion tulongannanto met dagiti dadakkelyo a makaawat no kasano ti riknayo. Pagarupenyo kadi a ti pannakaiwaras ti trabaho di nainkalintegan? Maringbawankayo kadi iti pananginanama dagiti dadakkelyo? Ngarud sapulanyo ti nasayaat a tiempo, ket ibagayo kadagiti dadakkelyo no kasano ti riknayo!

Dadduma a nagannak awisenda dagiti annakda a mangaramid iti pangngeddeng no maitudtuding dagiti trabaho. Da Dr. Jeffrey Rubin ken Dr. Carol Rubin, autor iti libro a When Families Fight, balakadanda dagiti nagannak a maaddaan iti agtultuloy a panagsasarita maipapan kadagiti trabaho ti pamilia, ti panangbingaybingay kadagiti rebbengen, ken palubosan dagiti ubbing a mangpili kadagiti trabahoda. No kayatyo daytoy a pamay-an, apay a dikay isingasing kadagiti dadakkelyo?

Maysa a gubuayan irekomendarna a makikatugawkayo kadagiti dadakkelyo ket “mangaramidkayo iti plano a mangipalubos kadakayo a mangaramid iti homeworkyo iti tiempo a kasayaatan ti riknayo. Tunggal maysa adda tiempo iti aldaw wenno rabii a nasaysayaat ti panangipamaysada. . . . Ipakaammoyo kadagiti tattao a daytoy ti tiempoyo ket baybay-andakayo nga agsolsolo. No dikay agbuya wenno agtelepono iti dayta a tiempo, ammodanto a napasnekkayo.” Babaen iti sikakalma a panangsalaysay kadagitoy a bambanag kadagiti dadakkelyo nga awan ti pabpabasolenyo, mabalin a makaaramidkayo iti urnos nga awaten dagiti amin.

Ngem, laglagipenyo, kamaudiananna, a ti tarigagayyo a mangay-ayo iti Namarsua, ni Jehova a Dios, ti mangyeg kadakayo iti ragsak ken naimbag a nagan. Kunaen ti Biblia: “Dagup ti aramidenyo, aramidenyo a napusuan, a kas la maipaay ken Jehova, ket saan a maipaay kadagiti tattao, a pagaammoyo nga iti biang ni Jehova awatenyonto ti maitutop a gunggona.” (Colosas 3:23, 24) Surotenyo daytoy a balakad ket tagiragsakenyo ti maysa a pakasarsaritaan a napasnek, responsable a trabahador agsipud ta leppasenyo ti rugianyo!

[Ladawan iti panid 24]

Maysa a banag ti panangirugi iti maysa a proyekto, sabali ti panangileppas