Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maliklikak ti Pannakadangran iti Panagalembong

“ANIAKA? Batoka kadi?” Nasaktan ken mariribukan, kayat a maammuan ni Michelle ken ni Eduard no apay nga impapatina nga isut’ agrayo kenkuana idinto ta saan met. Kalpasan a nangibus-ay iti romantiko nga atension kenkuana, kasano a maibagana itan nga isut’ saan nga agar-arem a sipapasnek kenkuana? Kuna ni Eduard nga awan panggepna a mangdangran kenkuana, ngem isut’ di palabsen ni Michelle. Kenkuana, ni Eduard ket maysa a naulpit a managalembong.

Ti panagalembong isut’ romantiko a pannakilangen nga awanan napasnek a panggep. Daytat’ makadangran, uray pay ar-aramiden dayta dagiti ages-eskuela nga agtutubo a kayatda lat’ paatrakar wenno tapno maitan-ok ti panagraemda iti bagida. Ket no dagiti agmatmataenganen a mabalinen a makiasawa tagilag-anenda ti rikrikna dagiti dadduma, agbanag dayta iti nasaem nga ut-ot ken liday.

Dadduma a managalembong gagaraenda a dangran ti rikna dagiti tao, pagay-ayatda pay, nga agbanag iti nariribuk a rikna kadagiti agsasaruno nga inosente a biktima. Makapainteres, nupay kasta, aduda dagiti makasakit iti dadduma maigapu iti kinakurang ti kapadasanda a saan ket a ginagara. Masansan a basta di maawatan dagiti agtutubo a lallaki ken babbai no kasano a ti tignayda apektaranna ti rikna dagiti dadduma. Wenno mabalin nga isudat’ ikapis ti ‘manangallilaw a pusoda’ ken ikalinteganda ti naalembong a kababalinda.—Jeremias 17:9.

Usigenyo ti kaso da Eduard ken Michelle. Nasapa pay iti relasionda, siaannad nga inlawlawag ni Eduard ken Michelle a nupay isut’ kayatna a gayyem, awan panggepna nga agarem kenkuana. Kaskasdi, isut’ makikuykuyog ken makiraman nga agaramid kadagiti bambanag kenkuana, makisarita kenkuana iti telepono, makisinnukat iti regalo. Nakiin-inniggem pay. Nagrason ni Eduard, nupay kasta, a basta di nakitulag, awan sungsungbatanna. Gapuna isut’ nasdaaw ken dina ammo no aniat’ ibagana idi impanayag ni Michelle ti nauneg a riknana kenkuana.

Nupay kasta, nalawag a pinalubosan ni Eduard nga isut’ allilawen ti pusona. Kasano a maliklikanyo ti umasping a biddut? Ket adda kadi pamay-an a mangliklik iti pannakadangran iti panagalembong?

Ti Panagalembong Dangranna Met ti Managalembong

Umuna, rebbeng a bigbigenyo a ti pannakilangen iti maysa a kasla tay interesadokayo a makiasawa idinto ta saan met ket panagulbod. Agbibiag ti managalembong iti naulpit a doble a pagalagadan. Namnamaenna nga agbalin a napasnek dagiti dadduma kenkuana ngem isut’ saan met. Arigna ti agtagtagilako idi tiempo iti Biblia nga addaan “dua a kita ti timbangan” para iti paggantinganna—napudno ti maysa, nairanta ti sabali a mangkusit kadagiti aggatgatang. Ti kasta a kinamanaginsisingpet ket “makarimon” ken Jehova idi ken ita. (Proverbio 12:22; 20:23) Mabalin a dadaelenna met ti dayawyo kadagiti sabsabali.

Namakdaar pay ti autor a ni Kathy McCoy iti maysa nga artikulo iti Seventeen a magasin a ti panagalembong “dadaelenna ti kabaelanyo a mangiranud, ken lapdanna a sibaballigi ti kinasinged. Inton agangay, ti panagalembong a di naisinggalut iti emosion agbalin a makabibineg iti rikna a kapadasan.”

Kasano a Maliklikan ti Agbalin a Managalembong

Masapul ngarud a sukimatenyo ti motiboyo no masulisogkay a mangiparikna iti panagrayoyo iti kasungani a sekso. Pudno kadi nga interesadokayo a makiasawa? No saan, aniat’ gapu a naasidegkayo iti dayta a tao? Ket no pampanunotenyo ti pannakiasawa, kasapulan a disiplinaenyo pay ti bagiyo nga agbalin a nainkalintegan, napudno, ken prangka iti pannakilangenyo. Salaysayen ti Biblia ti nasalun-at a relasion ti maysa a baro a pastor ken napusaksak a balasang. Awan dita ti panagduadua wenno di panagtalek; napudno ken napanayag ti rikriknada iti maysa ken maysa.—Kanta ni Salomon 2:16.

Ti panangalagad kadagita a prinsipio agbanag met iti naimbag itatta. Nasurok dua a tawenen nga agassawa da Juan ken ni Anaeli. Kunaen ni Juan: “Maysa a kangrunaan a banag ti nangtulong kadakami a pudpudno a naragsak. Iti maysa a sao, KINAPUDNO.” Ti kinapudnoda iti maysa ken maysa nangtulong kadakuada a nangipasdek iti natibker a pamuon a pagtubuan ti pudno nga ayat. Kunaen ni Leo Buscaglia iti librona a Loving Each Other—The Challenge of Human Relationships: “Ditay kayat ti maaddaan iti relasion a naipasdek iti kinaulbod, uray naasi a kinaulbod. . . . Ti laeng kinapudno ti mangyeg kadatayo iti kasapulan a panagtalek maipaay iti manayon a pannakirelasion.” Idi pay nga innaig ti Biblia ti kinapudno iti ayat iti panagkunana: “A sawentay ti pudno, rumang-aytay iti isuamin a banag babaen iti ayat.”—Efeso 4:15; idilig ti Proverbio 3:3.

Siempre, uray pay ti maysa a mangikagkagumaan nga agbalin a napudno ken napasnek mabalin a mairaman iti di naballigi a relasion. Ti napudno nga aramiden isut’ naan-anay a pannakisarita, ket no kasapulan, gupden ti relasion.a Ni Erik, nupay kasta, inaremna ni Ingrid iti nasurok a makatawen sakbay a nabigbigna a di rumbeng nga agtuloyda. Imbes nga insigida, in-inut a pinagpatinggana ti relasionda. Idi naipalgak ti kinapudno kamaudiananna, insennaay ni Ingrid: “Inur-urayko ti pangngeddengna, ket kamaudiananna ibagana kaniak no kasanot’ panagriknana ket nakigtotak iti dayta!” Saan a pudno a kinamanangaasi nga ituloy ti awan namnamana nga ayan-ayat. Iti kasta mabalin a mabirngasankayo iti managalembong.

Masansan, nupay kasta, a malapdan a dagus ti panagkamali iti damdamo pay laeng ken di panagkinnaawatan iti ayan-ayat babaen ti panangiyaplikar iti balakad ti Biblia: “Awan koma ti agagawa iti kabukbukodanna no di ket iti pagimbagan ti sabali.” (1 Corinto 10:24) Kas kuna ti mannurat a ni Kathy McCoy: “Ammuenyo ken aklonenyot’ sungsungbatanyo iti tignay a pinarasukyo kadagiti sabsabli.” Wen, iyaplikaryo ti Nabalitokan a Bilin iti pannakirelasionyo ken “kanayon a tratuenyo dagiti dadduma kas iti kayatyo a panangtratoda kadakayo.” (Mateo 7:12, The New English Bible) Palagipanyo ti bagiyo nga adda met rikna dagiti dadduma. Liklikanyot’ mangipaay iti di umiso a panangmatmat imbes a pabasolenyo dagiti dadduma a di makaaw-awat kadakayo.

Dikay Padangran iti Managalembong!

Kasano, nupay kasta, a maliklikanyo ti agbalin a biktima? Umuna, idianyo ti nalabes a panagtignay iti atension manipud iti kasungani a sekso. Dikay ipato a tunggal nasam-it nga isem ipasimudaagnat’ panagrayo.

Dadduma nga agtutubo sidadarusudosda nga agrayo. Naginteres ni Jonathan ken ni Deborah nupay isut’ pagaammo a managalembong. Di nagbayag nagtulagdan. Kalpasanna, bigla ken awan panangilawlawag, inkeddeng ni Deborah a gupden ti relasionda. Aginmamaingel nga inlibak ni Jonathan ti pannakadangranna, a kunkunana: “Diak pagan-ano isuna. Nanipud idi damo pinagang-angawak laeng!” Ngem isut’ nagan-anugog a nakatapaya ti ulona. Ni ngay Deborah? Napan manen nakitintinnulag iti namindua pay, sa nakiinnukas iti isu met la a pamay-an.

Nupay ni Deborah ti ad-adda a mapabasol, masidir met ni Jonathan uray kasano. Maysa pay, ni Jonathan pagaammo met a managalembong a mismo. Nasalawna no kasta iti mismo a kapadasanna ti prinsipio a: ‘No aniat’ immulam isuntot’ apitem.’ (Galacia 6:7) Dikay aramiden ti isu met laeng a biddut. Yantangay aggiginnari dagiti managalembong, ad-adda a maliklikanyo ti agbalin a biktima no kanayon a sidadayaw ti pannakilangenyo iti kasungani a sekso.

Napaay met ni Jonathan a nangipakita iti kinasirib ken kinatimbeng. Kunaen ti Proverbio 14:15 a “ti manakem a tao matmatanna a nalaing ti papananna.” Iti sabali a pannao, kitaenyo pay nga umuna no aniat’ mairaman sakbay nga agtignaykayo. Sakbay a makiinnayan-ayatkayo, ammuenyo manipud nataengan, responsable nga adulto no nasayaat ti pakasarsaritaan dayta a tao wenno saan. (Idiligyo ti Aramid 16:2.) No kastat’ inaramid koma ni Jonathan, nammuanna koma a ni Deborah ket pagaammo a maysa a managimbubukodan unay iti pannakilangenna kadagiti gagayyem.

Kamaudiananna, ammuenyo ti nagdumaan ti ayat ken pannakakayaw. Agbaliwbaliw a kita ni Deborah, nalaka a maawis kadagiti dadduma nga agtutubo a lallaki. Daytat’ nangiparikna koma ken Jonathan iti kinapudno a ti panagrayona kenkuana ket apagdarikmat laeng. Ti pudno nga ayat saan nga agbaliwbaliw.—Idiligyo ti Kanta ni Salomon 8:6.

Panangagas iti Ut-ot

Mabalin a di maliklikan dagiti sugat ken garadgad iti dana ni pudno nga ayat. Ngem no dinangran ti maysa a managalembong ti riknayo, dikay sumuko iti biag. Ni Michelle (nadakamat iti rugi) di nangimula iti sakit ti nakem wenno agimbubukodan a bimmales. Imbes nga intuloyna ti maaddaan iti awan kasubadna nga ayat ken ni Eduard, intuloyna a tinagiragsak ti biagna ken ti adu a pribilehio iti Nakristianuan a serbisio nanipud idin. Itay nabiit isut’ naitulag a maiyasawa iti maysa a nagsayaatan a lalaki.

Agingga a makiasawakayo, taginayonenyo ti panagraem iti bagiyo. Di kasapulan nga agalembongkayo wenno agarem iti managalembong tapno makasursurokayo maipapan iti kasungani a sekso wenno tapno mangsapul iti pudno nga ayat. Adayuanyo dagiti diyo kasekso a di manakem wenno maseknan laeng iti bagbagida. Agbalinkay a nainkalintegan, napudno, ken di agimbubukodan iti panagsao ken panagtignayyo. Iti kasta, maliklikanyo ti pannakadangran iti panagalembong.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

Ti panagal-alembong mabalin nga agturong iti di panagkinnaawatan ken ut-ot