Ti Billit Tuleng—Gayyem Wenno Kabusor?
KAAL-ALIS laeng dagiti kabbaro a kaarruba. Pinatalawda dagiti sigud a bumalay ken binugawda ti asinoman a manangusiuso, isudat’ nagtaeng tapno maipamaysada ti inaldaw a panangpadakkel ken panangpakpakan iti pamilia.
Ti naganda, a billit tuleng, agaplikar iti sumagmamano a nagduduma a billit, ngem kaaduanna a tumukoy kadagiti kameng iti pamilia ti weaver. Dagiti billit tuleng gagangay a babassitda, di madmadlaw a billit nga addaan iti kolor dapo, kolor kape ken nangisit a dutdot. Adu kadakuada ti nalaing a kumakanta.
Ngem, nalabit a dikay kayat dagiti billit tuleng a kaarruba. Ta nupay isudat’ raraemen dagiti dadduma gapu iti kinaturedda ken kinamannakibagayda, dagitoy a babassit a billit ti di maikankano kadagiti dadduma a lugar.
Apay a Mamatmatan a kas Kabusor
Ti billit tuleng iti balay (Passer domesticus), wenno billit tuleng iti Inglatera, naipan idiay Norte America manipud Europa idi 1851 iti namnama a mapaksiatna dagiti tumatayab a peste kadagiti kaykayo. Nupay kasta, natakuatan dagiti billit tuleng a nalaklaka ti agbiag iti siudad ngem iti away. Isu nga imbes a dagiti insekto ti kanenda, dagiti sobsobra a taraon ti inarakda ket di nagbayag nasursuroda ti mangraut kadagiti pagbasuraan. “Ti kinamannakibagay ken ti kinaagresibo” ti billit tuleng, kunaen ti libro a North American Birds, “ket maiyasping iti ugali ti kolor kape nga utot, nangisit nga utot, ken utot iti balay.”
Kadagiti sulsuli ti pangibangonan dagiti billit tuleng kadagiti nakusokuso nga umokda. Dagiti dutdot, de lana, ken basura a lupot ti kaykayatda a materiales para iti umokda. Masansan nga awanan asi a patakiasenda dagiti kadawyan a billit ken sublatenda dagiti umokda, nga ipuruakda ti itlog dagiti napatalaw a billit. Maysa pay, makadadael dagiti billit tuleng kadagiti nadumaduma a kita ti prutas, ket kanenda dagiti maluluom a bukel ken naganus a natnateng.
Idiay Brazil, a sadiay naigagara met a naiyam-ammo ti billit tuleng iti balay, saan laeng a dinadaelna dagiti mula no di ket binugawna pay ti ing-ingunguten a tico-tico a billit. Maipada ti kadakkelna ken marisna iti billit tuleng, ti tico-tico ket maysa a mannakigayyem, napateg a bassit a billit a mangpaksiat kadagiti insekto a makadidigra kadagiti mulmula.
Makabawi a Paglaingan
Ngem dagiti billit tuleng ket naragsakda ken nalaingda nga agkanta, ket adu a tattao ti maay-ayatan nga agbuya kadakuada bayat nga agpayakpakda a dumsaag ken agsubli iti umokda. Isalaysay ti maysa a managbuya iti billit: “Adda agarup pito nga umok ti billit tuleng iti arubayan ti balaymi. . . . Maysa a grupo dagiti billit ti aggigiddan nga agay-ayam iti danum, nga agdidinnungparda iti maysa ken maysa. Dadduma kadakuada ti ‘magagaran’ unay. Bumatokda ken rumkuas, agsiriwagwagda, ken agkulipagpagda agingga a maregreg amin a danum. Kalpasanna, bumatayda iti bakud, punasanda ti sippitda, agsariwagwagda a kas iti aso, tumannawagda iti danum ket bumatokda manen. Aramidenda dayta iti agarup maysa nga oras, kalpasanna tumayabda ket agsublida kalpasan iti maysa wenno dua nga oras.” No dadduma dagiti billit tuleng agsariwagwagda iti tapuk iti igid ti kalsada wenno iti kasabsabongan.
Makapainteres, nadakamat dagiti billit tuleng idiay Biblia. Namindua nga inusar ni Jesus dagitoy di unay maikankano a billit tapno iyilustrarna ti naayat a panangigaga ti Dios. Idi imbaonna dagiti 12 nga apostolesna a mapan mangasaba, inyimtuod ni Jesus kadakuada: “Saan a malako aya ti dua a billit tuleng iti maysa a centavo?” ket kalpasanna inlawlawagana: “Ngem awan matnag uray maysa kadakuada iti daga a saan nga ammo ni Amayo. Gapuna dikay agbuteng: napatpategkayo ngem kadagiti adu a billit tuleng.” Kamaudiananna iti ministeriona, inulit ni Jesus daytoy nga ilustrasion, tapno ipaganetgetna nga idinto ta di baybay-an ti Dios ti uray maysa man laeng a billit tuleng, sigurado a dina baybay-an dagidiay agserserbi Kenkuana.—Mateo 10:29, 31; Lucas 12:6, 7.
Nalawag, ipatpateg ni Jehova amin a parsuana, agpadpada dagiti babassit ken dadakkel. Ket nupay saan a kankanayon a pakay-ayuantayo ti kababalin dagiti dadduma a parsua, ti adu ken nagduduma a kita dagiti sibibiag a bambanag iyanninagda ti kinasirib ti Naindaklan a Namarsuatayo.—Salmo 104:24.